Γκαμπριέλι Πετκεβιτσάιτι-Μπίτι

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Γκαμπριέλι Πετκεβιτσάιτι-Μπίτι
ΌνομαΓκαμπριέλι Πετκεβιτσάιτι-Μπίτι
ΓέννησηΓκαμπριέλι Πετκεβιτσάιτι
18 Μαρτίου 1861
Ρωσική Αυτοκρατορία
Θάνατος14 Ιουνίου 1943 (1943-06-14) (80 ετών)
Πενεβίζις, Ναζιστική Γερμανία
ΨευδώνυμοBitė (Μπίτι)
Επάγγελμα/
ιδιότητες		Συγγραφέας - παιδαγωγός
ΕθνικότηταΛιθουανική
ΥπηκοότηταΛιθουανία
Περίοδος1890–1924
Αξιοσημείωτες διακρίσεις2 Μετάλλια από το Τάγμα του Μέγα Δούκα Γκεντμίνας
ΣυγγενείςΣοφία Σμετονιένι (ξαδέρφη)[1]
Commons page Πολυμέσα σχετικά με τoν συγγραφέα
δεδομένα (π • σ • ε )

Η Γκαμπριέλι Πετκεβιτσάιτι (λιθουανικά: Gabrielė Petkevičaitė, 18 Μαρτίου 1861 - 14 Ιουνίου 1943) ήταν Λιθουανή ακτιβίστρια, συγγραφέας και εκπαιδευτικός. Χρησιμοποιούσε το καλλιτεχνικό όνομα Μπίτι (Bitė), το οποίο τελικά έγινε μέρος του ονόματός της. Ο Ποβίλας Βισίνσκις ήταν αυτός που την ενθάρρυνε να ασχοληθεί με τη δημόσια ζωή και ξεκίνησε να συγγράφει από τη δεκαετία του 1890. Υπήρξε ιδρύτρια και πρόεδρος της Žiburėlis, μιας κοινωνικής ομάδας που παρείχε βοήθεια σε μαθητές με δυσκολίες. Υπήρξε, επίσης, συντάκτης της εφημερίδας Lietuvos žinios, καθώς κι ένα ενεργό μέλος του γυναικείου κινήματος.

To 1920, εκλέχτηκε πρόεδρος της Πρώτης Λιθουανικής Συνέλευσης. Η συγγραφή της χαρακτηρίζεται από ρεαλισμό, ο οποίος έχει ως επίκεντρο τις κοινωνικές ανισότητες. Το 1933, ολοκλήρωσε το σπουδαιότερο έργο της, το μυθιστόρημα, Ad astra, το οποίο απεικόνιζε τη λιθουανική εθνική αναγέννηση. Σε συνεργασία με τη Λιθουανή συγγραφέα Ζεμάιτι, έγραψαν αρκετά θεατρικά έργα. Το ημερολόγιο που έγραψε κατά την περίοδο του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, κυκλοφόρησε μεταξύ το 1925 και 1931 και το 2008 και 2011.

Βιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πρώτα χρόνια και εκπαίδευση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Πετκεβιτσάιτι γεννήθηκε στην περιοχή του Πανεβέζις, από ευγενή οικογένεια.[2] Ο πατέρας της ήταν απόφοιτος του Πανεπιστημίου του Κίεβου και ήταν γιατρός, ενώ αργότερα έγινε διευθυντής του νοσοκομείου στο Γιονισκέλις. Είχε καλές σχέσεις με του Ρώσους Ναρόντνικους, οι οποίοι προσέφεραν υπηρεσίες στον απλό λαό.[3] Σε ηλικία 9 ετών χάνει τη μητέρα της από τύφο, και καθώς ήταν η μεγαλύτερη κόρη της οικογένειας, άρχισε να φροντίζει τα αδέλφια της, παρά την αναπηρία που είχε (παραμορφωμένη σπονδυλική στήλη).[2] Έτσι, το καθήκον και οι υπηρεσίας προς τους άλλους, έγιναν μεγάλο τμήμα της καθημερινότητάς της, τόσο στη ζωή της όσο και στη δουλειά της.

