Λωβοκομείο Χίου

Λωβοκομείο Χίου
Είδος	λεπροκομείο
Χώρα	Ελλάδα
Έναρξη κατασκευής	1378
Κατεδάφιση	1959
δεδομένα (π)

Τα εικονιζόμενα κτήρια, ανακαινίστηκαν το 1909 με σχέδια του Μηχανικού Ι. Βερικέτη. Οι κολώνες εισήχθησαν από την Αγγλία, τα τούβλα από Μασσαλία και ο χρωματισμένος σοβάς είναι πατητή πορσελάνα.

Το Λωβοκομείο της Χίου είναι το μακροβιότερο Λεπροκομείο της Ελλάδας με συνεχή παρουσία 6 περίπου αιώνων ταγμένο στην περίθαλψη των ασθενών από λέπρα. Αναφέρεται ως το «Καθαριότερο» και ως το πλέον «καλώς διοικούμενο ίδρυμα» το οποίο παρείχε ανέσεις και πλήρη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη στους ασθενείς του.

Ετυμολογία

Το λεπροκομείο της Χίου καθιερώθηκε με τον όρο Λωβοκομείο από την ντόπια χιακή διάλεκτο (λώβα=πληγή, βλάβη).

Ιστορικό

Οι Γενουάτες ίδρυσαν το Λωβοκομείο στη Χίο το 1378 στην περιοχή Σήφι, μέσα στην κοιλάδα της Υπακοής, η οποία είχε λάβει την ονομασία αυτή από τον ναό της Παναγίας Υπακοής, ή της Παναγίας της Επικόου που βρισκόταν ήδη από τη Βυζαντινή περίοδο στην ίδια περιοχή, με σκοπό τον περιορισμό της εξάπλωσης της λέπρας η οποία έβλαπτε τα εμπορικά και οικονομικά τους συμφέροντα. Είναι γνωστή άλλωστε η εξάπλωση του νοσήματος στο νησί από τον 10ο αιώνα λόγω της κομβικής θέσης του στις θαλάσσιες οδούς επικοινωνίας στην περιοχή του Αιγαίου και από περιοχές της Ασίας.

Το 1457 ιστορικές πηγές αναφέρουν ότι προσβλήθηκε από την αρρώστια η πριγκίπισσα Μαρία Ιουστινιάνη, σύζυγος του ηγεμόνα της Λέσβου ∆ομήνικου Γατελούζου και εγκαταστάθηκε εκεί. Σε διαθήκη του 16ου αιώνα του Β. Ιουστινιάνη, το άσυλο αναφέρεται ως «Νοσοκομείο του Αγίου Λαζάρου» ή «Καλό χωριό» ή «Ιερό Νοσοκομείο των ασθενών» ή «Λωβοχώριον».

Τα εστιατόρια του Λωβοκομείου Χίου. Στο εσωτερικό παρασκευαζόταν τα φαγητά από το προσωπικό και έξω ήταν οι δυο χώροι εστίασης των ασθενών.

Το έτος 1737 όπως αναγράφεται σε ανάγλυφη πινακίδα, κοντά στο αρχικό Λωβοκομείο των Γενουατών και ταυτόχρονα με την ανοικοδόμηση του ναού της Παναγίας, οικοδομήθηκαν νέοι οικίσκοι για τους Λεπρούς από κάποιον δωρητή Καλβοκορέση του κλάδου των Μουζάλα.

Στα προεπαναστατικά χρόνια ο αριθμός των οικημάτων έφτασε στα 30 και η δυνατότητα φιλοξενίας μέχρι 150 ασθενείς. Στη σφαγή του 1822, όλοι οι λεπροί ακολούθησαν την τύχη των υπολοίπων κατοίκων του νησιού και σφαγιάσθηκαν πλην 5 τροφίμων με τον τότε εφημέριο του Λωβοκομείου πατέρα Άνθιμο Πουλάκη που διασώθηκαν, ενώ το ίδρυμα πυρπολήθηκε μαζί και ο ναός της Παναγίας. Η επαναλειτουργία του ιδρύματος φαίνεται να ξεκινά το 1831 με πρωτεργάτη τον δραστήριο πατέρα Άνθιμο Πουλάκη.

Κατά το 1845 το ίδρυμα περιελάμβανε 30 οικήματα για την παραμονή των ασθενών, τα οποία περιβάλλονταν από κήπους με λουλούδια, τους οποίους φρόντιζαν οι ασθενείς. Το 1847 το ίδρυμα λειτουργεί κανονικά και δέχεται ασθενείς χωρίς διακρίσεις εθνικότητας ή οικονομικής κατάστασης και από άλλα νησιά του Ελλαδικού χώρου.

