Δημήτρης Σαρδούνης
| Δημήτρης Σαρδούνης | |
|---|---|
| Γέννηση | 1859 Πάτρα |
| Θάνατος | 1912 Πάτρα |
| Χώρα πολιτογράφησης | Ελλάδα |
| Ιδιότητα | καραγκιοζοπαίκτης |
Ο Δημήτρης Σαρδούνης ή Σαρντούνης[α] (Πάτρα, 1859 - Πάτρα, 1912), γνωστός ως Μίμαρος,[β][4] ήταν από τους μεγαλύτερους Έλληνες καραγκιοζοπαίχτες. Σε αυτόν αποδίδεται η μεταμόρφωση του τουρκικού θεάτρου σκιών σε «ελληνική τέχνη»,[5] γι' αυτό και αναγνωρίστηκε από τον τύπο της εποχής ως «ο εφευρέτης του Καραγκιόζ».[6]
Βιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Γεννήθηκε στην Πάτρα, μάλλον το 1859,[γ] και πέθανε εκεί, πιθανότατα το 1912.[8] Ήταν εξώγαμο παιδί μιας Πατρινιάς, η οποία ανήκε στην «καλή κοινωνία» της πόλης. Μεγάλωσε στο Μεσολόγγι με τη μητέρα και τον πατριό του. Σπούδασε βυζαντινή μουσική και το 1882 έγινε ψάλτης στο μητροπολιτικό ναό του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου (Ευαγγελίστρια), στην Πάτρα.[9] Το 1888 ανακάλυψε τον Καραγκιόζη και έκτοτε αφιερώθηκε στην τέχνη του.[10] Το 1894 ήταν ήδη γνωστός και καταξιωμένος καραγκιοζοπαίκτης στην Πάτρα. Στις παραστάσεις του, πέρα από τα λαϊκά στρώματα, σύχναζαν πλέον -σύμφωνα με σχετική αναφορά στον τύπο- «και αστοί σοβαρευόμενοι, έμποροι και επιστήμονες συν γυναιξί και τέκνοις».[6][δ]
Το 1899 ο Μίμαρος επισκέφθηκε για πρώτη φορά την Αθήνα και έδωσε σειρά παραστάσεων, από τα μέσα Αυγούστου έως τα τέλη Οκτωβρίου. Οι εμφανίσεις του ξεκίνησαν από την περιοχή της πλατείας Βάθης και τερματίστηκαν με παραστάσεις στη θεατρική αίθουσα «Πολυθέαμα», απέναντι από το Σταθμό Λαυρίου, κοντά στην Ομόνοια.[6] Εμφανίστηκε ξανά στην ελληνική πρωτεύουσα το 1901 (Ιούλιος-Αύγουστος) και πάλι τον Ιούλιο του 1902, όπου έδωσε παραστάσεις στο θέατρο «Αθήναιον». Ήταν η πρώτη φορά στην ιστορία του ελληνικού Καραγκιόζη που ένα «κανονικό» θέατρο χρησιμοποιείτο για το σκοπό αυτό.[11] Αν και ορισμένοι αναφέρουν και μεταγενέστερες επισκέψεις στην Αθήνα, αυτές δεν έχουν επιβεβαιωθεί.[12] Πιθανότερη εκδοχή για τη χρονολογία του θανάτου του θεωρείται το 1912.[8] Λέγεται ότι πέθανε αλκοολικός.[13]
