Καινογαστερόποδα
| Καινογαστερόποδα | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Κοχύλια από διάφορα είδη καινογαστερόποδων
| ||||||||||||||
| Συστηματική ταξινόμηση | ||||||||||||||
|
Τα καινογαστερόποδα (λατινική και επιστημονική ονομασία Caenogastropoda) είναι υφομοταξία των μαλακίων, στην ομοταξία γαστερόποδα. Είναι μεγάλη και πολύ διαφοροποιημένη ομάδα, που περιλαμβάνει τα περισσότερα θαλάσσια σαλιγκάρια και άλλα θαλάσσια μαλάκια, αλλά και μερικά σαλιγκάρια των γλυκών νερών και της ξηράς. Τα καινογαστερόποδα αποτελούν την πιο επιτυχημένη οικολογικώς υφομοταξία των γαστερόποδων.[2]
Με βάση τα αρχαιότερα απολιθώματά τους, τα καινογαστερόποδα ζουν στη Γη συνεχώς από τη λιθανθρακοφόρο περίοδο μέχρι σήμερα[3]. Περιλαμβάνουν πολλές οικογένειες θαλάσσιων οργανισμών με όστρακο, όπως τις λιττορινίδες (που μοιάζουν με τα χερσαία σαλιγκάρια), τις κυπραιίδες, τις επιτονιίδες, τις μουρικίδες, τις δηλητηριώδεις κωνίδες και τις τουρρίδες, με συνολικά περίπου το 60% όλων των σημερινών ειδών γαστερόποδων, δηλαδή 40.000 έως 48.000 είδη.[4]
Βιολογία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Τα καινογαστερόποδα παρουσιάζουν τη λεγόμενη «συστροφή των γαστερόποδων» και για τον λόγο αυτόν περιλαμβάνονταν στην παλαιά, καταργημένη σήμερα, υφομοταξία προσωβράγχια ή στρεπτόνευρα. Περισσότερο ειδικό χαρακτηριστικό των καινογαστερόποδων είναι ότι έχουν έναν μόνο καρδιακό κόλπο και ένα μόνο ζεύγος βραγχιακών πτερυγιδίων. Ισοδυναμούν έτσι με την ομάδα μονοτοκάρδια (Monotocardia) ή κτενοβράγχια (Pectinibranchia) παλαιών ταξινομήσεων.
Ταξινομική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο ταξινομικός αυτός κλάδος θεμελιώθηκε για πρώτη φορά από τον Λέσλι Ρ. Κοξ το 1960 ως υπέρταξη[5], ενώ κάποιοι τον διατηρούν ακόμη ως απροσδιόριστης βαθμίδας ταξινομικό κλάδο. Με βάση τη βέλτιστη φυλογενετική ανάλυση, χαρακτηρίζεται ως μονοφυλετικός.[6] Ο κλάδος συνδέει τις παλαιές ομάδες μεσογαστερόποδα και στενόγλωσσα της ταξινομήσεως του Thiele. Καθώς προαναφέρθηκε, ισοδυναμεί με τα αναθεωρημένα Monotocardia του Mörch (1865).
Τα καινογαστερόποδα μπορούν να διαιρεθούν σε δύο μεγάλες ομάδες, με βάση τη μορφολογία του ξυστριδίου τους:
- Τα ταινιόγλωσσα (Taenioglossa), που ισοδυναμούν με τα παλαιότερα μεσογαστερόποδα και έχουν τυπικά επτά δόντια σε κάθε σειρά του ξυστριδίου.
- Τα στενόγλωσσα (Stenoglossa), που ισοδυναμούν με τη σύγχρονη τάξη νεογαστερόποδα, και έχουν μόνο ένα έως τρία δόντια ανά σειρά.
Παλαιότερες ταξινομήσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Οι Ponder & Lindberg το 1997 και άλλοι μετέπειτα (π.χ. Vega et al., 2006[7], Harzhauser 2004[8], Pina 2002[9]) υποδεικνύουν τα καινογαστερόποδα ως υπέρταξη, κατά την παράδοση του Cox (1960). Το 2005 οι Bouchet & Rocroi τα αναθεώρησαν ως μονοφυλετικό κλάδο.
Η εξής ταξινόμηση διατυπώθηκε από τους Bouchet & Rocroi το 2005:
- Μια ανεπίσημη ομάδα, τα αρχιταινιόγλωσσα
- Κλάδος σορβεόκογχα
- Κλάδος υψογαστερόποδα
Η σύγχρονη άποψη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Οι τελευταίες απόψεις συνοψίζονται ως εξής από τον WoRMS[10] το 2021:
- Ανθυφομοταξία σορβεόκογχα (Sorbeoconcha)
- Υπέρταξη υψογαστερόποδα (Hypsogastropoda)
- Τάξη λιττορινίμορφα (Littorinimorpha)
- Τάξη νεογαστερόποδα (Neogastropoda) ή στενόγλωσσα
- Υπέρταξη υψογαστερόποδα (Hypsogastropoda)
- Τάξη αρχιταινιόγλωσσα, μη υπαγόμενη στα σορβεόκογχα
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ Cox L.R. στο έργο Treatise on invertebrate paleontology. Part I., Mollusca 1, Gastropoda, επιμ. R.C. Moore, The Geological Society of America, University of Kansas Press, Lawrence 1960, σελ. 311
- ↑ «Digital Atlas of Ancient Life».
- ↑ Ponder, W.F.· Colgan, D.J.· Healy, J.· Nützel, A.· Simone, L.R.L.· Strong, E.E. (2008). «Caenogastropoda». Στο: Ponder, W.F.· Lindberg, D.L. Phylogeny and Evolution of the Mollusca. Berkeley: U. California Press. σελίδες 331–383. hdl:10088/7547.
- ↑ Hayes, Kenneth A.; Cowie, Robert H.; Thiengo, Silvana C. (2009). «A global phylogeny of apple snails: Gondwanan origin, generic relationships, and the influence of outgroup choice (Caenogastropoda: Ampullariidae)». Biological Journal of the Linnean Society 98: 61-76. doi:..
- ↑ Caenogastropoda, Paleobiology
- ↑ Aktipis, Stephanie W.; Giribet, Gonzalo (2010). «A phylogeny of Vetigastropoda and other "archaeogastropods": Re-organizing old gastropod clades». Invertebrate Biology 129 (3): 220-240. doi:.
- ↑ F.J. Vega κ.ά.: «El Espinal, a new plattenkalk facies locality from the Lower Cretaceous Sierra Madre Formation, Chiapas, southeastern Mexico», Revista Mexicana de Ciencias Geológicas, τόμος 23(3), έτος 2006, σσ. 323-333
- ↑ Harzhauser M.: «Oligocene gastropod faunas for the Eastern Mediterranean (Mesohellenic Trough/Greece and Esfahan-Sirjan Basin/Central Iran)», Courier Forschungsinstitut Senckenberg, τόμος 248, έτος 2004, σσ. 93-181
- ↑ A.Pina -Caenogastropoda
- ↑ WoRMS (2021): Caenogastropoda at: on 2021-07-26
