Ειδοί του Μαρτίου

Νόμισμα που εξέδωσε ο Μάρκος Ιούνιος Βρούτος, δολοφόνος του Καίσαρα, το φθινόπωρο του 42 π.Χ. με τη συντομογραφία EID MAR κάτω από ένα σκούφο και δύο στιλέτα

Οι Ειδοί του Μαρτίου (Λατινικά: Idus Martiae, Idus Martii) είναι η 74^η μέρα στο Ρωμαϊκό Ημερολόγιο και αντιστοιχεί στις 15 Μαρτίου. Ήταν ημέρα θρησκευτικών εορτασμών για τους Ρωμαίους, καθώς και καταληκτική προθεσμία αποπληρωμής των χρεών τους. Οι Ειδοί του Μαρτίου του έτους 44 π.Χ. έμειναν στην ιστορία ως η ημερομηνία της δολοφονίας του Ιούλιου Καίσαρα, μια ημέρα που άλλαξε τον ρου της ρωμαϊκής ιστορίας. Σήμερα, η φράση “Αι ειδοί του Μαρτίου” χρησιμοποιείται και για να προσδιορίσει την “αποφράδα ημέρα”.

Ειδοί

Οι Ρωμαίοι δεν αριθμούσαν τις ημέρες κάθε μήνα από την πρώτη ως την τελευταία. Αντίθετα, μετρούσαν αντίστροφα σε σχέση με τρία συγκεκριμένα σημεία κάθε μήνα:  τις νόνες (η 5^η ή η 7^η μέρα, ένατη μέρα πριν από τις Ειδούς), οι Ειδοί (13^η μέρα για τους περισσότερους μήνες, αλλά η 15^η μέρα για τους μήνες Μάρτιο, Μάιο, Ιούλιο και Οκτώβριο), και τις καλένδες (1^η μέρα του επόμενου μήνα). Πιστεύεται πως αρχικά οι Ειδοί καθορίζονταν από την πανσέληνο, στο πλαίσιο του πιο αρχαίου σεληνιακού ημερολογίου των Ρωμαίων. Στο νεότερο ρωμαϊκό ημερολόγιο, οι Ειδοί του Μαρτίου συνέπιπταν με την πρώτη πανσέληνο του νέου έτους.

Θρησκευτικοί Εορτασμοί

Οι Ειδοί κάθε μήνα ήταν αφιερωμένες στον Δία, τον ανώτερο θεό του ρωμαϊκού πάνθεου. Ο ιερέας του Δία οδηγούσε τους αμνούς των Ειδών (ovis Idulis) από την Ιερά Οδό ως τον ναό όπου θυσιάζονταν.

Επιπλέον της θυσίας που γινόταν κάθε μήνα, οι Ειδοί του Μαρτίου ήταν επίσης η ημερομηνία εορτασμού της Άννα Περέννα,  θεότητας του κύκλου του έτους, ο εορτασμός της οποίας έκλεινε τις τελετές του νέου έτους. Η ημέρα εορταζόταν με ενθουσιασμό από τον λαό, με υπαίθρια γεύματα, οινοποσία και γλέντι. Ήταν αργία για τους Ρωμαίους, αφιερωμένη στο Θεό Άρη και γι' αυτό εκείνη τη μέρα τελούνταν στρατιωτικές παρελάσεις.

Κατά την ύστερη αυτοκρατορική περίοδο, οι Ειδοί ήταν η πρώτη μέρα μιας ιερής εβδομάδας εορτασμών της Κυβέλης και του Άττι.

Δολοφονία του Καίσαρα

Σήμερα, οι Ειδοί του Μαρτίου είναι γνωστές κυρίως ως η ημερομηνία της δολοφονίας του Ιούλιου Καίσαρα το 44 π.Χ. Ο Καίσαρας δολοφονήθηκε με 23 μαχαιριές, μέσα στη ρωμαϊκή Σύγκλητο. Οι συνωμότες ήταν περίπου, υπό την ηγεσία του Βρούτου και του Κάσσιου.  Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, ένας οιωνοσκόπος είχε προειδοποιήσει τον Καίσαρα πως ένας θανάσιμος κίνδυνος τον περίμενε στις Ειδούς του Μαρτίου. Καθώς ο Καίσαρας κατευθυνόταν στη Σύγκλητο, όπου τελικά δολοφονήθηκε, λέγεται πως συνάντησε τον οιωνοσκόπο και είπε ειρωνικά "Λοιπόν, έφτασαν οι Ειδοί του Μαρτίου", υπονοώντας πως η προφητεία δεν είχε εκπληρωθεί. Ο οιωνοσκόπος απάντησε "Ναι, έφτασαν, αλλά δεν έφυγαν ακόμη." Ο διάλογος αυτός δραματοποιήθηκε από τον Ουίλλιαμ Σαίξπηρ στο θεατρικό έργο Ιούλιος Καίσαρας (Τρίτη Πράξη, 1η Σκηνή).

Η δολοφονία του Καίσαρα έβαλε τέλος στη κρίση της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας και αποτέλεσε εναρκτήρια αφορμή του εμφύλιου πολέμου που οδήγησε στην ανάδειξη του θετού υιού του Καίσαρα, Οκταβιανού, ως μοναδικού ηγέτη του ρωμαϊκού κράτους.

Οι Ειδοί του Μαρτίου στη λογοτεχνία και τις τέχνες

• Ιούλιος Καίσαρας: η κλασική τραγωδία του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, που πραγματεύεται τον ρόλο του Βρούτου στη δολοφονία του Καίσαρα.
• Οι Ειδοί του Μαρτίου, ιστορικό μυθιστόρημα του Θόρντον Ουάιλντερ που εξιστορεί το τέλος του Ιούλιου Καίσαρα.
• Μάρτιαι Ειδοί, ποίημα του Κωνσταντίνου Καβάφη
• Οι Ειδοί του Μαρτίου, δι-ήγημα, διήγημα του Βαγγέλη Παπαδήμα που μεταφέρει τις Ειδούς του Μαρτίου σε μια σύγχρονη αλληγορική ιστορία.
• Αι Ειδοί του Μαρτίου, πολιτικό δράμα σε σκηνοθεσία Τζορτζ Κλούνεϊ.