Μετάβαση στο περιεχόμενο

Κρίση των ομήρων στο Ιράν (1979)

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Κρίση των ομήρων στο Ιράν
Μέρος της εδραίωσης της Ιρανικής Επανάστασης.
Ιρανοί φοιτητές συνωστίζονται στην Πρεσβεία των ΗΠΑ στην Τεχεράνη (4 Νοεμβρίου 1979)
Χρονολογία4 Νοεμβρίου 1979 – 20 Ιανουαρίου 1981 (444 ημέρες ή 1 έτος, 2 μήνες, 2 εβδομάδες και 2 ημέρες)
ΤόποςΤεχεράνη, Ιράν
ΈκβασηΑπελευθέρωση ομήρων
  • Διακοπή (και τέλος) των σχέσεων Ιράν–Ηνωμένων Πολιτειών
  • Ο πρωθυπουργός Μεχντί Μπαρζαγκάν και το υπουργικό του συμβούλιο παραιτήθηκαν
  • Πόλεμος Ιράν–Ιράκ
  • Κυρώσεις που επιβλήθηκαν στο Ιράν
  • Οι ΗΠΑ ορίζουν το Ιράν ως κρατικό υποστηρικτή της τρομοκρατίας στις 19 Ιανουαρίου 1984
Αντιμαχόμενοι
Ηνωμένες Πολιτείες
Καναδάς
Ηγετικά πρόσωπα
Απολογισμός
8 Αμερικανοί στρατιώτες και 1 Ιρανός πολίτης σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια προσπάθειας διάσωσης των ομήρων.

Με τον όρο κρίση των ομήρων γίνεται αναφορά στη διπλωματική κρίση που ξέσπασε μεταξύ Ιράν και ΗΠΑ όταν 52[3] Αμερικανοί κρατήθηκαν όμηροι στην αμερικανική πρεσβεία στην Τεχεράνη από μια ομάδα ισλαμιστών φοιτητών. Η κρίση διήρκεσε από τις 4 Νοεμβρίου 1979 μέχρι τις 20 Ιανουαρίου του 1981. Αφού απέτυχαν διπλωματικές προσπάθειες της αμερικανικής κυβέρνησης, επιβλήθηκαν οικονομικές πιέσεις στο Ιράν, όπως εμπάργκο σε ιρανικά προϊόντα και δέσμευση ιρανικών καταθέσεων σε αμερικανικές τράπεζες. Ακολούθησαν απειλές στρατιωτικής επέμβασης και μια αποτυχημένη μυστική επιχείρηση διάσωσης των ομήρων, γνωστή με την κωδική ονομασία «Επιχείρηση Νύχι του Αετού» (αγγλ. Operation Eagle Claw), η οποία κατέληξε στο θάνατο οκτώ Αμερικανών στρατιωτών και ενός ιρανού πολίτη. Η κρίση έληξε με τη διακήρυξη του Αλγερίου που υπογράφτηκε στις 19 Ιανουαρίου 1981 και η οποία, μεταξύ άλλων, προέβλεπε πως οι ΗΠΑ δεν θα αναμιγνύονταν στρατιωτικά ή πολιτικά στις εσωτερικές υποθέσεις του Ιράν. Η κατάληξη της κρίσης χαρακτηρίστηκε ως ήττα της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ[4] έχοντας αρνητικές επιπτώσεις στην υποψηφιότητα του τότε προέδρου Τζίμι Κάρτερ. Οδήγησε στη διακοπή των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ Τεχεράνης και Ουάσιγκτον, σηματοδοτώντας παράλληλα την έναρξη μιας έντονης και μακράς περιόδου εχθρότητας μεταξύ των δύο χωρών[5]. Η κρίση των ομήρων έλαβε χώρα σε μια περίοδο πολιτικής και κοινωνικής αστάθειας που διαδέχτηκε τα γεγονότα της ιρανικής επανάστασης. Ενώ για τον υπόλοιπο κόσμο το γεγονός της κατάληψης αντιμετωπίστηκε ως μια διεθνής κρίση, για το Ιράν υπήρξε κυρίως ένας αγώνας στο εσωτερικό της χώρας με αναφορά στο δημοψήφισμα για το νέο σύνταγμα[6]. Η κρίση, σε συνδυασμό με την στήριξη των φοιτητών από τον Ρουχολάχ Χομεϊνί, οδήγησε τον πρωθυπουργό Μεχντί Μπαζαργκάν σε παραίτηση.

Κυρίαρχο ρόλο στα γεγονότα της κατάληψης της αμερικανικής πρεσβείας και της ομηρίας των Αμερικανών υπαλλήλων είχαν οι τρεις φοιτητές Ιμπραΐμ Ασγαρζαντέ, Αμπάς Αμπντί και Μοχσέν Μιρνταμαντί, εκ των οποίων ο πρώτος φαίνεται πως είχε την αρχική ιδέα του σχεδίου τους[7]. Στις 4 Νοεμβρίου 1979, περίπου 300 Ιρανοί φοιτητές κατέλαβαν την αμερικανική πρεσβεία στην Τεχεράνη. Την ίδια περίοδο ο σάχης Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί βρισκόταν στις ΗΠΑ για θεραπεία κατά του καρκίνου, γεγονός που ερμηνεύτηκε ως μια νέα απόπειρα των ΗΠΑ για ανάμιξη στις εσωτερικές υποθέσεις του Ιράν, όπως είχε συμβεί το 1953, με σκοπό την ανατροπή του νέου καθεστώτος που διαμορφωνόταν μετά τα γεγονότα της ιρανικής επανάστασης. Στη διάρκεια της κρίσης, οι σπουδαστές προέβαλαν ευαίσθητα έγγραφα που βρέθηκαν στο αρχείο της πρεσβείας, ερμηνεύοντας αυτά ως απόδειξη της ύπαρξης ενός κινήματος για την ανατροπή της ιρανικής επανάστασης. Με αυτό τον τρόπο δικαιολόγησαν τη συνέχιση της κατάληψης της πρεσβείας, η οποία χαιρετίστηκε και ως «δεύτερη ισλαμική επανάσταση»[8]. Η κατάληψη αντιμετωπίστηκε θετικά όχι μόνο από τον κλήρο αλλά και από την αντι-ιμπεριαλιστική αριστερά, όπως για παράδειγμα το κόμμα Τουντέχ[9].

