Μικροσκόπηση ούρων

Τα ούρα είναι ένα υδατικό διάλυμα οργανικών και ανόργανων ουσιών, άχρηστων προϊόντων του μεταβολισμού ή προϊόντων που προέρχονται απ’τη διατροφή. Κατά συνέπεια η γενική εξέταση ούρων είναι σημαντικότατη γιατί δίνει πληροφορίες για τη φυσιολογική ή παθολογική λειτουργία του οργανισμού. Από αυτά τα στοιχεία αρκετά αναζητούνται στα ούρα με την βοήθεια της μικροσκόπησης. Τέτοια στοιχεία τα οποία καλούνται «έμμορφα στοιχεία» είναι τα ακόλουθα:

Έμμορφα στοιχεία ούρων	Τιμές αναφοράς
Επιθηλιακά κύτταρα	Κανένα ή 0 - 1 κ.ο.π. πλακώδη
Ερυθροκύτταρα	0 - 4 κ.ο.π.
Πυοσφαίρια	0 - 4 κ.ο.π.
Κρύσταλλοι	Κανένας παθολογικός
Κύλινδροι	Ελάχιστοι υαλώδεις
Άλατα	Λίγα ουρικά
Βλέννη	Ελάχιστη (ή Αραιή)

Όλα τα παραπάνω στοιχεία παρατηρούνται στο ίζημα των ούρων μετά τη φυγοκέντρηση τους μέσα σε ειδικό κωνικό σωληνάριο φυγοκέντρησης. Όταν τα έμμορφα είναι πολλά τότε φαίνονται τόσο στον πυθμένα του κωνικού σωληναρίου φυγοκέντρησης όσο και στον πυθμένα του ουροδοχείου. Εκτός από τα συνήθη παθολογικά έμμορφα στοιχεία των ούρων, στις γυναίκες ειδικά, παρατηρούνται στα ούρα και άλλα στοιχεία που προέρχονται από επιμόλυνση του κόλπου. Αυτά είναι επιθηλιακά κύτταρα, βλέννη, μικρόβια από το στόμιο της ουρήθρας, σπερματοζωάρια κ.α. Παθολογικά έμμορφα στοιχεία διαφόρων κατηγοριών εμφανίζονται σε διάφορες παθήσεις του ουροποιητικού συστήματος όπως η αιματουρία, η ουρολοίμωξη, η ουρολιθίαση και οι νεφρικές νόσοι.

Συλλογή δειγμάτων ούρων[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η μικροσκοπική εξέταση των ούρων γίνεται είτε σε δείγμα ούρων πρώτης πρωινής ούρησης είτε σε δείγμα 24ώρου ή 12ώρου. Σε ένα φυσιολογικό άτομο στο ίζημα των ούρων μπορούν να παρατηρηθούν τα ακόλουθα:

Νόσος	Έμμορφα στοιχεία ούρων
Ουρολοίμωξη	Πυοσφαίρια, βλέννη, μικροοργανισμοί, πυώδεις κύλινδροι
Αιματουρία	Ερυθρά αιμοσφαίρια, κρύσταλλοι οξαλικού ασβεστίου, κρύσταλλοι ουρικού οξέος, αιμορραγικοί κύλινδροι
Ουρολιθίαση	Κρύσταλλοι οξαλικού ασβεστίου, κρύσταλλοι ουρικού οξέος
Οξεία σωληναριακή νέκρωση	Ερυθρά αιμοσφαίρια, πρωτεΐνες, επιθηλιακά κύτταρα, επιθηλιακοί κύλινδροι, κοκκώδεις κύλινδροι, κηρώδεις κύλινδροι
Μεσαγγειακή IgA σπειραματονεφρίτιδα	Ερυθρά αιμοσφαίρια, πυοσφαίρια, ερυθροκυτταρικοί κύλινδροι, πυώδεις κύλινδροι, σταγονίδια λίπους, επιθηλιακά κύτταρα
Νεφρωσικό σύνδρομο	Ερυθρά αιμοσφαίρια, πρωτεΐνες, λιπώδη ωοειδή σωμάτια, λιπώδεις κύλινδροι, κοκκώδεις κύλινδροι
Νεφριτικό σύνδρομο	Ερυθρά αιμοσφαίρια, Πυοσφαίρια, ερυθροκυτταρικοί κύλινδροι, πυώδεις κύλινδροι, κοκκώδεις κύλινδροι
Οξεία νεφρική ανεπάρκεια	Κρύσταλλοι σουλφοναμιδών, αμπικιλλίνης και ραδιοσκιερών ουσιών

