Κολλεκτιβισμός και αυτοδιαχείριση στην Ισπανία 1936-39 (βιβλίο)

Το «Κολλεκτιβισμός και αυτοδιαχείριση στην Ισπανία 1936-39» είναι βιβλίο του Γερμανού συγγραφέα Αουγκουστίν Σούχυ.

Περίληψη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στο σοσιαλιστικό εργατικό κίνημα υπάρχουν δύο κύριες τάσεις: ο κρατικός σοσιαλισμός και ο ελευθεριακός σοσιαλισμός. Στην Ισπανία το κοινωνικό κίνημα είχε τη μορφή του ελευθεριακού σοσιαλισμού. Είναι επαναστατικός όχι όμως δικτατορικός (όπως ο κρατικός). Εμπεριέχει την ανοχή και την ελευθερία. Σε αντίθεση με τον κρατικό σοσιαλισμό που είναι υπέρ της εθνικοποίησης/κρατικοποίησης των μέσων παραγωγής, ο ελευθεριακός είναι υπέρ της κοινωνικοποίησής τους. Δεν ήταν τυχαία η υιοθέτησή του στην Ισπανία καθώς είχαν έρθει σε επαφή με τον κολεκτιβισμό στις αποικίες τους στη Λατινική Αμερική (Αζτέκοι). Ακόμα, οι ντόπιοι αγρότες είχαν εμφανίσει τέτοιες τάσεις από τον 9μ.Χ αιώνα. Επιπλέον, το συγκεκριμένο κίνημα είχε υποστήριξη και από τον χαμηλόβαθμο εκκλησιαστικό κλήρο και τέλος, πολλοί εργάτες/αγρότες/υπάλληλοι ήταν ήδη οργανωμένοι σε συνδικάτα που υποστήριζαν αυτές τις ιδέες. Όταν το 1936 στην Καταλονία επικράτησαν του στρατιωτικού πραξικοπήματος του Φράνκο οι αναρχοσυνδικαλιστές και οι σύμμαχοί τους, αν και ήταν οι πιο ισχυροί προτίμησαν να μοιραστούν την εξουσία μαζί τους. Διατήρησαν τον πρόεδρο της Καταλονίας στο αξίωμά του, ασκώντας του όμως πολιτικό έλεγχο, και επέτρεψαν/ενθάρρυναν στα υπόλοιπα αντιφασιστικά κόμματα να λειτουργούν ελεύθερα, να αναπτύσσονται και να μετέχουν στην εξουσία. Αυτή την ανοχή εκμεταλλεύτηκαν οι κομμουνιστές που υποστηρίζονταν από τη Μόσχα και σε κάθε ευκαιρία υπέσκαπταν τον κολεκτιβισμό (κρατικοποιώντας σημαντικές επιχειρήσεις όπως π.χ. ο σιδηρόδρομος, στον αγροτικό τομέα μέσω του υπουργείου γεωργίας που είχαν τον έλεγχο, προσπαθούσαν να επιβληθούν στις ενώσεις των κολεκτίβων). Τέλος προσπαθούσαν να αυξήσουν τη δύναμη και την εξουσία τους ακόμα και διώχνοντας μέλη άλλων παρατάξεων από το κοινοτικό συμβούλιο της Μπαρτσελώνας χωρίς εκλογές. Όσον αφορά τα οικονομικά, οι κολλεκτιβοποιημένες επιχειρήσεις συνεισέφεραν τεράστια χρηματικά ποσά και στρατιώτες (φρόντιζαν και τις οικογένειές τους όσο αυτοί ήταν στον πόλεμο) που ξεπερνούσαν ακόμα και τα ποσά που κατέβαλλαν πριν ως ιδιωτικές καπιταλιστικές επιχειρήσεις. Σε αντίθεση οι σοσιαλιστικές-κομμουνιστικές και άλλες επιχειρήσεις συνεισέφεραν ασήμαντα ποσά. Οι αναρχοσυνδικαλιστές δεν αντέδρασαν στα ανωτέρω καθώς θεωρούσαν πως ο υπέρτατος σκοπός ήταν η νίκη επί του Φράνκο και θα έπρεπε να μείνουν όλοι μαζί ενωμένοι για να το πετύχουν.

Το γενικότερο σχέδιο για τη βιομηχανία, ήταν η κολεκτιβοποίηση των εργοστασίων από τους εργάτες που αποφάσιζαν πλέον μέσω γενικών συνελεύσεων. Οι μέχρι τότε ιδιοκτήτες/επιχειρηματίες/μεγαλοστελέχη μπορούσαν να παραμείνουν μόνο ως απλά μέλη με τον ίδιο μισθό όπως οι υπόλοιποι. Στη συνέχεια τα κολεκτιβοποιημένα εργοστάσια συνεργάστηκαν μεταξύ τους, καθώς και με τα συνδικάτα και τις υπόλοιπες κολεκτίβες που πλέον είχαν επεκταθεί σε όλες τις μορφές των επιχειρήσεων από λιμάνια ως κουρεία και κινηματογράφους, δημιουργώντας ενώσεις κολεκτίβων. Καταργώντας τους διευθυντές και τους μεσάζοντες κατάφεραν παρά τις αυξήσεις στους μισθούς των απλών εργατών, όχι μόνο να μην δημιουργηθεί πληθωρισμός αλλά σε πολλές περιπτώσεις να υπάρχει και πτώση τιμών (π.χ. στις συγκοινωνίες). Και οι αγρότες βοήθησαν με τη μη αύξηση των τιμών των προϊόντων τους. Βέβαια κατά τη διάρκεια του πολέμου οι εργάτες δέχτηκαν οικειοθελώς να δουλεύουν περισσότερο ή με λιγότερα χρήματα προκειμένου να υπάρχει επάρκεια των αναγκαίων προϊόντων. Τέλος η βιομηχανία επεκτάθηκε και σε καινούργιους τομείς για τις ανάγκες του πολέμου όπως ο τομέας των οπλικών συστημάτων και των οπτικών.

