Ηφαιστειακός πόρος
 |
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
Ο ηφαιστειακός πόρος, ή ηφαιστειακό φρέαρ είναι υπόγεια γεωλογική διάτρηση, μέσα από την οποία το μάγμα φθάνει με εκρηξιγενείς διεργασίες στην επιφάνεια του γεωφλοιού. Στην ουσία πρόκειται για εκρηξιγενή δομή οχετού διαφυγής αερίων και μαγματικής μάζας λόγω υπερβολικής πίεσης. Ο ηφαιστειακός πόρος αποτελεί τον κεντρικό άξονα σχηματισμού ηφαιστείου και το βασικότερο μέρος αυτού.
Γενικά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο ηφαιστειακός πόρος είναι το κυριότερο τμήμα ενός ηφαιστείου, οποιουδήποτε τύπου, άνευ της παρουσίας του οποίου δεν νοείται ηφαίστειο ή ηφαιστειακή διεργασία. Τούτο έχοντας καροτόμορφο σχηματισμό σε υπόγεια κάθετη διάταξη προς το γεωειδές συνδέει τον χώρο - εστία του διάπυρου μάγματος, την λεγόμενη και υποηφαίστεια περιοχή, μη γνωστή σε ανθρώπινη παρατήρηση, με την επιφάνεια της Γης, χέρσα ή υποθαλάσσια, καταλήγοντας στον ηφαιστειακό κρατήρα. Τα τοιχώματά του δημιουργούνται από στερεοποιημένο μάγμα το οποίο και διατηρεί τη μορφή του, επιτρέποντας έτσι μέσω αυτού την ανάδυση της ρευστής μορφής του μάγματος.
Σχηματισμός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Βασική αιτία της δημιουργίας του ηφαιστειακού πόρου είναι οι βίαιες και εκρηκτικές διεργασίες των αερίων μαζών των πτητικών ενώσεων του διάπυρου μάγματος, όπου κάτω από υπερβολική πίεση,[1] δημιουργούν αυτόν στα υπερκείμενα στρώματα ως δίοδο εκτόνωσης, με τελική κατάληξη την επιφάνεια. Συνέπεια δε αυτής της κατάληξης είναι η πτώση της πίεσης εντός του συστήματος με επακόλουθο την ταχύτατη ανάδυση του μάγματος συνοδευόμενη με μια υπερηχητική έκρηξη, όπως συμβαίνει αναλογικά στον εκπωματισμό φελλού ανακινούμενης φιάλης αφρώδους ποτού (π.χ. σαμπάνιας).
Βέβαια η παραπάνω δράση των πτητικών αερίων του μάγματος ως βασική αιτία της δημιουργίας του ηφαιστειακού πόρου επιβεβαιώθηκε πειραματικά από τον Γάλλο γεωλόγο Ντομπρέ που κατάφερε να δημιουργήσει πόρους σε γρανιτικά πετρώματα χρησιμοποιώντας αέρια υπό πίεση 2.300 ατμοσφαιρών.[2]
Άλλη δευτερεύουσα αιτία δημιουργίας ηφαιστειακού πόρου είναι η μειωμένη στερεότητα του γεωφλοιού στο σημείο δημιουργίας αυτού, όπου μια εδαφική βαθιά ρωγμή μπορεί να οδηγήσει σ΄ αυτήν.
Με τις επαναλαμβανόμενες ηφαιστειακές διεργασίες και τη δημιουργία ηφαιστειακού κώνου πολλές φορές εμφανίζεται ο πόρος αυτός να διακλαδίζεται σε επιμέρους καλούμενοι «δευτερεύοντες πόροι», ή «παρασιτικοί πόροι», οι οποίοι με τη σειρά τους δημιουργούν τους δευτερεύοντες, ή παρασιτικούς ηφαιστειακούς κώνους. Τέλος σημειώνεται ότι οι διαστάσεις των ηφαιστειακών πόρων (ύψος, διάμετρος), η λεπτομερής μορφή τους καθώς και η χημική σύστασή τους διαφέρουν από ηφαίστειο σε ηφαίστειο χωρίς να υφίσταται τίποτε το σταθερό, υποκείμενα σε συνεχείς μεταβολές μετά από κάθε συναφή δραστηριότητα.
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου, τόμ. 9ος, σσ. 402-403.
- Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τόμ. ΙΒ΄, σσ. 406-407.