Δίωξη του Χιονίου

Η διώξη του Χιονίου αφορά την περίπτωση δίωξης του βυζαντινού αξιωματούχου Χιονίου για τα θρησκευτικά φρονήματά του κατά την τρίτη δεκαετία του 14ου αιώνα.

Τα γεγονότα

Η δίωξη του Χιονίου έλαβε χώρα την περίοδο οπότε κυβερνούσε ο Ανδρόνικος Γ΄ Παλαιολόγος και πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως ήταν ο Ιωάννης ΙΔ΄ Καλέκας , δηλαδή στο διάστημα μεταξύ Ιουλίου 1337 έως και Φεβρουάριο 1338. Ο Χιόνιος ήταν κρατικός αξιωματούχος και οι αρμοδιότητές του σχετίζονταν με την ισραηλιτική κοινότητα και τη σχέση της με τη βυζαντινή πολιτεία. Αρχικά κληρικοί και μοναχοί κατήγγειλαν τον Χιόνιο πως είχε προδόσει την χριστιανική πίστη του και είχε προσχωρήσει στην ιουδαϊκή θρησκεία. Δηλαδή είχε διαπράξει το κανονικό και κοσμικό παράπτωμα της αποστασίας. Οι εκκλησιαστικές αρχές της Θεσσαλονίκης αφού έκαναν προκαταρκτική εξέταση διαπίστωσαν το βάσιμο της κατηγορίας και τον παρέπεμψαν στον βυζαντινό αυτοκράτορα. Αυτός έδωσε εντολή στην σύγκλητο να τον ανακρίνει. Κατά τη διαδικασία της ανάκρισης ο Χιόνιος κατήγγειλε τρεις αξιωματούχους της μητρόπολης Θεσσαλονίκης για τέλεση κανονικών αδικημάτων. Ήταν οι δικαιοφύλακας και οικονόμος Νείλος Καβάσιλας, ο χαρτοφύλακας διάκονος Στρυμβάκονας και ο σακελλίων διάκονος Γρηγόριος Βρυέννιος. Εναντίον του πρώτου κατέθεσε ότι παιδιόθεν ασχολείτο με έργα μαγικά και διαβολικά, σύμφωνα με όσα του καταμαρτύρησε ένα τρίτο πρόσωπο ο Σταχυτζής. Για τον δεύτερο, είπε πως είχε καθυβρίσει τους Θεσσαλονικείς, όταν ο Χιόνιος διαμαρτύρηθηκε σε αυτόν πως οι Θεσσαλονικείς προσέβαλλαν τους εβραίους συμπολίτες τους αλλά και το νόμο. Για τον τρίτο ισχυρίσθηκε πως κυρ Γεώργιος του Αγγέλου, στενός συνεργάτης του αυτοκράτορα του είχε πει πως δεν πίστευε ο Βρυέννιος στην ανάσταση των νεκρών. Οι καταγγελίες αυτές επεναλήφθηκαν ενώπιον του Πατριάρχη και της συνόδου, εκδόθηκε τότε βασιλικό πρόσταγμα για να κληθούν στην Κωνσταντινούπολη οι καταγγελόμενοι εκκλησιαστικοί αξιωματούχοοι της Θεσσαλονίκης. Συγκροτήθηκε ανακριτικό σώμα αποτελούμενο από συγκλητικούς-τεσσερις στενούς συνεργάτες του αυτοκράτορα, κληρικοί,καθηγούμενοι μονών της Κωνσταντινούπολης και λίγοι πρόκριτοι. Μόνον ο Γρηγριος Βρυέννιος παρέστη, ενώ οι άλλοι δύο λόγω ασθένειας δεν ήλθαν. Στο εξεταστικό σώμα που συγκροτήθηκε ο Χιόνος αναίρεσε όσα είχε πει, ενώ για τον Καβάσιλα ομολόγησε πως αν και δεν είχαν μεταξύ τους σχέσεις, τον εχθρευόταν επειδή τον θεωρούσε κατηγορό του. Το ίδιος επανέλαβε για τον Στρυμβάκονα αλλά για τον Βτυέννιο δεν γνώριζε κάτι για να τον κατηγορήσει. Ο Βρυέννιος αρνήθηκε τις σε βάρος του κατηγορίες και προσκόμισε επιστολή του κυρ-Γεωργίου Αγγέλου με την οποία ο συντάκτης της διαβεβαίωνε την παρεξήγηση που είχε γίνει σε λεγόμενά του. Συγκεκριμένως κατά την εκδίακση διαζυγίου του ίδιου του κυρ Γεωργλιου ο Βρυεννιος ως μέλος του δικαστηρίου είχε αποδεχθεί τιυςισχυρισμούς της αντιδίκου τέως συζύγου του κυρ-Γεωργίου, οπότε αυτός εξανέστη και διαμαρτυρήθηκε πως δεν μπορούσε αυτός που έγραψε αυτά να πιστεύει και στην ανάσταση. Μετά το πέρας της αποδεικτικής διαδικασίας, ο Πατριάρχης και οι αρχιερείς έκριναν πως οι τρεις ιερώμνεοι ήταν θύματα συκοφαντίας. Δεν μαρτυρείτε αν ο Χιόνιος δικάστηκε αλλά μόνο πως φυλακίσθηκε προσωρινά εν αναμονή της δίκης του.

Αποτίμηση της δίωξη του Χιονίου

Η περίπτωση της δίωξη του Χιονίου καταδεικνύει πως ένα κοινό , θρησκειολογικού περιεχόμένου ενδιαφέρον του Θεσσαλονικέως αξιωματούχου ήταν αφορμή να ενωθούν οι διάφορες μερίδες που υπήρχαν στην πόλη της Θεσσαλονίκης λόγω των κοινωνικών και θρησκευτικών ζητημάτων που ταλάνιζαν την πόλη τον 14ο αιώνα και να τον απομονώσουν.

Πηγές

• Χαράλαμπος Παπαστάθης, «Υπόθεση Χιονίου. Μια δίωξη θρησκευτικών φτονημάτων στη Θεσσαλονίκη του 14ου αιώνα», Θεσσαλονικέων Πόλις, τομ. 21 (Ιανουάριος 2007), σελ.134-141
• M. Balivet, «Byzantins Judaisants et juifs islamises des Kuhhan (Kahin) aux Xionai (Χιόνιος)», Byzantion, τομ.52(1982), σελ. 24-59