Έλαβε εκπαίδευση κατ' οίκον, από τον δάσκαλο Λαουρίνας Ιβίνσκις, μεταξύ του 1866 και του 1868,[4] ο οποίος είχε κι άλλους μαθητές.[5] Αφού αποφοίτησε από ιδιωτικό σχολείο θηλέων της Γιελγκάβα, το 1878, ξεκίνησε να εργάζεται με τον πατέρα της σε φαρμακείο και σε ιδιαίτερα μαθήματα, στα οποία καταπατούσε σχετικό λιθουανικό νόμο περί χρήσης της λιθουανικής γλώσσας (η Λιθουανία ήταν τότε μέρος της Ρωσικής Αυτοκρατορίας).[5] Αργότερα, αναζήτησε παραπάνω μόρφωση, θέλοντας να συνεχίσει τις σπουδές της στα μαθηματικά, όμως ο πατέρας της δεν την άφησε κι έτσι "εγκλωβίστηκε" στην επαρχιακή ζωή με την οικογένειά της.[3] Το 1885, ολοκλήρωσε στην Ντελτούβα, μαθήματα μελισσοκομίας, γράφοντας μάλιστα, πιο μετά, και εγχειρίδιο για αυτήν, το οποίο όμως ποτέ δεν εκδόθηκε.[4]

Δημόσια εργασία στη Ρωσική Αυτοκρατορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

H Bitė, στο μελισσοκομείο της, τη δεκαετία του 1910

Το πρώτο της άρθρο εκδόθηκε το 1892, στην εφημερίδα Varpas, το οποίο επικεντρωνόταν στα γυναικεία προβλήματα.[4] Το 1893 δημιούργησε την Žiburėlis, μία κοινωνική ομάδα που συνέδραμε χρηματικά μαθητές που είχαν προβλήματα. Το 1894, συναντήθηκε με τον Ποβίλας Βισίνσκις, ο οποίος της έδωσε το Piršlybos, το πρώτο κείμενο της Ζεμάιτι. Το έργο αυτό είχε υποστεί επεξεργασία γραμματικά και ορθογραφικά από τον Γιόνας Γιαμπλόνσκις, ξεκινώντας έτσι και την καριέρα της Ζεμάιτι.[6] Μετά τον θάνατο του Βίνκας Κουντίρκα, έγινε τακτικός αρθρογράφος στην προαναφερθείσα εφημερίδα. Επίσης, υπήρξε μέλος της Ρωσικής Αυτοκρατορικής Γεωγραφικής Εταιρείας, στην οποία συνείσφερε, γράφοντας άρθρα σχετικά με την εθνογραφία.[4]

Το 1905, παρακολούθησε τη Μεγάλη Συγκέντρωση στο Βίλνιους, η οποία ζητούσε πολιτική αυτονομία της Λιθουανίας. Υπήρξε, μία από τις πρώτες οργανωτές καθώς και πρόεδρος του πρώτου Λιθουανικού Κογκρέσου Γυναικών, το 1907, βοηθώντας να δημιουργηθεί η Λιθουανική Ένωση Γυναικών.[2] Αυτή κι άλλες ακτιβίστριες ήρθαν σε σύρραξη με τον λιθουανικό κλήρο, πράγμα που κατέληξε στη δημιουργία της Λιθουανικής Γυναικείας Καθολικής Οργάνωσης.[4] Τον Δεκέμβριο του 1908, αυτή και η Ζεμάιτι, συμμετείχαν στο Πρώτο Παν-Ρωσικά Κογκρέσο Γυναικών, το οποίο αποσκοπούσε στην επίτευξη της ισότητας. Εκεί έκανε ανάγνωση κειμένου που αφορούσε τη γυναίκα στη Λιθουανία, στην οικογένεια, στην κοινωνική ζωή, στα χωριά και στις πόλεις. Η πλήρης αναφορά αυτή εκδόθηκε στη Λιθουανία το 1910.[7]