Το Κωδωνοστάσιο του Αγ. Λαζάρου κατασκευασμένο μετά το σεισμό του 1881 με πέτρα Θυμιανών. Στην πρόσοψη υπάρχει μαρμάρινη πλάκα με τους δωρητές του ασύλου μετά την επισκευή του το 1909

Το 1858 φαίνεται ότι το ίδρυμα διαθέτει αξιοσημείωτη ακίνητη περιουσία από δωρεές. Πενήντα χρόνια μετά την επαναλειτουργία του, το Λωβοκομείο Χίου καταρρέει και πάλι, από τον καταστροφικό σεισμό που έπληξε τη Χίο το 1881.

Το 1885 ανακαινίζεται με δαπάνες της Εφορίας και δωρεές ευπόρων Χιωτών, όπως της Αγγελικής Μαυρογορδάτου και του Ζωρζή Δρομοκαΐτη. Το 1892 γίνονται επισκευές και περιτοιχισμοί του ιδρύματος ενώ 2 χρόνια αργότερα επισκευάζονται και πάλι τα οικήματα των ασθενών. Όμως παρά τις ανακαινίσεις το ίδρυμα φαίνεται ότι ακόμα έπασχε σοβαρά.

Το 1905 η κατάσταση των οικίσκων όπου παρέμεναν 40 ασθενείς ήταν τραγική ενώ το ίδρυμα αδυνατούσε να ανταποκριθεί στις ανάγκες του. Από το 1900 εύποροι Χιώτες της διασποράς κινητοποιούνται από τον Μ. Καλβοκορέση για την ανακαίνιση του Λωβοκομείου. Την περίοδο αυτή φαίνεται εφημέριος ο Άγιος Άνθιμος Βαγιάνος που οργανώνει το Λωβοκομείο.

Το 1909 με σχέδια του μηχανικού Ι. Βερικέτη και με τη συνδρομή της Λονδινείου Επιτροπής και πολλών εύπορων Χίων του Λονδίνου και των Παρισίων, κτίζονται 14 αντισεισμικά περίπτερα με 2 ευρύχωρα δωμάτια το κάθε ένα, στεγασμένο υπαίθριο χώρο για την παραμονή των ασθενών, μικρό μαγειρείο και τουαλέτα. Τα οικήματα είχαν αλεξικέραυνο, ενώ έγινε ειδική κατασκευή για την προμήθεια άφθονου νερού καθώς και αποχετευτικού δικτύου.

Επιπλέον κτίσθηκαν για τις ανάγκες των ασθενών λουτήρες με δυνατότητα θερμού νερού, ιατρείο και φαρμακείο. Τα υλικά ήταν άριστης ποιότητας και πολλά εισήχθηκαν από το εξωτερικό, Αγγλία, Γαλλία και Λιτρί (Ερυθραία Μ. Ασίας). Ανακαινίζεται ο ναός του Αγ. Λαζάρου και το νεκροταφείο με 12 νέους λιθόκτιστους ομοιόμορφους τάφους.

Το αριστερό φύλλο της εισόδου Λωβοκομείο Χίου αναγράφει τη χρονολογία της ίδρυσης του από τους Γενοβέζους

Το 1925 με δαπάνες Καλβοκορέση επισκευάζεται ο δρόμος από Κοφινά προς το Λωβοκομείο. Το 1933 το Λωβοκομείο περιλαμβάνει εστιατόριο, μαγειρείο, Εφορείο (χώρος αναψυχής), αποθήκη, πλυντήρια, και τα 4 περίπτερα δόθηκαν για τη στέγαση του προσωπικού. Κάθε περίπτερο είχε δυνατότητα φιλοξενίας 8 ατόμων.

Το 1959, το Υπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας δεν ανανέωσε τη σύμβαση νοσηλείας των ασθενών και το Λωβοκομείο διέκοψε τη λειτουργία του. Οι τελευταίοι 8 ασθενείς μεταφέρθηκαν στο ανάλογο ίδρυμα στην Αγία Βαρβάρα Αττικής με σκοπό την αποθεραπεία τους. Όμως μετά από μικρό χρονικό διάστημα επιστρέφουν και ζητούν να παραμείνουν μέσα στο άσυλο λόγω των καλών συνθηκών διαβίωσης. Σε επέμβαση της αστυνομίας για εκκένωση του χώρου, μεσολαβούν οι κάτοικοι και μετά από επικοινωνία με τον Πατέρα Άγιο Νικηφόρο Τζανακάκη επιστρέφουν στην Αγ. Βαρβάρα.

Ο χαρακτηρισμός του Λωβοκομείου της Χίου ως διατηρητέου Μνημείου δόθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου 2011 από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο και το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού.