Γεωγραφία του Τέξας

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Χάρτης του Τέξας

Το Τέξας καταλαμβάνει μεγάλο τμήμα των νοτιοκεντρικών ΗΠΑ. Με έκταση 695.662 χμ², είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πολιτεία της χώρας, μετά την Αλάσκα. Συνορεύει με τις πολιτείες της Λουιζιάνα στα ανατολικά, του Αρκάνσας στα βορειοανατολικά, της Οκλαχόμα στα βόρεια, του Νέου Μεξικού στα δυτικά και τις μεξικανικές πολιτείες Τσιουάουα, Κοαουίλα, Νουέβο Λεόν και Ταμαουλίπας στα νότια και νοτιοδυτικά. Τέλος, βρέχεται από τον Κόλπο του Μεξικού στα νοτιοανατολικά. Παραδοσιακά, θεωρείται ότι αποτελεί μέρος του Νότου των ΗΠΑ και επίσης μέρος των Νοτιοδυτικών Πολιτειών των ΗΠΑ.[1]

Έκταση και γεωγραφικά στοιχεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Με έκταση 695.662 χμ², το Τέξας καταλαμβάνει το 7% της συνολικής υδάτινης και χερσαίας έκτασης των ΗΠΑ.[2] Είναι κατά 10% μεγαλύτερο από τη Γαλλία, σχεδόν διπλάσιο από τη Γερμανία ή την Ιαπωνία και περισσότερο από διπλάσιο του Ηνωμένου Βασιλείου. Αν ήταν ανεξάρτητη χώρα, το Τέξας θα βρισκόταν στην 39η θέση στην λίστα των χωρών ανά έκταση, παγκοσμίως.[3] Το μέγεθος του Τέξας δεν επιτρέπει την εύκολη κατηγοριοποίηση ολόκληρης της πολιτείας σε οποιαδήποτε αναγνωρισμένη περιοχή των Ηνωμένων Πολιτειών. Ακόμη και η πολιτιστική ποικιλομορφία μεταξύ των διαφόρων περιοχών της πολιτείας καθιστά δύσκολη τη μεταχείριση του Τέξας ως περιοχής από μόνη της.

Οι κάτοικοι συνηθίζουν να χωρίζουν τυπικά την πολιτεία σε Βόρειο, Ανατολικό, Κεντρικό, Νότιο και Δυτικό Τέξας και, μερικές φορές, περιλαμβάνουν το Πάνχαντλ (Panhandle, «Λαβή Τηγανιού», στο απώτατο βόρειο άκρο). Ωστόσο, από γεωμορφολογική άποψη, το Τέξας αποτελείται από τέσσερις μεγάλες φυσικές περιοχές: Παράκτια Πεδιάδα του Κόλπου (Gulf Coastal Plain), Ηπειρωτικές Πεδιάδες (Interior Lowlands), Μεγάλες Πεδιάδες (Great Plains) και Επαρχία Μπέιζιν και Ρέιντζ (Basin and Range Province).[4]

Η μεγαλύτερη απόσταση της πολιτείας σε ευθεία γραμμή είναι από τη βορειοδυτική γωνία της κομητείας Ντάλαμ (Dallam County) έως τον ποταμό Ρίο Γκράντε ακριβώς κάτω από το Μπράουνσβιλ, δηλαδή 1.289 χλμ. Η μεγαλύτερη απόσταση ανατολής-δύσης είναι 1.244 χλμ., από την καμπή προς τα ανατολικά του ποταμού Σεϊμπίν (Sabin River) στην κομητεία Νιούτον (Newton County), έως την ακραία δυτική καμπή του Ρίο Γκράντε ακριβώς πάνω από το Ελ Πάσο. H πολιτεία είναι τόσο μεγάλη που το Ελ Πάσο, στη δυτική γωνία της πολιτείας, είναι πιο κοντά στο Σαν Ντιέγκο της Καλιφόρνιας, παρά στο Χιούστον κοντά στα σύνορα με τη Λουιζιάνα. Παράλληλα, το Όριντζ (Orange), στα σύνορα με τη Λουιζιάνα, είναι πιο κοντά στο Τζάκσονβιλ της Φλόριντα παρά στο Ελ Πάσο.[2]

Το γεωγραφικό κέντρο του Τέξας βρίσκεται περίπου 24 χλμ. βορειοανατολικά του Μπρέιντι (Brady), στην κομητεία ΜακΚόλοχ (McCulloch County).