Μετά τον θάνατο του πατέρας της, το 1909, έζησε στο Βίλνιους, όμως οι οικογενειακές υποχρεώσεις επανήλθαν, αφού έπρεπε να προσέχει τα τρία μικρά ανίψια της κι ένα ορφανό, το οποίο είχε υιοθετηθεί ανεπίσημα από την οικογένειά της.[8] Στο Βίλνιους εργάστηκε ως προσωπικό της εφημερίδας Lietuvos žinios.[9] Μεταξύ το 1911 και το 1921, εργάστηκε ως συντάκτης της Žibutė.[10] Συνολικά, υπολογίζεται ότι έγραψε περί τα 400 άρθρα, στις διάφορες εφημερίδες που εργάστηκε.[11] Κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, επέστρεψε στη γενέτειρά της. Εκεί, έλαβε κάποια μαθήματα ιατρικής βοήθειας και σύμφωνα με την επιθυμία του πατέρας της, βοηθούσε τους αρρώστους. Κατά την περίοδο του Πολέμου κρατούσε ημερολογίο, το οποίο εκδόθηκε πρώτη φορά το 1925 και το 1933.[2] Στο ημερολόγιο εκφράζει την υποστήριξη της στο Ούγκο Χας και το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα Γερμανίας.[4]

Εκδόσεις στην ανεξάρτητη Λιθουανία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Bitė (κέντρο) με άλλες γυναίκες της Λιθουανικής Συνέλευσης Γυναικών

Τον Μάιο του 1920 εκλέχτηκε πρόεδρος της Πρώτης Λιθουανικής Συνέλευσης, καθότι ήταν το δεύτερο γηραιότερο μέλος της συνέλευσης, το πρώτο ήταν ο Σιμόν Γιακόβλεβιτς, ο οποίος όμως δεν μιλούσε λιθουανικά.[12][13][2] Ωστόσο, τέσσερις μήνες αργότερα παραιτήθηκε.[14] Τον Ιούνιο του 1920, παρακολούθησε το όγδοο Συνέδριο της Διεθνούς Γυναικείας Συμμαχίας της Σαφραζέτας, στη Γενεύη.[10] Το 1919, μετά από πρόσκληση του Γιούζας Μπαλτσικόνις, ξεκίνησε να διδάσκει στο γυμνάσιο του Πανεβίζις. Εκεί δίδαξε λιθουανική γλώσσα, λογοτεχνία και αρχαία ιστορία, όπως επίσης πολωνική και γερμανική γλώσσα.[10] Μαζί με τον Γιούζας Ζικάρας, σχεδίασαν γυναικεία σχολική στολή, η οποία γρήγορα εξαπλώθηκε σε όλη τη χώρα, όμως περί το 1990, σταμάτησε να υφίσταται.[9] Οι σημειώσεις στην παγκόσμια λογοτεχνία, για τις τάξεις της, οργανώθηκαν και εκδόθηκαν το 1922 και το 1924, σε ένα δίτομο σχολικό βοήθημα.[9]

Το 1924, η Πετκεβιτσάιτε παραιτήθηκε από τη θέση της στο γυμνάσιο εξ αιτίας προβλημάτων υγείας. Σε αυτό το σημείο σταμάτησε να ασχολείται με τη δημόσια ζωή και αφιερώθηκε στη συγγραφή. Το 1927 πρότεινε τη δημιουργία Λιθουανικού Γυναικείου Συμβουλίου, το οποίο θα περιείχε όλες τις γυναικείες οργανώσεις της Λιθουανίας.[15] Για τα επιτεύγματά της αναγνωρίστηκε το 1929 και το 1936, όταν έλαβε δις το μετάλλιο του Τάγματος της Λιθουανίας του Μέγα Δούκα Γκεντιμίνας.[10] Απεβίωσε το 1943, στο Πενεβίζις. Το σπίτι της έγινε μουσείο το 1968, αλλά το 2010 έκλεισε.[16] Υπάρχει μετάλλιο με το όνομα της, από το 2011, το οποίο το δίνει ετησίως η λιθουανική κυβέρνηση σε ανθρώπους με σπουδαίο δημόσιο και πολιτιστικό έργο.[17]

Συγγραφική καριέρα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Απεικόνισή της σε λιθουανικό νόμισμα.