Συμβολή στην τέχνη του Καραγκιόζη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Μίμαρος απάλλαξε τον ελληνικό Καραγκιόζη από τις βωμολοχίες και τις ανηθικότητες του τουρκικού προκατόχου του. Έκανε μια σειρά από καινοτομίες στην τέχνη του θεάτρου σκιών. Χρησιμοποίησε πρώτος την ασετιλίνη ως μέσο φωτισμού, σχεδιάζοντας και φτιάχνοντας μόνος του τη συσκευή.[14] Επίσης, κατασκεύασε φιγούρες από χαρτόνι, διεύρυνε το πλάτος της σκηνής από 2 σε 4 μέτρα, έχοντας πλέον χώρο για να προσθέσει στον μπερντέ διάφορα τοπία, ανάλογα με την παράσταση. Αυτός, ακόμα, επεξεργάστηκε μορφολογικά και καθιέρωσε την καλύβα του Καραγκιόζη και το σαράι του Πασά και τα τοποθέτησε αντικριστά, όπως τα γνώρισαν οι μεταγενέστεροι.[15] Ο Μίμαρος επινόησε τη φιγούρα του Μπαρμπα-Γιώργου,[16] η οποία ωστόσο τελειοποιήθηκε ως χαρακτήρας και καθιερώθηκε όπως είναι γνωστή από το σπουδαίο Ρουμελιώτη καραγκιοζοπαίχτη Γιάννη Ρούλια. Επίσης, εμπλούτισε το «ηρωικό», «αρματωλικό» δραματολόγιο του θεάτρου σκιών με έργα για τον Καραϊσκάκη, τον Αθ. Διάκο και τον Μάρκο Μπότσαρη.[1]
Μαθητές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Μίμαρος δημιούργησε την δική του «σχολή», τη λεγόμενη «της Πάτρας». Όσοι καραγκιοζοπαίκτες ακολουθούσαν το ύφος και τα «καλαμπούρια» του, λεγόταν πως έπαιζαν «α λα Μίμαρου».[17] Από τους μαθητές του ξεχώρισαν οι: Βασίλης Αγαπητός, Δημήτρης Μπέκος, Θόδωρος Θεοδωρέλλος, Δημήτρης (Μήτσος) Πάγκαλος, Θανάσης Δεδούσαρος, Μήτσος Μανωλόπουλος, Παντελής Μελίδης, Βάγγος Κορφιάτης κ.άλ. Μαθητής του Μίμαρου υπήρξε και ο σπουδαίος τραγουδιστής, ζωγράφος και σκηνοθέτης του Καραγκιόζη Κώστας Καράμπαλης.[18]
Σημειώσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ Αρκετοί μελετητές τον αναφέρουν ως Σαρντούνη.[1][2]
- ↑ Δεν πρέπει να συγχέεται με τον μεταγενέστερο Πατρινό καραγκιοζοπαίκτη Μίμη Ασπιώτη, επίσης γνωστό ως Μίμαρο. Γενικά, οι καραγκιοζοπαίκτες από την Πάτρα συνηθίζεται στην καλλιτεχνική επωνυμία τους να χρησιμοποιούν την υπερθετική μορφή του βαφτιστικού τους ονόματος: Μίμαρος, Γιάνναρος, Βασίλαρος κ.ο.κ.[3]
- ↑ Αναφέρεται και το 1865 ως έτος γέννησης.[7]
- ↑ Στα μέσα της ίδιας χρονιάς βρέθηκε για λίγο στη φυλακή. Το διάστημα αυτό, στο θέατρό του εμφανιζόταν ως αντικαταστάτης ένας από τους μαθητές του.[6]
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ 1,0 1,1 Μπίρης (1957), σ. 663.
- ↑ Χατζηπανταζής (1982), σ. 76.
- ↑ Βλ. Μηλιώνης, Άρης (2001). Σκιές στο φως των κεριών. Πάτρα: Περί Τεχνών. ISBN 9789608694606. Ανακτήθηκε στις 15 Μαΐου 2016.
- ↑ Αγραφιώτης (2012), σ. 2.
- ↑ Σωτ. Σπαθάρης (2010), σ. 162.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 Χατζηπανταζής (1982), σ. 80.
- ↑ Βλ. Σπαθάρειο Μουσείο (2013α) και Χριστόπουλος (2015), σ. 15.
- ↑ 8,0 8,1 Αγραφιώτης (2012), σ. 3.