Στον αγροτικό τομέα η συμμετοχή στην κολεκτίβα ήταν εθελοντική. Όποιος δεν ήθελε να συμμετάσχει μπορούσε να συνεχίσει όπως πριν και δεν του απαγορεύονταν οι οικονομικές συναλλαγές με την κολεκτίβα. Οι κολεκτιβοποιημένες εκτάσεις προέρχονταν από τους ίδιους τους καλλιεργητές, από οπαδούς του Φράνκο που είχαν αποχωρήσει και οι περιουσίες τους είχαν απαλλοτριωθεί και από δημόσιες εκτάσεις. Δεν υπήρχε ένα ενιαίο σύστημα κολεκτίβας για όλους. Η κάθε κολεκτίβα είχε δικούς της κανόνες που ταίριαζαν καλύτερα στις ιδιαίτερες ανάγκες των μελών της. Κάποιες μάλιστα στις συναλλαγές τους με τα μέλη τους χρησιμοποιούσαν δικά τους νομίσματα και άλλες τα κατάργησαν εντελώς. Σε αυτή την περίπτωση τα μέλη έπαιρναν ότι χρειάζονταν απευθείας από την κολεκτίβα (ρούχα, τρόφιμα κλπ).

Αν και δεν υπήρχαν πάντα συγκεκριμένες ποσότητες που μπορούσε να πάρει κάποιος, τις περισσότερες φορές δεν παρατηρήθηκε υπερεκμετάλλευση αυτού του προνομίου καθώς όλοι εμφορμούνταν από αίσθημα ανιδιοτέλειας. Εξαίρεση στα ανωτέρω ήταν η περίπτωση του χωριού Αλμπαλάτε ντε Τσίνκα, όπου τα μεταφορικά για να επισκεφτούν εξειδικευμένο γιατρό σε γειτονικές πόλεις παρέχονταν από την κολεκτίβα. Υπήρχε η υποψία εκμετάλλευσης αυτού του δικαιώματος για ψυχαγωγικούς λόγους. Η κολεκτίβα έθεσε πλέον σαν όρο να υπάρχει γνωμάτευση του τοπικού γιατρού για την αναγκαιότητα του ταξιδιού από τον ασθενή. Υπήρξε και περίπτωση προστριβής μεταξύ κολεκτίβων, της Αλκορίζ με τη γειτονική Αλμπαλάτε ντέλ Λουτσαντόρ για την τιμή του ρεύματος που ήταν διατεθειμένη η πρώτη να πληρώσει στη δεύτερη.

Αξιοσημείωτο σχετικά με την Αλκορίζ είναι ότι δεν υπάρχει αστυνομία και η φυλακή είναι άδεια αλλά το αίσθημα ασφαλείας είναι μεγαλύτερο από πριν. Άλλο ένα ενδιαφέρον παράδειγμα είναι η πόλη Μπαρμπάστρο όπου οι αναρχικοί ήταν μια μικρή μειοψηφία. Εκεί δεν έγιναν απαλλοτριώσεις μιας και η πλειοψηφία δεν το επιθυμούσε. Οι αναρχικοί δεν το επέβαλαν δια της βίας και ας είχαν την απαιτούμενη στρατιωτική δύναμη για αυτό.

Οι κολεκτίβες έδωσαν μεγάλη σημασία στην παιδεία/εκπαίδευση. Δημιούργησαν νυκτερινά σχολεία για ενήλικες εργαζόμενους, κανονικά σχολεία που πλέον μπορούσαν να πάνε όλα τα παιδιά και όχι μόνον αυτών που είχαν την οικονομική δυνατότητα όπως συνέβαινε μέχρι τότε και επαγγελματικές σχολές. Συνήθως στεγάζονταν σε κλειστές εκκλησίες. Δασκάλους, όπου δεν υπήρχαν ζητούσαν και τους έστελναν από τα συνδικάτα των δασκάλων στις πόλεις και οι κολεκτίβες αναλάμβαναν τη μισθοδοσία τους.

Η κεντρική κυβέρνηση δεν καλοέβλεπε τη συνεχώς αυξανόμενη δυναμική των κολεκτίβων αφού υπέσκαπταν την εξουσία της αναλαμβάνοντας τις αρμοδιότητές της. Όμως δεν μπορούσε και να αγνοήσει την καινούργια κατάσταση που πλέον είχε διαμορφωθεί. Αναγκάστηκε να αναγνωρίσει νομοθετικά τις κολεκτίβες και τις απαλλοτριώσεις στις οποίες είχαν προβεί. Τελικά στον εμφύλιο επικράτησε ο Φράνκο και κατάργησε τις κολεκτίβες. Όμως έμειναν σαν ένα ¨εναλλακτικό¨ λειτουργικό σύστημα διακυβέρνησης στη συνείδηση των πολιτών.

Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αουγκουστίν Σούχυ, ΚΟΛΛΕΚΤΙΒΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΥΤΟΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ 1936-39. Εκδόσεις Ελεύθερος Τύπος, μετάφραση Κώστας Νικολάου.