Φυγοκέντρηση ούρων[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σ’ ένα κωνικό σωληνάριο φυγοκέντρου, τοποθετούνται 10 mL ούρα και φυγοκεντρούνται για 5 λεπτά σε 1500 στροφές ανά λεπτό. Μετά την φυγοκέντρηση επιτελείται η αναρρόφηση του υπερκείμενου υγρού με μία πιπέττα Pasteur και το ίζημα που απομένει στον πυθμένα του κωνικού σωληναρίου μαζί με λίγη ποσότητα ούρων στα τοιχώματα του, αφού ανακινηθούν και ομογενοποιηθούν αποτελούν το λεγόμενο «εξεταστέο ίζημα». Μία σταγόνα από αυτό τοποθετείται με πιπέττα Pasteur πάνω σε καθαρή αντικειμενοφόρο πλάκα η οποία καλύπτεται με μία καλυπτρίδα 22 x 22 mm, προσέχοντας να μην εγκλωβιστούν φυσαλίδες αέρα και να μην ξεχειλίσει η σταγόνα έξω απ’ αυτήν. Ακολουθεί η μικροσκόπηση η οποία γίνεται σε συνθήκες μικροσκόπησης νωπού παρασκευάσματος χρησιμοποιώντας αντικειμενικό φακό 10Χ για αναζήτηση του οπτικού πεδίου και ακολουθεί αντικειμενικός φακός 40Χ για την ταυτοποίηση και την μέτρηση των έμμορφων στοιχείων.

Μικροσκόπηση ιζήματος ούρων[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα έμμορφα στοιχεία στα ούρα αναζητούνται με διαφόρους τρόπους μικροσκοπίας, και με διαφορετικό βαθμό επιτυχίας. Για την μικροσκόπηση των ούρων μπορούν να χρησιμοποιηθούν τρία διαφορετικά μικροσκόπια:

Κοινό οπτικό ή φωτονικό μικροσκόπιο.
Μικροσκόπιο αντίθετης φάσης.
Μικροσκόπηση σε πολωμένο φως.

Η μικροσκόπηση μπορεί να είναι ποιοτική ή ποσοτική:

Δείγμα ούρων	Τύπος μικροσκοπίου	Είδος μέτρησης	Είδος έμμορφων στοιχείων
Πρωινό δείγμα ούρων	Φωτονικό, Αντίθετης φάσης, πολωμένου φωτός	Ποιοτική	Όλα
Δεύτερη πρωινή ούρηση	Αντίθετης φάσης	Ποιοτική	Ερυθρά αιμοσφαίρια
Ούρα 12ώρου	Φωτονικό, Αντίθετης φάσης	Ποσοτική	Ερυθρά αιμοσφαίρια, πυοσφαίρια, επιθηλιακά κύτταρα, Κύλινδροι

Μέτρηση έμμορφων στοιχείων ούρων κατά οπτικό πεδίο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η μικροσκόπηση γίνεται ξεκινώντας από το κέντρο αποφεύγοντας να μετρηθεί δύο φορές το ίδιο οπτικό πεδίο. Στη συνέχεια η μικροσκόπηση οδηγείται προς την περιφέρεια με κυκλικές κινήσεις φτάνοντας στα άκρα της καλυπτρίδας όπου βρίσκονται οι κύλινδροι. Το τελικό αποτέλεσμα προκύπτει ως εξής:

Kατά οπτικό πεδίο (κ.ο.π.)[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ισχύει για όλα τα έμμορφα στοιχεία των ούρων εκτός των κυλίνδρων. Τεχνική: Προστίθεται ο αριθμός κάθε στοιχείου σε 10 διαφορετικά οπτικά πεδία και διαιρείται διά 10.