- ↑ Χριστόπουλος (2015), σ. 19.
- ↑ Βλ. Τουρλής (2012).
- ↑ Χατζηπανταζής (1982), σσ. 80-81.
- ↑ Χατζηπανταζής (1982), σ. 81.
- ↑ Χριστόπουλος (2015), σ. 16.
- ↑ Χριστόπουλος (2015), σ. 20.
- ↑ Σπαθάρειο Μουσείο (2013β).
- ↑ Μπίρης (1957), σ. 664.
- ↑ Σωτ. Σπαθάρης (2010), σσ. 165-166.
- ↑ Σωτ. Σπαθάρης (2010), σσ. 168-172.
Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Αγραφιώτης, Θωμάς Αθ. (2012). «Εκατό χρόνια από το θάνατο του Μίμαρου». Ο Καραγκιόζης μας 59 (Ιούνιος): σσ. 2-3. http://www.karagkiozis.com/59_IOYNIOS_2012.pdf. Ανακτήθηκε στις 2016-05-15.[νεκρός σύνδεσμος]
- Μπίρης, Κώστας Η. (1957). «Η λεβεντιά της Ρούμελης στο ελληνικό λαϊκό θέατρο». Νέα Εστία 61: σσ. 661-668. http://www.ekebi.gr/magazines/ShowImage.asp?file=89534&code=8071. Ανακτήθηκε στις 2016-10-05.[νεκρός σύνδεσμος]
- Σπαθάρης, Σωτήρης (2010) [1960]. Απομνημονεύματα και Η τέχνη του καραγκιόζη. Αθήνα: Άγρα. ISBN 978-960-325-921-3.
- Σπαθάρειο Μουσείο (2013α). «Ο Καραγκιόζης του Μίμαρου». Αρχαιολογία και Τέχνη. (Φεβρουάριος). Ανακτήθηκε στις 16 Μαΐου 2016.
- Σπαθάρειο Μουσείο (2013β). «Το Κολλητήρι του Μίμαρου». Αρχαιολογία και Τέχνη. (Φεβρουάριος). Ανακτήθηκε στις 16 Μαΐου 2016.
- Τουρλής, Παναγιώτης (14 Μαΐου 2012). «Στο φως της ασετιλίνης, του Βασίλειου Χριστόπουλου». Captain Book. Ανακτήθηκε στις 16 Μαΐου 2016.
- Χατζηπανταζής, Θόδωρος (1982). «Η εισβολή του Καραγκιόζη στην Αθήνα του 1890». Ο Πολίτης 49 (Μάρτιος): σσ. 64-87.
- Χριστόπουλος, Βασίλειος (2015). «Συνέντευξη στον Θωμά Αθ. Αγραφιώτη». Ο Καραγκιόζης μας 89 (Απρίλιος): σσ. 14-24. http://www.karagkiozis.com/89_APRILIOS_2015.pdf. Ανακτήθηκε στις 7.10.2016.[νεκρός σύνδεσμος]
Πρόσθετη βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Κοτοπούλης, Γιώργος (2000). Ο Καραγκιόζης στην Πάτρα, 1890-1906: η περίπτωση του Μίμαρου. Πάτρα: Περί Τεχνών. ISBN 960-86814-1-3.
- Μηλιώνης, Άρης (2014). Μίμαρου διάλογοι. Πάτρα: Δημοτική Βιβλιοθήκη Πατρών. ISBN 9789608953796.
- Χριστόπουλος, Βασίλειος (2002). Στο φως της ασετιλίνης. Αθήνα: Κέδρος. ISBN 960-04-2099-8. (Μυθιστορηματική βιογραφία).
Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- «Μίμαρος» (PDF). Κέντρο Βυζαντινών, Νεοελληνικών και Κυπριακών Σπουδών. σελίδες 1–10. Ανακτήθηκε στις 16 Μαΐου 2016.