Ιστορικό

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πραξικόπημα του 1953

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Περαιτέρω πληροφορίες: Πραξικόπημα του 1953 στο Ιράν και Ιρανική Επανάσταση

Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, οι βρετανικές και οι σοβιετικές κυβερνήσεις εισέβαλαν και κατέλαβαν το Ιράν, αναγκάζοντας τον πρώτο μονάρχη της δυναστείας των Παχλαβί, Ρεζά Σαχ Παχλαβί να παραιτηθεί υπέρ του μεγαλύτερου γιου του, Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί.[10] Τα δύο έθνη ισχυρίστηκαν ότι ενήργησαν προληπτικά για να εμποδίσουν τον Ρεζά Σαχ να ευθυγραμμίσει τη χώρα του που είναι πλούσια σε πετρέλαιο με τη Ναζιστική Γερμανία. Ωστόσο, η δήλωση ουδετερότητας του Σάχη και η άρνηση να επιτραπεί η χρήση του ιρανικού εδάφους για την εκπαίδευση ή τον εφοδιασμό σοβιετικών στρατευμάτων, ήταν πιθανότατα τα πραγματικά κίνητρα πίσω από την εισβολή.[11] Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν συμμετείχαν στην εισβολή, αλλά εξασφάλισαν την ανεξαρτησία του Ιράν μετά το τέλος του πολέμου, ασκώντας έντονη διπλωματική πίεση στους Σοβιετικούς να αποχωρήσουν το 1946.

Μέχρι τη δεκαετία του 1950, ο Μοχάμαντ Ρεζά Παχλαβί είχε εμπλακεί σε μια μάχη για την εξουσία με τον πρωθυπουργό του Ιράν, Μοχάμεντ Μοσαντέκ, έναν άμεσο απόγονο της προηγούμενης δυναστείας των Qajar. Ο Μοσαντέκ ηγήθηκε μιας γενικής απεργίας, απαιτώντας αυξημένο μερίδιο των εσόδων του έθνους από το πετρέλαιο από την Αγγλο-Ιρανική Εταιρεία Πετρελαίου που δραστηριοποιείται στο Ιράν. Το Ηνωμένο Βασίλειο αντέδρασε μειώνοντας το ποσό των εσόδων που έλαβε η ιρανική κυβέρνηση.[12] Το 1953, η CIA και η MI6 βοήθησαν την Ιρανική μοναρχία να καθαιρέσουν τον Μοσαντέκ σε ένα στρατιωτικό πραξικόπημα με την κωδική ονομασία Επιχείρηση Αίντας, επιτρέποντας στον Σάχη να επεκτείνει τη δύναμή του. Για τις επόμενες δύο δεκαετίες ο Σάχης βασίλεψε ως απόλυτος μονάρχης και όλοι οι αντιφροντούντες εντός του κράτους εξαφανίστηκαν.[13][14][15] Οι ΗΠΑ συνέχισαν να υποστηρίζουν τον Σάχη μετά το πραξικόπημα, με τη CIA να εκπαιδεύει την ιρανική μυστική αστυνομία. Στις επόμενες δεκαετίες του Ψυχρού Πολέμου, διάφορα οικονομικά, πολιτιστικά και πολιτικά ζητήματα ένωσαν την ιρανική αντιπολίτευση ενάντια στον Σάχη και οδήγησαν στην τελική ανατροπή του.[16][17][18]

Διοίκηση Κάρτερ

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μήνες πριν από την Ιρανική Επανάσταση, την παραμονή της Πρωτοχρονιάς του 1977, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Τζίμι Κάρτερ εξόργισε περαιτέρω τους Ιρανούς κατά του Σάχη με μια τηλεοπτική ομιλία για τον Παχλαβί, υποστηρίζοντας ότι ο Σάχης ήταν «αγαπητός» από τον λαό του. Μετά την έναρξη της επανάστασης τον Φεβρουάριο του 1979 με την επιστροφή του Αγιατολάχ Χομεϊνί, η Αμερικανική Πρεσβεία καταλήφθηκε και το προσωπικό της κρατήθηκε σε ομηρία για λίγο. Πέτρες και σφαίρες είχαν σπάσει τόσα πολλά από τα μπροστινά παράθυρα της πρεσβείας που αντικαταστάθηκαν με αλεξίσφαιρο γυαλί. Το προσωπικό της πρεσβείας μειώθηκε σε λίγο περισσότερο από 60 από ένα σχεδόν 1000 νωρίτερα τη δεκαετία.[19] Το Ιράν προσπάθησε να χρησιμοποιήσει την ομηρία για να διαπραγματευθεί το αίτημά του για την επιστροφή του σάχη στο Ιράν προκειμένου να δικαστεί.