Η κορυφή Γκουανταλούπε, η υψηλότερη στο Τέξας

Η κορυφή Γκουανταλούπε (Guadalupe Peak) της φερώνυμης οροσειράς, στα 2.667 μ. από την επιφάνεια της θάλασσας, περίπου 140 χλμ. ανατολικά του Ελ Πάσο, είναι το υψηλότερο σημείο της πολιτείας.[5]

Πεδιάδες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Τέξας περιλαμβάνει μια σειρά από τεράστιες περιοχές, από τις εύφορες και πυκνοκατοικημένες παράκτιες πεδιάδες στα νοτιοανατολικά έως τις υψηλές πεδιάδες και τα βουνά στα δυτικά και βορειοδυτικά.

Παράκτια Πεδιάδα του Κόλπου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η μεγάλη Παράκτια Πεδιάδα του Κόλπου (Gulf Coastal Plain) κυριαρχεί καθ’όλο το μήκος ακτογραμμής της πολιτείας, ενώ εκτείνεται στην ενδοχώρα μέχρι το Ρήγμα Μπάλκονιζ (Balcones Fault) και το Ανατολικό Κρος Τίμπερς (Eastern Cross Timbers). Η Παράκτια Πεδιάδα περιλαμβάνει περίπου τα 2/5 της χερσαίας έκτασης του Τέξας και κυμαίνεται από το επίπεδο της θάλασσας έως, περίπου, τα 300 μέτρα.[6]

Εδώ συμπεριλαμβάνεται το Κόουστ Πρέιρι (Coast Prairie, «Παράκτιο Λιβάδι») μια πολύ νεαρή πεδιάδα, με κλίση προς τη θάλασσα μικρότερη από 40 εκατοστά ανά χιλιόμετρο, και την ομαλή επιφάνειά της να διακόπτεται μόνο από τις ακόμη πιο επίπεδες πλημμυρικές πεδιάδες των εκεί ποταμών. Από τον ποταμό Κολοράντο μέχρι τον Ρίο Γκράντε, το Κόουστ Πρέιρι ενώνεται με το Μπλάκ Πρέιρι (Black Prairie, «Μαύρο Λιβάδι») σε μια τεράστια πεδιάδα, ελάχιστα διαφοροποιημένη, όπου κυριαρχεί η φημισμένη φυτοκοινωνία των σαπαράλ (chaparral), που κυριαρχείται από θάμνους, συχνά ακανθώδεις.[7] Η περιοχή αυτή διευρύνεται προς τα ανατολικά στο δέλτα του Ρίο Γκράντε και εκτείνονται νότια μέσα στο Μεξικό. Γενικά, με 510 έως 1.470 χιλιοστά ετήσιων βροχοπτώσεων, η Παράκτια Πεδιάδα του Κόλπου διασχίζεται από ρυάκια και ποτάμια που ρέουν σε παράκτιες εκβολές ποταμών και έλη και παρουσιάζει μεγάλη ποικιλία σε βλάστηση. Αμμόλοφοι, λιβάδια, και αλυκές συμπληρώνουν τις παραθαλάσσιες περιοχές.[8]

Βορειοκεντρικές Πεδιάδες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι Βορειοκεντρικές πεδιάδες (North Central Plains) οριοθετούνται από τον Κρημνό Κάπροκ (Caprock Escarpment) στα δυτικά, το Οροπέδιο Έντουαρντς (Edwards Plateau) στα νότια, και το Ανατολικό Κρος Τίμπερς στα ανατολικά. Με, περίπου, 890 έως 1.270 χιλιοστά ετήσιων βροχοπτώσεων, η περιοχή είναι δασωμένη, κυρίως με βελανιδιές και φτελιές.[8] Τα πετρώματα ποικίλλουν από χοντρή άμμο έως σφιχτές αργίλους και σχιστόλιθους.[9]

Μεγάλες Πεδιάδες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι Μεγάλες Πεδιάδες (Great Plains) περιλαμβάνουν τις περιοχές Ιάνο Εστακάδο (Llano Estacado), Πάνχαντλ (Panhandle), το Οροπέδιο Έντουαρντς (Edwards Plateau), τη Λεκάνη Τόγια (Toyah Basin) και το Ιάνο Άπλιφτ (Llano Uplift). Οι σημαντικότερες πόλεις σ’ αυτή την περιοχή είναι οι Μίντλαντ (Midland), Οντέσσα (Odessa), Λάμποκ (Lubbock) και Αμαρίγιο (Amarillo). Με, περίπου, 380 έως 790 χιλιοστά ετησίων βροχοπτώσεων, η περιοχή έχει κυρίως θάμνους και λιβάδια και φιλοξενεί τα πάρκα φαραγγιών Κάπροκ (Caprock Canyons) και Πάλο Ντούρο (Ρalo Duro Canyon). Τα λιβάδια Μπλάκλαντ (Blackland Prairies) του Τέξας ήταν μερικές από τις πρώτες περιοχές που καλλιεργήθηκαν στην πολιτεία. Το έδαφος αποτελείται από εξαιρετικά εκτεταμένες αποθέσεις πηλού, που καλύπτουν επιφάνεια περίπου 1,5 εκατομμυρίων στρεμμάτων (6.000 χμ²), βόρεια από το Ντάλας, έως νότια στο Σαν Αντόνιο.[8]