Η Πετκεβιτσάιτι ξεκίνησε να γράφει ιστορίες ήδη από το 1890 στην εφημερίδα Varpas.[5] Το πρώτο της φανταστικό λογοτεχνικό έργο εκδόθηκε το 1894 σε περιοδικά, ενώ ολόκληρο εκδόθηκε το 1900. Η συγγραφή της επικεντρωνόταν στις κοινωνικές ανισότητες, ενώ ανήκε στο λογοτεχνικό κίνημα του ρεαλισμού. Για αυτήν η ανισότητα ήταν ο λόγος των οικονομικών δυσκολιών και της ηθικής παρακμής, όμως πίστευε ότι με τον ουμανισμό θα μπορούσε γιάνει τη δυστυχία.[2] Πολλές φορές έκανε αντιθέσεις με την αρμονία της φυσικής ομορφιάς και της δυσλειτουργίας των κοινωνικών τάξεων. Η μικρή ιστορία της Dievui atkišus, που αφορούσε μια κοπέλα που είχε παρασυρθεί από έναν γαιοκτήμονα θεωρείται ένα από τα δυνατότερα κοινωνικά σχόλια.[2] Το μυθιστόρημα της Ad astra, απεικονίζει την ανάπτυξη της πατριωτικής συνείδησης των Λιθουανών, όμως δεν έλαβε καλές κριτικές εκείνη την εποχή.[18] Το ημερολόγιο που έγραψε κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου και εκδόθηκε μερικά χρόνια αργότερα, διακατέχεται από επιθυμία για ειρήνη, ομορφιά και ουμανισμό. Το εν λόγω ημερολόγιο είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα των ρομαντικών προσπαθειών απόδρασης από την καθημερινότητα.[2]