Η κυβέρνηση Κάρτερ προσπάθησε να μετριάσει το αντιαμερικανικό αίσθημα προωθώντας μια νέα σχέση με την ντε φάκτο ιρανική κυβέρνηση και συνεχίζοντας τη στρατιωτική συνεργασία με την ελπίδα ότι η κατάσταση θα σταθεροποιηθεί. Ωστόσο, στις 22 Οκτωβρίου 1979, οι Ηνωμένες Πολιτείες επέτρεψαν στον Σάχη, ο οποίος είχε βρεθεί να πάσχει από λέμφωμα, να εισέλθει στο Ιατρικό Κέντρο Κόρνελ της Νέας Υόρκης για ιατρική περίθαλψη.[20] Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ είχε αποθαρρύνει αυτή την απόφαση, κατανοώντας την πολιτική λεπτότητα.[19] Αλλά ως απάντηση στην πίεση από προσωπικότητες με επιρροή, όπως ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Χένρι Κίσινγκερ και ο Πρόεδρος του Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων Ντέιβιντ Ροκφέλερ, η κυβέρνηση Κάρτερ αποφάσισε να την χορηγήσει.[21][22][23][24]

Η αποδοχή του Σάχη στις Ηνωμένες Πολιτείες ενέτεινε τον αντιαμερικανισμό των Ιρανών επαναστατών και γέννησε φήμες για ένα άλλο πραξικόπημα με την υποστήριξη των ΗΠΑ που θα τον επανεγκαταστήσει.[25] Ο Χομεϊνί, ο οποίος είχε εξοριστεί από τον σάχη για 15 χρόνια, ενίσχυσε τη ρητορική εναντίον του «Μεγάλου Κακού», όπως αποκαλούσε τις ΗΠΑ, μιλώντας για «στοιχεία αμερικανικής συνωμοσίας».[26] Εκτός από τον τερματισμό αυτού που πίστευαν ότι ήταν αμερικανική δολιοφθορά της επανάστασης, η ομηρία είχε σαν στόχο να καθαιρεθεί η προσωρινή επαναστατική κυβέρνηση του πρωθυπουργού Μεχντί Μπαρζαγκάν, η οποία πίστευαν ότι σχεδίαζε την εξομάλυνση των σχέσεων με τις ΗΠΑ και την εξάλειψη της ισλαμικής επαναστατικής ομάδας του Ιράν.[27] Η κατάληψη της πρεσβείας στις 4 Νοεμβρίου 1979 προοριζόταν επίσης ως μοχλός πίεσης για να απαιτηθεί η επιστροφή του Σάχη για να δικαστεί στο Ιράν με αντάλλαγμα τους ομήρους.

Μια μεταγενέστερη μελέτη υποστήριξε ότι δεν υπήρχαν αμερικανικές συνωμοσίες για την ανατροπή των επαναστατών και ότι μια αποστολή συλλογής πληροφοριών της CIA στην πρεσβεία ήταν «ιδιαίτερα αναποτελεσματική, συγκεντρώνοντας λίγες πληροφορίες και η οποία παρεμποδίστηκε από το γεγονός ότι κανένας από τους τρεις αξιωματικούς δεν μιλούσε την τοπική γλώσσα, την περσική» .Το έργο της, ανέφερε η μελέτη, ήταν «συνετή κατασκοπεία που διεξήχθη σε διπλωματικές αποστολές παντού».[28]

Προανάκρουσμα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πρώτη προσπάθεια

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το πρωί της 14ης Φεβρουαρίου 1979, η Οργάνωση των Ανταρτών Φενταγίν του Ιρανικού Λαού εισέβαλε στην Πρεσβεία των ΗΠΑ στην Τεχεράνη και πήρε όμηρο έναν πεζοναύτη που ονομαζόταν Κένεθ Κράους. Ο πρεσβευτής Γουίλιαμ Σάλιβαν παρέδωσε την πρεσβεία για να σώσει ζωές και με τη βοήθεια του Ιρανού Υπουργού Εξωτερικών Εμπραχίμ Γιαζντί, επέστρεψε την πρεσβεία πίσω στην δικαιοδοσία των ΗΠΑ μέσα σε τρεις ώρες.[29] Ο Κράους τραυματίστηκε στην επίθεση, απήχθη από τους μαχητές, βασανίστηκε, δικάστηκε και καταδικάστηκε για φόνο. Επρόκειτο να εκτελεστεί, αλλά ο πρόεδρος Κάρτερ και ο Σάλιβαν εξασφάλισαν την απελευθέρωσή του μέσα σε έξι ημέρες.[30] Αυτό το περιστατικό έγινε γνωστό ως Ανοιχτός Οίκος της Ημέρας του Αγίου Βαλεντίνου.[31]

Δεύτερη προσπάθεια

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η επόμενη απόπειρα κατάληψης της Αμερικανικής Πρεσβείας σχεδιάστηκε για τον Σεπτέμβριο του 1979 από τον Ιμπραΐμ Ασγαρζαντέ, φοιτητή εκείνη την εποχή. Διαβουλεύτηκε με τους επικεφαλής των ισλαμικών ενώσεων των κύριων πανεπιστημίων της Τεχεράνης, όπως το Πανεπιστήμιο της Τεχεράνης, το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Σαρίφ, το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Αμιρκαμπίρ (Πολυτεχνείο της Τεχεράνης) και το Πανεπιστήμιο Επιστήμης και Τεχνολογίας του Ιράν. Ονόμασαν την ομάδα τους "Μουσουλμάνους Φοιτητές Οπαδούς της Γραμμής του Ιμάμη".