  • Στις Μεγάλες Πεδιάδες του Τέξας, παρατηρείται η μεγαλύτερη συγκέντρωση (σχεδόν 22.000) ξηρών λιμνών (playa) στον κόσμο. Αυτές είναι μικρές σε έκταση λίμνες που το νερό τους έχει εξατμιστεί και έχει απομείνει ξηρό, αλκαλικό έδαφος.

Βουνά και λεκάνες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η περιοχή Τρανς-Πέκος (Trans-Pecos Region) έχει ετήσια βροχόπτωση μικρότερη από 300 χιλιοστά. Είναι η πιο ποικιλόμορφη φυσική περιοχή και περιλαμβάνει τα Σαντ Χιλς (Sand Hills, «Αμμώδεις Λόφοι») το οροπέδιο Στόκτον (Stockton Plateau), ερημικές κοιλάδες, δασώδεις βουνοπλαγιές και ερημικά λιβάδια. Παρά τη μικρή βροχόπτωση, υπάρχει πλούσια χλωρίδα με περισσότερα από 700 είδη σπερματοφύτων, εκ των οποίων τα 268 είναι αγρωστώδη.[10] Η περιοχή Τρανς-Πέκος είναι το μόνο τμήμα του Τέξας που θεωρείται ορεινό και περιλαμβάνει επτά επώνυμες κορυφές με ύψος μεγαλύτερο των 2.400 μ.[8] Τέλος, στο δυτικό Τέξας, δυτικά του ποταμού Πέκος, βρίσκεται τμήμα της εκτεταμένης Επαρχία Μπέιζιν και Ρέιντζ (Basin and Range Province), εκτεινόμενη από τα βουνά Ντέιβις (Davis Mountains) στα ανατολικά και τον Ρίο Γκράντε, στα δυτικά και νότια.

Υδρολογία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Ρίο Γκράντε κοντά στα σύνορα με το Μεξικό

Το Τέξας έχει 15 μεγάλους ποταμούς, και 3.700 επωνύμως καταχωρισμένα μικρότερα ποτάμια συστήματα, δηλαδή μεγάλα ή μικρά ποτάμια, χειμάρρους και ρέματα.[11][12] Ο Ρίο Γκράντε είναι ο μεγαλύτερος ποταμός της πολιτείας και ακολουθούν κατά σειράν οι Πέκος, Μπρέιζες (Brazos), Κολοράντο (εντός της πολιτείας) και Ρεντ (Red). Ενώ στο Τέξας υπάρχουν ελάχιστες φυσικές λίμνες, οι Τεξανοί έχουν κατασκευάσει περισσότερες από εκατό τεχνητές λίμνες και ταμιευτήρες.[13] Η ποιότητα, η ποσότητα και ο χρόνος εισροής γλυκού νερού από τα ποτάμια είναι σημαντικά για τη διατήρηση της φυσικής αλατότητας, των θρεπτικών συστατικών και τα καθιζάνοντα ιζήματα που υποστηρίζουν τις μοναδικές, ποτάμιες βιολογικές κοινότητες, καθώς επίσης για τη διασφάλιση της υγιούς λειτουργίας του οικοσυστήματος. Καθώς ο πληθυσμός της πολιτείας αυξάνεται, η αυξανόμενη ζήτηση για νερό μπορεί να περιορίσει τον όγκο του γλυκού νερού που φτάνει στους κόλπους καθώς και να αλλάξει την ποιότητα ή το χρόνο άφιξης του νερού, επηρεάζοντας έτσι την παραγωγικότητα και τα χαρακτηριστικά των ποτάμιων εκβολών της πολιτείας.