Το 1989, συν-σκηνοθέτησε μαζί με τον Ποβίλας Βισίνσκις, το πρώτο λιθουανόφωνο θεατρικό έργο, Amerika pirtyje, στην Παλάνγκα.[5] Εξ αιτίας τη επιτυχίας του έργου, ξεκίνησε να συγγράφει κι άλλα θεατρικά σε συνεργασία με την Ζεμάιτε, οι οποία έγραψαν αρκετά μαζί. Κάποια εκδόθηκαν και υπό καλλιτεχνικό όνομα Dvi Moteri (Δύο Γυναίκες). Μερικά από τα πιο γνωστά είναι: το Velnias spąstuose (1902), το Kaip kas išmano, taip save gano (1904), το Parduotoji laimė (1905), το Dublynė (1912), μεταξύ άλλων.[2]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ Jakubavičienė, Ingrida (2014). Seserys. Sofija Smetonienė ir Jadvyga Tūbelienė (στα Λιθουανικά). Versus aureus. σελίδες 23–24. ISBN 9789955345176. 
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 2,8 Sužiedėlis, Simas, επιμ. (1970–1978). «Petkevičaitė, Gabrielė». Encyclopedia Lituanica. IV. Boston, Massachusetts: Juozas Kapočius, σσ. 232–234. LCC 74-114275&Search_Code=CALL_&CNT=5 74-114275. 
  3. ↑ 3,0 3,1 Birgerytė, Aistė (2006). «Gabrielė Petkevičaitė-Bitė: neįgalaus kūno asmens savivokos formavimosi įtampa» (στα lt). Literatūra 6 (48): 47, 53–54. ISSN 1648-1143. http://www.zurnalai.vu.lt/literatura/article/download/8015/5885. 
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Petrika, Antanas (1939). Lietuvių tautinio atbudimo pionieriai. Amerikos lietuvių darbininkų literatūros draugijos leidinys (στα Λιθουανικά). Brooklyn: "Laisvės" Spauda. σελίδες 147–150, 157, 164–165. OCLC 976492346. 
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Kaluškevičius, Benjaminas· Ona Žemaitytė-Narkevičienė (1998). Šimtas knygnešių: knygnešių sienelės vardai (στα Λιθουανικά). Vilnius: Lietuvos knygnešio draugija. ISBN 9986-9175-0-6. 
  6. ↑ Sprindis, Adolfas (1978). Povilas Višinskis (στα Λιθουανικά). Vilnius: Vaga. σελίδες 38–39, 53. OCLC 4874806. 
  7. ↑ Voverienė, Ona (11 May 2015). «Rašytoja Gabrielė Petkevičaitė-Bitė – ryškiausia Lietuvos moterų politinio judėjimo aktyvistė» (στα lt). Mokslo Lietuva 8 (540). ISSN 1392-7191. http://mokslolietuva.lt/2015/05/rasytoja-gabriele-petkevicaite-bite-ryskiausia-lietuvos-moteru-politinio-judejimo-aktyviste-3/. 
  8. ↑ Gaidelienė, Jūratė (2005). «Pedagogas ir muziejaus vedėjas Antanas Kasperavičius» (PDF). Στο: Gaidelienė, Jūratė. Kraštiečiai: Panevėžio krašto tautotyrininkai (στα Λιθουανικά). Panevėžys: Panevėžio kraštotyros muziejus. σελ. 12. 
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 Baliūnas, Vytautas (2002). «Gabrielė-Marija-Jadvyga Petkevičaitė-Bitė». Panevėžio Juozo Balčikonio gimnazija 1727–2002 (στα Λιθουανικά). Panevėžys. σελίδες 344–346. ISBN 9955-450-30-4. 
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 Asipavičienė, Stasė (2012-11-07). «Gabrielė Petkevičiatė-Bitė: gyvenimas Tėvynei ir žmogui» (στα lt). Naujasis Gėlupis. ISSN 1392-7248. http://www.naujasisgelupis.lt/?p=1761. Ανακτήθηκε στις 13 January 2018. 
  11. ↑ Juknevičius, Petras (2003-11-12). «G. Petkevičaitė – Bitė ir tautos kultūrinis paveldas» (στα lt). Tėvynė. ISSN 1392-849X. http://www.sena.panrs.lt/leidiniai/petras/2003/bite.pdf. 
  12. ↑ «Petkevičaitė-Bitė Gabrielė» (στα lt). Visuotinė lietuvių enciklopedija. Mokslo ir enciklopedijų leidybos centras. 2010-12-06. https://www.vle.lt/Straipsnis/petkevicaite-bite-4014. Ανακτήθηκε στις 2018-04-05.  «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Μαρτίου 2018. Ανακτήθηκε στις 5 Απριλίου 2018. CS1 maint: Unfit url (link)
  13. ↑ Sabūnas, Audrius (24 Φεβρουαρίου 2017). «She Waited Long Enough – Gabrielė Petkevičaitė-Bitė». European Student Think Tank. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Ιανουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 13 Ιανουαρίου 2018. 
  14. ↑ «Gabrielė Petkevičaitė-Bitė (1861-1943)» (στα Λιθουανικά). Seimas. 12 Απριλίου 2013. Ανακτήθηκε στις 13 Ιανουαρίου 2018. 
  15. ↑ Jurėnienė, Virginija (2005). «Lietuvos moterų taryba ir jos veikla valstybėje XX a. 3–4 dešimtmečiuose» (στα lt). Parlamento studijos 4. ISSN 1648-9896. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2018-07-21. https://web.archive.org/web/20180721003631/http://www.parlamentostudijos.lt/Nr4/4_politika_Jureniene.htm. Ανακτήθηκε στις 2018-04-05. 
  16. ↑ Voverienė, Ona (3 Νοεμβρίου 2016). «Kuo nusikalto Lietuvai Gabrielė Petkevičaitė – Bitė, dabar varoma iš jos namų?» (στα Λιθουανικά). Karštas komentaras. Ανακτήθηκε στις 12 Ιανουαρίου 2018. 
  17. ↑ Zemlickas, Gediminas (19 April 2012). «Bitė motinėlė subūrė Lietuvos bites darbštuoles» (στα lt). Mokslo Lietuva 8 (474): 7. ISSN 1392-7191. http://mokslolietuva.lt/numeriu-archyvas/2012/Mokslo_Lietuva_2012_08.pdf. 
  18. ↑ Brazaitis-Ambrazevičius, Juozas (1982). «Gabrielė Petkevičaitė-Bitė» (PDF). Στο: Skrupskelienė, Alina· Grincevičius, Česlovas. Raštai (στα Λιθουανικά). II. Į laisvę fondas lietuviškai kultūrai ugdyti. σελίδες 215–216. OCLC 9082584. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]


Καθιερωμένοι όροι
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Γκαμπριέλι_Πετκεβιτσάιτι-Μπίτι&oldid=10082449"