Ο Ασγαρζαντέ ανέφερε αργότερα ότι στην πρώτη συνάντηση ήταν πέντε φοιτητές, δύο από τους οποίους ήθελαν να στοχοποιήσουν τη Σοβιετική Πρεσβεία επειδή η ΕΣΣΔ ήταν "ένα μαρξιστικό και κατά του Θεού καθεστώς". Δύο άλλοι, ο Μοσέχ Μιρδαμάντι και ο Habibolah Bitaraf, υποστήριξαν τον επιλεγμένο στόχο του Ασγαρζαντέ: τις Ηνωμένες Πολιτείες. "Στόχος μας ήταν να αντιταχθούμε στην αμερικανική κυβέρνηση πηγαίνοντας στην πρεσβεία της και καταλαμβάνοντας την για αρκετές ώρες:, είπε ο Ασγαρζαντέ. "Η ανακοίνωση των αντιρρήσεών μας μέσα από το κατεχόμενο συγκρότημα θα μεταφέρει το μήνυμά μας στον κόσμο με πολύ πιο σταθερό και αποτελεσματικό τρόπο".[32] Ο Μιρδαμάντι είπε σε μια συνέντευξη: "Σκοπεύαμε να κρατήσουμε τους διπλωμάτες για λίγες ημέρες, ίσως μια εβδομάδα, αλλά όχι περισσότερο".[33] Η Masoumeh Ebtekar, η εκπρόσωπος των Ιρανών φοιτητών κατά τη διάρκεια της κρίσης, δήλωσε ότι όσοι απέρριψαν το σχέδιο του Asgharzadeh δεν συμμετείχαν στα επόμενα γεγονότα.[34]

Οι φοιτητές παρακολούθησαν τις διαδικασίες των Πεζοναυτών Φρουρών Ασφαλείας από κοντινές στέγες με θέα την πρεσβεία. Βασίστηκαν επίσης στις εμπειρίες τους από την πρόσφατη επανάσταση, κατά την οποία οι χώροι της Πρεσβείας των ΗΠΑ κατελήφθησαν για λίγο. Ζήτησαν την υποστήριξη των αστυνομικών που ήταν επιφορτισμένοι με τη φύλαξη της πρεσβείας και των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης.[35]

Σύμφωνα με την ομάδα και άλλες πηγές, ο Αγιατολάχ Χομεϊνί δεν γνώριζε το σχέδιο εκ των προτέρων.[36] Οι φοιτητές ήθελαν να τον ενημερώσουν, αλλά σύμφωνα με τον συγγραφέα Μαρκ Μπόουντεν, ο Ayatollah Mohammad Mousavi Khoeiniha τους έπεισε να μην το κάνουν. Ο Khoeiniha φοβόταν ότι η κυβέρνηση θα χρησιμοποιούσε την αστυνομία για να εκδιώξει τους φοιτητές. Η προσωρινή κυβέρνηση είχε διοριστεί από τον Χομεϊνί, και έτσι ο Χομεϊνί ήταν πιθανό να ακολουθήσει το αίτημα της κυβέρνησης να αποκαταστήσει την τάξη. Από την άλλη πλευρά, ο Khoeiniha ήξερε ότι αν ο Χομεϊνί έβλεπε για πρώτη φορά ότι οι καταληψίες ήταν πιστοί υποστηρικτές του (σε αντίθεση με τους αριστερούς στην πρώτη κατάληψη) και ότι μεγάλος αριθμός ευσεβών μουσουλμάνων είχαν συγκεντρωθεί έξω από την πρεσβεία για να δείξουν την υποστήριξή τους στην κατάληψη, θα ήταν «πολύ δύσκολο, ίσως ακόμη και αδύνατο» για αυτόν να αντιταχθεί στην ομηρία, και αυτό θα παρέλυε τη διοίκηση του Μπαζαργκάν, την οποία ο Khoeiniha και οι φοιτητές ήθελαν να εξαλείψουν.[37]

Οι υποστηρικτές της ομηρίας δήλωσαν ότι το κίνητρό τους ήταν ο φόβος ενός άλλου πραξικοπήματος με την υποστήριξη των Αμερικανών κατά της λαϊκής τους επανάστασης.

Ομηρία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Δύο Αμερικανοί όμηροι κατά την πολιορκία της Πρεσβείας των ΗΠΑ.

Στις 4 Νοεμβρίου 1979, μια από τις διαδηλώσεις που οργανώθηκαν από ιρανικά φοιτητικά συνδικάτα πιστά στον Χομεϊνί ξέσπασε σε μια ολοκληρωτική σύγκρουση ακριβώς έξω από το περιφραγμένο συγκρότημα που στεγάζει την Πρεσβεία των ΗΠΑ.

Περίπου στις 6:30 π.μ., οι αρχηγοί συγκέντρωσαν από τριακόσιους έως πεντακόσιους επιλεγμένους φοιτητές και τους ενημέρωσαν για το σχέδιο κατάληψης. Σε μια φοιτήτρια δόθηκε ένα ζευγάρι κόφτες μετάλλων για να σπάσει τις αλυσίδες που κλειδώνουν τις πύλες της πρεσβείας και τις έκρυψε κάτω από το τσαντόρ της.[38]