Κατά δέκα οπτικά πεδία (κ.10 ο.π.)[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ισχύει μόνο για τους κυλίνδρους οι οποίοι λόγω του μεγέθους τους δεν χωρούν σε ένα οπτικό πεδίο. Τεχνική: Προστίθεται ο αριθμός όλων των κυλίνδρων σε 10 διαφορετικά οπτικά πεδία.

Μικροσκόπηση με μικροσκόπιο αντίθετης φάσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η τεχνική αυτή αναδεικνύει καλύτερα το περίγραμμα των κυττάρων λόγω μικρών διαφορών του δείκτη διάθλασης των συστατικών τους. Η διαφορά αυτή δεν είναι ορατή στο οπτικό πεδίο του κοινού μικροσκοπίου. Αντίθετα γίνεται ορατή αν προκληθεί τεχνητά μια μεταβολή στη φάση της στιγμιαίας δόνησης του φωτός. Απαιτούνται για αυτό ειδικοί αντικειμενικοί φακοί και ειδικός συμπυκνωτής. Αυτό επιτυγχάνεται με την τοποθέτηση δισκίων στον συμπυκνωτή και τον αντικειμενικό φακό. Με τον τρόπο αυτό γίνεται ορατή η μορφολογία των ερυθροκυττάρων και διαγράφονται οι μεταβολές στην περιφέρεια τους (π.χ. οδοντωτά, ανώμαλα κ.α.).

Η μικροσκόπηση με αντίθεση φάσης του φωτός είναι ένα απαραίτητο συμπλήρωμα για την εξέταση του ιζήματος των ούρων και ειδικά για τη μελέτη της μορφολογίας των ερυθροκυττάρων γεγονός που προσφέρει σημαντική βοήθεια στη διάκριση της αιματουρίας σε σπειραματική και μη σπειραματική.

Μικροσκόπηση με πολαρισμό του φωτός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μερικές ουσίες έχουν την ιδιότητα να διαθλούν το φως προς δύο κατευθύνσεις. Μια αναμενόμενη από το δείκτη διαθλάσεως της και μια άλλη με κάμψη ή στροφή κατά 900 μοίρες προς διαφορετική κατεύθυνση. Οι ουσίες αυτές λέγονται οπτικά ενεργές και διπλοδιαθλαστικές. Χρησιμοποιώντας πολαρισμένο φως και κατάλληλα φίλτρα για το φωτισμό του οπτικού πεδίου δίνεται μια εικόνα με σκοτεινό φόντο όπου είναι ορατά τα διπλοδιαθλαστικά σωμάτια που υπάρχουν στο ίζημα όπως είναι τα σταγονίδια λίπους, το άμυλο, οι ωοειδείς κρύσταλλοι του οξαλικού ασβεστίου, στοιχεία δηλαδή, που με οπτικό μικροσκόπιο φωτεινού πεδίου δεν διαχωρίζονται μορφολογικά από τα ερυθρά αιμοσφαίρια. Π.χ. τα σταγονίδια λίπους στο μικροσκόπιο με πολαρισμένο φως εμφανίζουν μια χαρακτηριστική διάταξη γνωστή ως ο «σταυρός της Μάλτας». Αντίθετα, τα ερυθρά αιμοσφαίρια επειδή δεν είναι οπτικά ενεργά δεν φαίνονται, όπως επίσης δεν φαίνονται τα λευκά αιμοσφαίρια και οι κύλινδροι.

Μέτρηση έμμορφων στοιχείων ανά ml - Μέθοδος Addis Count[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η μέθοδος Addis Count είναι μια ποσοτική μέθοδος μέτρησης των έμμορφων στοιχείων των ούρων (όπως κύτταρα, κύλινδροι, επιθήλια) ως αριθμός ανά ml, η οποία γίνεται σε δείγμα 12ώρου με χρήση της βελτιωμένης κυτταρομετρικής πλάκας Neubauer (Improved Neubauer). Η μέθοδος χρησιμοποιείται όταν τα μικροσκοπικά ευρήματα (πυοσφαίρια, ερυθροκύτταρα, επιθηλιακά κύτταρα, κύλινδροι κ.λ.π.) είναι πάρα πολλά και δεν μπορούν να δοθούν αποτελέσματα κατά οπτικό πεδίο. Η πλάκα Νeubauer είναι γνωστή από την χρήση της στην αιματολογία για τη μέτρηση του αριθμού των τριών ομάδων αιμοσφαιρίων. Έχει οριζόντιες και κάθετες γραμμές, οι οποίες σχηματίζουν εννέα μεγάλα τετράγωνα. Το κεντρικό χρησιμεύει στη μέτρηση των ερυθρών αιμοσφαιρίων και τα τέσσερα γωνιακά για την αρίθμηση των λευκών αιμοσφαιρίων. Τα αιμοπετάλια μετρώνται στα τέσσερα υπόλοιπα τετράγωνα της πλάκας Neubauer. Το κεντρικό τετράγωνο είναι χωρισμένο σε 25 μικρότερα τετραγωνάκια, με πλευρά 0,05 mm. Όλα τα τετράγωνα είναι χαραγμένα ανάμεσα σε αυλάκια που υπάρχουν στην πλάκα έτσι ώστε, όταν τοποθετηθεί η καλυπτρίδα από πάνω να υπάρχει ένα μικρό κενό ανάμεσα σ’ αυτήν και στα τετράγωνα. Το κενό αυτό ονομάζεται «θάλαμος» της πλάκας Neubauer.

Διαδικασία μέτρησης Addis Count[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Συλλογή ούρων 12ώρου.
Έλεγχος του ειδικού βάρους των ούρων (απαιτείται πάνω από 1022) και του pH (απαιτείται όξινη αντίδραση).
Μέτρηση του όγκου των ούρων με ογκομετρικό κύλινδρο.
Πολύ καλή ανακίνηση του δείγματος ούρων και τοποθέτηση από 10 mL σε δύο κωνικά σωληνάρια.
Φυγοκέντριση στις 1500 στροφές ανά λεπτό, για 5 - 10 λεπτά.
Αφαιρείται με προσοχή το υπερκείμενο των δυο σωληναρίων (περίπου 9 mL).
Καλή ανακίνηση του σωληναρίου και λήψη 10 mL ιζήματος, το οποία τοποθετείται σε πλάκα Neubauer, όπου μετρούνται τα έμμορφα στοιχεία π.χ. πυοσφαίρια.
Αν στο ίζημα περιέχονται πάρα πολλά στοιχεία, τότε πραγματοποιείται αραίωση με φυσιολογικό ορό και πολλαπλασιάζεται το αποτέλεσμα με την αραίωση που προηγήθηκε.
Ο υπολογισμός γίνεται ως εξής: Βρίσκεται ο αριθμός π.χ. των ερυθρών αιμοσφαιρίων που υπάρχουν στα τέσσερα μεγάλα γωνιακά τετράγωνα. Διαιρείται το αποτέλεσμα δια τέσσερα και έτσι προκύπτει ο μέσος όρος των ερυθροκυττάρων ανά τετράγωνο. Αυτός πολλαπλασιάζεται επί 1.000 (συντελεστής) και επί τον όγκο των ούρων.

Τιμές αναφοράς μέτρησης Addis Count[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ερυθρά αιμοσφαίρια: 0 - 400.000/mL
Πυοσφαίρια: 20.000 - 1.000.000/mL
Κύλινδροι: 0 - 4.000/mL
Επιθήλια: 20.000 - 1.000.000/mL

Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Καρκαλούσος Π. Τεχνικές μικροσκόπισης των ούρων. Έκδοση ΤΕΙ Αθηνών 2009.
Ηρειώτου Π, Καρβούνης Ι, Τράπαλη Μ. Κλινική Βιοχημεία Ι. Έκδοση ΟΑΔΒ ΕΠΑΛ Β’ τάξη 1ου κύκλου 2002.
Τόμος Γενική εξέταση ούρων Πανελληνίου Ιατρικού Συνεδρίου 1999. Τίτλοι άρθρων: α) Τεχνικές μικροσκόπησης, β) Μικροσκόπηση φωτεινού οπτικού πεδίου, γ) Μικροσκόπηση με αντίθεση φάσεως του φωτός, δ) Μικροσκόπηση με πολαρισμό του φωτός.
Πάγκαλης Γ. Αιματολογία στην κλινική πράξη. Εκδόσεις: Π.Χ. Πασχαλίδης 2003.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]