Στην αρχή, οι φοιτητές σχεδίασαν μια συμβολική κατάληψη, στην οποία θα έκαναν δηλώσεις στον Τύπο και θα έφευγαν όταν οι κυβερνητικές δυνάμεις ασφαλείας έρχονταν να αποκαταστήσουν την τάξη. Αυτό αντικατοπτρίστηκε σε πανό που έγραφαν: "Μη φοβάστε. Θέλουμε απλώς να καθίσουμε μέσα". Όταν οι φρουροί της πρεσβείας προέταξαν πυροβόλα όπλα, οι διαδηλωτές υποχώρησαν, με έναν να λέει στους Αμερικανούς: "Δεν εννοούμε κανένα κακό".[39] Αλλά καθώς έγινε σαφές ότι οι φρουροί δεν θα χρησιμοποιούσαν θανατηφόρα βία και ότι ένα μεγάλο, θυμωμένο πλήθος είχε συγκεντρωθεί έξω από το συγκρότημα για να επευφημήσει τους καταληψίες και να χλευάσει τους ομήρους, το σχέδιο άλλαξε.[40] Σύμφωνα με ένα μέλος του προσωπικού της πρεσβείας, λεωφορεία γεμάτα διαδηλωτές άρχισαν να εμφανίζονται έξω από την πρεσβεία λίγο αφότου οι Μουσουλμάνοι Φοιτητές Οπαδοί της Γραμμής του Ιμάμη διέρρηξαν τις πύλες.

Όπως ήλπιζαν οι οπαδοί του Χομεϊνί, ο Χομεϊνί υποστήριξε την ομηρία. Σύμφωνα με τον υπουργό Εξωτερικών Γιαζντί, όταν πήγε να το πει στον Χομεϊνί, εκείνος του είπε "να πάει να τους διώξει έξω". Αλλά αργότερα εκείνο το βράδυ, πίσω στην Τεχεράνη, ο Γιαζντί άκουσε στο ραδιόφωνο ότι ο Χομεϊνί είχε εκδώσει μια δήλωση υποστηρίζοντας την κατάληψη, αποκαλώντας την "δεύτερη επανάσταση" και την πρεσβεία "άντρο των Αμερικανών κατασκόπων στην Τεχεράνη".[41]

Ένα δίλεπτο βιντεοκλίπ από ένα ρεπορτάζ σχετικά με την κρίση των ομήρων (1980)

Οι πεζοναύτες και το προσωπικό της πρεσβείας είχαν δεμένα τα μάτια από τους εισβολείς και στη συνέχεια παρέλασαν μπροστά στους συγκεντρωμένους φωτογράφους. Τις πρώτες δύο ημέρες, πολλοί από τους εργάτες της πρεσβείας που είχαν βγει κρυφά από το συγκρότημα ή δεν είχαν βρεθεί εκεί τη στιγμή της κατάληψης, συνελήφθησαν από ισλαμιστές και επέστρεψαν ως όμηροι.[42] Έξι Αμερικανοί διπλωμάτες κατάφεραν να αποφύγουν τη σύλληψη και κατέφυγαν στη Βρετανική Πρεσβεία προτού μεταφερθούν στην καναδική πρεσβεία. Σε μια κοινή μυστική επιχείρηση, η καναδική κυβέρνηση και η CIA κατάφεραν να τους μεταφέρουν παράνομα από το Ιράν στις 28 Ιανουαρίου 1980, χρησιμοποιώντας καναδικά διαβατήρια και μια εξώφυλλη ιστορία που τους αναγνώριζε ως κινηματογραφικό συνεργείο.[43] Άλλοι πήγαν στη σουηδική πρεσβεία στην Τεχεράνη για τρεις μήνες.

Ένα διπλωματικό τηλεγράφημα του Στέιτ Ντιπάρτμεντ της 8ης Νοεμβρίου 1979, περιγράφει λεπτομερώς έναν δοκιμαστικό, ελλιπή κατάλογο του προσωπικού των ΗΠΑ που κρατούνταν στο συγκρότημα της πρεσβείας.[44]

Κίνητρα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι Μουσουλμάνοι Φοιτητές Οπαδοί της Γραμμής του Ιμάμη απαίτησαν από τον Σάχη Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί να επιστρέψει στο Ιράν για δίκη και εκτέλεση. Οι ΗΠΑ υποστήριξαν ότι ο Σάχης – ο οποίος επρόκειτο να πεθάνει λιγότερο από ένα χρόνο αργότερα, τον Ιούλιο του 1980 – βρίσκοταν στην Αμερική για ιατρική φροντίδα. Τα άλλα αιτήματα της ομάδας περιελάμβαναν να ζητήσει η αμερικανική κυβέρνηση συγγνώμη για την παρέμβασή της στις εσωτερικές υποθέσεις του Ιράν, συμπεριλαμβανομένης της ανατροπής του Πρωθυπουργού Μοσαντέκ το 1953, και να απελευθερωθούν τα δεσμευμένα περιουσιακά στοιχεία του Ιράν στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Το αρχικό σχέδιο ήταν να κρατηθεί η πρεσβεία μόνο για μικρό χρονικό διάστημα, αλλά αυτό άλλαξε αφού έγινε φανερό πόσο δημοφιλής ήταν η εξαγορά και ότι ο Χομεϊνί της είχε παράσχει την πλήρη υποστήριξή του.[45] Κάποιοι απέδωσαν την απόφαση να μην απελευθερωθούν γρήγορα οι όμηροι στην αποτυχία του Προέδρου Κάρτερ να παραδώσει αμέσως τελεσίγραφο στο Ιράν.[46] Η αρχική του απάντηση ήταν να κάνει έκκληση για την απελευθέρωση των ομήρων για ανθρωπιστικούς λόγους και να μοιραστεί τις ελπίδες του για μια στρατηγική αντικομμουνιστική συμμαχία με τον Αγιατολάχ.[47] Όπως ήλπιζαν ορισμένοι από τους ηγέτες των φοιτητών, ο μετριοπαθής πρωθυπουργός του Ιράν, Μπαζαργκάν, και το υπουργικό συμβούλιο του παραιτήθηκαν υπό πίεση λίγες μέρες μετά την ανάληψη της εξουσίας.

Η διάρκεια της αιχμαλωσίας των ομήρων έχει επίσης αποδοθεί στην εσωτερική επαναστατική πολιτική του Ιράν. Όπως είπε ο Αγιατολάχ Χομεϊνί στον πρόεδρο του Ιράν:

"Αυτό ένωσε τον λαό μας. Οι αντίπαλοί μας δεν τολμούν να δράσουν εναντίον μας. Μπορούμε να θέσουμε το σύνταγμα στην ψήφο του λαού χωρίς δυσκολία και να διεξαγάγουμε προεδρικές και βουλευτικές εκλογές".[48]

Οι Αριστεροί Μουτζαχεντίν του Λαού του Ιράν υποστήριξαν την σύλληψη ομήρων στην αμερικανική πρεσβεία.[49][50][51] Σύμφωνα με τον μελετητή Ντάνιελ Πάιπς, που έγραψε το 1980, οι αριστεροί μαρξιστές και οι ισλαμιστές μοιράζονταν μια κοινή αντιπάθεια απέναντι στις μεταρρυθμίσεις που βασίζονταν στην αγορά υπό τον αείμνηστο Σάχη, και αμφότεροι υπαγόρευαν ατομικισμό, συμπεριλαμβανομένης της μοναδικής ταυτότητας των γυναικών, κάτω από συντηρητικά, αν και αντικρουόμενα, οράματα συλλογικότητας. Κατά συνέπεια, και οι δύο ομάδες ευνόησαν τη Σοβιετική Ένωση έναντι των Ηνωμένων Πολιτειών τους πρώτους μήνες της Ιρανικής Επανάστασης.[52] Οι Σοβιετικοί, και πιθανώς οι σύμμαχοί τους Κούβα, Λιβύη, και Ανατολική Γερμανία, ήταν ύποπτοι για έμμεση βοήθεια στους συμμετέχοντες στην κατάληψη της πρεσβείας των ΗΠΑ στην Τεχεράνη. Η PLO υπό τον Γιάσερ Αραφάτ παρείχε προσωπικό, συνδέσμους πληροφοριών, χρηματοδότηση και εκπαίδευση για τις δυνάμεις του Χομεϊνί πριν και μετά την επανάσταση, και ήταν ύποπτη ότι έπαιζε ρόλο στην κρίση της πρεσβείας.[53] Ο Φιντέλ Κάστρο φέρεται να επαίνεσε τον Χομεϊνί ως επαναστάτη αντιιμπεριαλιστή που μπορούσε να βρει κοινή αιτία μεταξύ επαναστατών σοσιαλιστών και αντιαμερικανών ισλαμιστών. Και οι δύο εξέφρασαν την περιφρόνηση για τον σύγχρονο καπιταλισμό και την προτίμηση τους για τον αυταρχικό κολεκτιβισμό.[54] Η Κούβα και η σοσιαλιστική σύμμαχός της Βενεζουέλα, υπό τον Ούγκο Τσάβες, αργότερα θα σχηματίσουν την ένωση ALBA σε συμμαχία με την Ισλαμική Δημοκρατία ως αντίσταση στη νεοφιλελεύθερη αμερικανική επιρροή.

Οι επαναστατικές ομάδες εμφάνισαν μυστικά έγγραφα που υποτίθεται ότι είχαν ληφθεί από την πρεσβεία, μερικές φορές ανακατασκευασμένα μετά τον τεμαχισμό τους[55] για να υποστηρίξουν τον ισχυρισμό τους ότι οι ΗΠΑ προσπαθούσαν να αποσταθεροποιήσουν το νέο καθεστώς. Τα έγγραφα – συμπεριλαμβανομένων τηλεγραφημάτων, αλληλογραφίας και εκθέσεων από το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ και τη CIA – δημοσιεύτηκαν σε μια σειρά βιβλίων που ονομάζονται "Documents from the US Espionage Den".[56] Σύμφωνα με ένα δελτίο της Ομοσπονδίας Αμερικανών Επιστημόνων του 1997, μέχρι το 1995, 77 τόμοι είχαν δημοσιευτεί με έγγραφα από το δίκτυο κατασκοπείας των ΗΠΑ.[57] Πολλοί από αυτούς τους τόμους είναι πλέον διαθέσιμοι στο διαδίκτυο.[58]

Αγκαλιάζοντας την ομηρεία υπό το σύνθημα "Η Αμερική δεν μπορεί να κάνει τίποτα", ο Χομεϊνί συγκέντρωσε την υποστήριξη και απέτρεψε την κριτική για το αμφιλεγόμενο θεοκρατικό σύνταγμά του[59] το οποίο είχε προγραμματιστεί για δημοψήφισμα σε λιγότερο από ένα μήνα.[60] Το δημοψήφισμα ήταν επιτυχές και μετά την ψηφοφορία, τόσο οι αριστεροί όσο και οι θεοκράτες συνέχισαν να χρησιμοποιούν ισχυρισμούς για φιλοαμερικανισμό για να καταστείλουν τους αντιπάλους τους: σχετικά μετριοπαθείς πολιτικές δυνάμεις που περιλάμβαναν το Ιρανικό Κίνημα Ελευθερίας, το Εθνικό Μέτωπο, τον Μεγάλο Αγιατολάχ Μοχάμεντ Καζέμ Σαριατμαδάρι,[61] και αργότερα τον Πρόεδρο Αμπολχασάν Μπανισάντρ. Συγκεκριμένα, προσεκτικά επιλεγμένες διπλωματικές αποστολές και αναφορές που ανακαλύφθηκαν στην πρεσβεία και κυκλοφόρησαν από τους ομήρους οδήγησαν στην αποδυνάμωση και την παραίτηση μετριοπαθών προσωπικοτήτων[62] όπως ο Μπαζαργκάν. Η αποτυχημένη απόπειρα διάσωσης και ο πολιτικός κίνδυνος οποιασδήποτε κίνησης που θεωρείται ότι εξυπηρετεί την Αμερική καθυστέρησε την απελευθέρωση των ομήρων κατόπιν διαπραγματεύσεων. Μετά το τέλος της κρίσης, αριστεροί και θεοκράτες στράφηκαν ο ένας εναντίον του άλλου, με την ισχυρότερη θεοκρατική ομάδα να εξοντώνει την αριστερά.

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Mark Edmond Clark (2016), «An Analysis of the Role of the Iranian Diaspora in the Financial Support System of the Mujaheddin-e-Khalid», στο: David Gold, επιμ., Microeconomics, Routledge, σελ. 66–67, ISBN 978-1317045908 
  2. ↑ James Buchan (2013). Days of God: The Revolution in Iran and Its Consequences. Simon and Schuster. σελ. 257. ISBN 978-1416597773. 
  3. ↑ Ο αριθμός αντιστοιχεί στους ομήρους που παρέμειναν όμηροι καθόλη τη διάρκεια της κρίσης. Ακόμα 13 όμηροι αφέθηκαν ελεύθεροι στις 19-20 Νοεμβρίου 1979.
  4. ↑ Lorentz (2007), σελ. 25
  5. ↑ Panah (2007), σελ. 76
  6. ↑ Abrahamanian, Ervand (2008). A History of Modern Iran, Cambridge University Press, σελ. 168
  7. ↑ Houghton (2001), σελ. 54
  8. ↑ Abrahamian, Ervand (2008). A History of Modern Iran, Cambridge University Press, σελ. 168
  9. ↑ Panah (2007), σελ. 57
  10. ↑ Abrahamian, Iran Between Two Revolutions, (1982), p. 164
  11. ↑ «Country name calling: the case of Iran vs. Persia». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Φεβρουαρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 2 Μαΐου 2013. 
  12. ↑ (p. 52 poverty p. 54 Postwar Brit, p. 63 acceptance of 50:50 split, demand for $50 million in damages & back revenues, The Persian Puzzle, Kenneth M. Pollack. New York: Random House, 2004.)
  13. ↑ O'Reilly, Kevin (2007). Decision Making in U.S. History. The Cold War & the 1950s. Social Studies. σελ. 108. ISBN 978-1560042938. 
  14. ↑ Mohammed Amjad. Iran: From Royal Dictatorship to Theocracy[νεκρός σύνδεσμος]. Greenwood Press, 1989. p. 62 "the United States had decided to save the 'free world' by overthrowing the democratically elected government of Mosaddegh."
  15. ↑ Iran by Andrew Burke, Mark Elliott, p. 37
  16. ↑ «Iran's century of upheaval». BBC. February 2, 2000. http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/618649.stm. Ανακτήθηκε στις January 5, 2007. 
  17. ↑ «1979: Shah of Iran flees into exile». BBC. January 16, 1979. http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/january/16/newsid_2530000/2530475.stm. Ανακτήθηκε στις January 5, 2007. 
  18. ↑ «January 16 Almanac». CNN. http://www.cnn.com/almanac/9801/16/. Ανακτήθηκε στις January 5, 2007. 
  19. ↑ 19,0 19,1 Bowden 2006, p. 19
  20. ↑ Daniels, Lee A. (October 24, 1979). «Medical tests in Manhattan». The New York Times: σελ. A1. https://www.nytimes.com/1979/10/24/archives/medical-tests-in-manhattan-jaundice-in-patient-reported.html. 
    Altman, Lawrence K. (October 24, 1979). «Jaundice in patient reported». The New York Times: σελ. A1. https://www.nytimes.com/1979/10/24/archives/medical-tests-in-manhattan-jaundice-in-patient-reported.html. 
    Altman, Lawrence K. (October 25, 1979). «Shah's surgeons unblock bile duct and also remove his gallbladder». The New York Times: σελ. A1. https://www.nytimes.com/1979/10/25/archives/shahs-surgeons-unblock-bile-duct-and-also-remove-his-gallbladder.html. 
  21. ↑ «Daugherty | Jimmy Carter and the 1979 Decision to Admit the Shah into the United States». Unc.edu. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Οκτωβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2016. 
  22. ↑ David Farber (4 Νοεμβρίου 1979). Taken Hostage: The Iran Hostage Crisis and America's First Encounter with ... σελ. 122. ISBN 1400826209. Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2016. 
  23. ↑ Yazdi, Ebrahim. Interview. Weak Understanding is Cause of Bad Iran Policies. Archived from the original on 2008-06-10. Ανακτήθηκε στις February 8, 2016.
  24. ↑ According to an article in the NYTimes the activities of the Chase Manhattan Bank triggered the whole hostages crisis.
  25. ↑ «Stephen Kinzer on US-Iranian Relations, the 1953 CIA Coup in Iran and the Roots of Middle East Terror». Democracy Now!. 3 Μαρτίου 2008. Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2016. 
  26. ↑ Moin Khomeini, (2000), p. 220
  27. ↑ Bowden 2006, p. 10
  28. ↑ «Journal of Homeland Security review of Mark Bowden's "Guests of the Ayatollah"». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Νοεμβρίου 2010. Ανακτήθηκε στις 25 Φεβρουαρίου 2007. 
  29. ↑ Houghton, David Patrick (2001). US foreign policy and the Iran hostage crisis ([Online-Ausg.]. έκδοση). Cambridge [u.a.]: Cambridge University Press. σελ. 77. ISBN 9780521805094. 
  30. ↑ Sheldon Engelmayer= (February 4, 1981). «Hostage Suit Tells Torture». The Deseret News. https://news.google.com/newspapers?nid=336&dat=19810204&id=hj8jAAAAIBAJ&pg=4479,414133. 
  31. ↑ Daugherty, William J. (1996). «A First Tour Like No Other». Central Intelligence Agency. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις August 3, 2019. https://web.archive.org/web/20190803183920/https://www.cia.gov/library/center-for-the-study-of-intelligence/csi-publications/csi-studies/studies/spring98/iran.html. Ανακτήθηκε στις October 12, 2011. 
  32. ↑ Bowden, Mark (Δεκεμβρίου 2004). «Among the Hostage-Takers». The Atlantic. Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2016. 
  33. ↑ Molavi, Afshin, The Soul of Iran, Norton, (2005), p. 335
  34. ↑ «Iran Negah». Iran Negah. Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2016. 
  35. ↑ Bowden 2006, pp. 8, 13
  36. ↑ Scott Macleod (November 15, 1999). «Radicals Reborn». Time. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις March 13, 2007. https://web.archive.org/web/20070313093649/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,992548,00.html. Ανακτήθηκε στις April 26, 2012. 
  37. ↑ Bowden 2006, p. 12
  38. ↑ Macleod, Scott (November 15, 1999). «Radicals Reborn». TIME. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2013-08-25. https://web.archive.org/web/20130825034604/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,992548,00.html. Ανακτήθηκε στις May 5, 2016. 
  39. ↑ Bowden 2006, pp. 40, 77
  40. ↑ Bowden 2006, pp. 127–28
  41. ↑ Bowden 2006, p. 93
  42. ↑ Bowden 2006, pp. 50, 132–34
  43. ↑ «The Hostages and The Casualties». JimmyCarterLibrary.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Νοεμβρίου 2004. Ανακτήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 2004. 
  44. ↑ «National Archives and Records Administration, Access to Archival Databases (AAD): Central Foreign Policy Files, created 7/1/1973 – 12/31/1979; Electronic Telegrams, 1979 (searchable database)». Aad.archives.gov. Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2016. 
  45. ↑ Σφάλμα αναφοράς: Σφάλμα παραπομπής: Λανθασμένο <ref>. Δεν υπάρχει κείμενο για τις παραπομπές με όνομα multiref2.
  46. ↑ Moin, Khomeini (2001), p. 226
  47. ↑ Moin, Khomeini, (2000), p. 221; "America Can't do a *** Thing" by Amir Taheri New York Post, November 2, 2004
  48. ↑ Moin, Khomeini, (2000), p. 228
  49. ↑ Sean S. Costigan, David Gold (επιμ.). Terrornomics. Taylor & Francis. σελ. 66-67. 
  50. ↑ Jalil Roshandel, Alethia H. Cook. The United States and Iran: Policy Challenges and Opportunities. Palgrave Macmillan. σελ. 78. 
  51. ↑ Abrahamian, Ervand (1989), The Iranian Mojahedin (1989), p. 196
  52. ↑ Pipes, Daniel (May 27, 1980). «Khomeini, the Soviets and U.S.: why the Ayatollah fears America». New York Times. 
  53. ↑ Bergman, Ronan (2008). The Secret War with Iran: the 30-Year Clandestine Struggle against the World's Most Dangerous Terrorist PowerΑπαιτείται δωρεάν εγγραφή (1st έκδοση). New York: Free Press. σελίδες 30–31. ISBN 9781416577003. 
  54. ↑ Geyer, Georgie Anne (2001). Guerrilla Prince: the Untold Story of Fidel Castro (3rd έκδοση). Kansas City: Andrews McMeel Universal. σελ. 348. ISBN 0740720643. 
  55. ↑ «Iran, 1977–1980/Document». Gwu.edu. Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2016. 
  56. ↑ Sciolino, Elaine (July 10, 1986). «7 Years after Embassy Seizure, Iran Still Prints U.S. Secrets». New York Times. https://www.nytimes.com/1986/07/10/world/7-years-after-embassy-seizure-iran-still-prints-us-secrets.html. 
  57. ↑ «Secrecy & Government Bulletin, Issue 70». Fas.org. 29 Μαΐου 1997. Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2016. 
  58. ↑ «Documents from the U.S. Espionage Den». 10 Μαρτίου 2001. Ανακτήθηκε στις 1 Αυγούστου 2013 – μέσω Internet Archive. 
  59. ↑ Arjomand, Said Amir, Turban for the Crown: The Islamic Revolution in Iran by Said Amir Arjomand, Oxford University Press, 1988 p. 139
  60. ↑ Moin, Khomeini (2000), p. 227
  61. ↑ Moin, Khomeini (2000), pp. 229, 231; Bakhash, Reign of the Ayatollahs, (1984), pp. 115–16
  62. ↑ Bakhash, Reign of the Ayatollahs, (1984), p. 115

Βιβλιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Houghton, David Patrick (2001). US Foreign Policy and the Iran Hostage Crisis, Cambridge University Press
  • Lorentz, John H. (2007). Historical Dictionary of Iran, Scarecrow Press, β' έκδ.
  • Panah, Maryam (2007). The Islamic Republic and the World: Global Dimensions of the Iranian Revolution, Pluto Press

Δικτυακοί τόποι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Κρίση_των_ομήρων_στο_Ιράν_(1979)&oldid=10631982"