Κυριότερες λίμνες είναι η λίμνη γλυκού νερού Σέιμπιν (Sabine), στην Παράκτια Πεδιάδα του Κόλπου και στα σύνορα με τη Λουιζιάνα και η συχνά υπεραλμυρή λιμνοθάλασσα Λαγούνα Μάδρε (Laguna Madre), κατά μήκος της νότιας ακτής, κοντά στα σύνορα με το Μεξικό.[14]

Στοιχεία γεωλογίας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Τέξας κυριαρχείται, ως επί το πλείστον, από ιζηματογενή πετρώματα, με το ανατολικό Τέξας να καλύπτεται από μια Κρητιδική, αλλά και νεότερη ακολουθία (sequence) ιζημάτων. Αυτή η ακολουθία δημιουργήθηκε πάνω στην ορεογενετική αλυσίδα Απαλαχίων-Ουάτσιτα-Μάραθον (Appalachian-Ouachita-Marathon Mountains) της ηπειρωτικής σύγκρουσης της Πενσυλβανίας (Pennsylvanian continental collision), η οποία κατέρρευσε όταν η μεγάλη ρηγμάτωση (rifting) -που συνέβη κατά την Ιουράσιο περίοδο- άνοιξε τον Κόλπο του Μεξικού.[15] Δυτικά από αυτή την ορογενετική περιοχή, τα ιζήματα είναι Πέρμιας και Τριαδικής ηλικίας. Κοιτάσματα πετρελαίου ανευρίσκονται στα Κρητιδικά ιζήματα στα ανατολικά, στα ιζήματα της Πέρμιας περιόδου στα δυτικά, και κατά μήκος της ακτής του Κόλπου και, πιο έξω, στην υφαλοκρηπίδα του Τέξας. Λίγες εκθέσεις πυριγενών και μεταμορφωσιγενών πετρωμάτων του Προκάμβριου βρίσκονται στο κεντρικό και δυτικό τμήμα της πολιτείας, ενώ ηφαιστειακά πετρώματα του Ολιγόκαινου βρίσκονται στο μακρινό δυτικό Τέξας, στην περιοχή Μπιγκ μπεντ (Big Bend, «Μεγάλη Καμπή»). Ένα κάλυμμα ιζημάτων του Μειόκαινου, γνωστό ως σχηματισμός Ογκαλάλα (Ogallala Formation), στη δυτική περιοχή των υψηλών πεδιάδων, αποτελεί πολύ σημαντικό υδροφόρο ορίζοντα.[16]

Το Τέξας δεν έχει ενεργά ή αδρανή ηφαίστεια και έχει μικρή σεισμική δραστηριότητα, καθώς βρίσκεται μακριά από τεκτονικά όρια ενεργών λιθοσφαιρικών πλακών. Η περιοχή Μπιγκ Μπεντ (Big Bend) είναι η πιο ενεργή σεισμικά, ωστόσο, επειδή είναι αραιοκατοικημένη αποφέρει ελάχιστες ζημιές και τραυματισμούς, ενώ ιστορικά δεν έχουν αναφερθεί θύματα από κάποιο σεισμό στο Τέξας.[17]

Ακτογραμμή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μεγάλο μέρος της ακτογραμμής του Τέξας, μήκους 591 χλμ., παραλληλίζεται με την αλυσίδα νησιών της πολιτείας (Texas barrier islands), πολλά από τα οποία ενσωματώνουν σειρά από εκβολές ποταμών που χύνονται στον Κόλπο του Μεξικού. Αυτά τα υδατικά συστήματα περιλαμβάνουν μερικές από τις μεγαλύτερες και πλέον παραγωγικές -οικολογικά- παράκτιες εκβολές ποταμών στις Ηνωμένες Πολιτείες και συμβάλλουν σημαντικά στους οικολογικούς και οικονομικούς πόρους του Τέξας.[14]

Διάφορα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Τέξας διαθέτει 5 κρατικά δάση και 120 κρατικά πάρκα συνολικής έκτασης άνω των 605.000 στρεμμάτων (2.450 χμ²). Με 10 κλιματικές περιοχές, 14 εδαφικές (υπό την έννοια της εδαφικής γεωμορφολογίας) περιοχές και 11 διακριτές οικολογικές ζώνες, η περιφερειακή ταξινόμηση της πολιτείας γίνεται προβληματική λόγω διαφορών στην ποιότητα εδάφους, την τοπογραφία, τη γεωλογία, τις βροχοπτώσεις και τις βιοκοινότητες φυτών και ζώων.[18]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ Nova Lomax
  2. ↑ 2,0 2,1 https://www.texasalmanac.com/articles/environment
  3. ↑ "How Big is Texas Compared to Countries Around the World? Huge". Wide Open Country. May 31, 2017
  4. ↑ http://www.texasescapes.com/MikeCoxTexasTales/211Texas-County-Seats-and-Counties-Name-Confusion.htm
  5. ↑ https://www.peakbagger.com/peak.aspx?pid=4297
  6. ↑ https://www.britannica.com/place/Texas-state
  7. ↑ Parker
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 http://www.lone-star.net/mall/txtrails/regions.htm
  9. ↑ https://web.archive.org/web/20131022042152/http://texasprairie.org/index.php/npat_prairies/region_info/the_rolling_plains_region/
  10. ↑ https://tpwd.texas.gov/landwater/land/habitats/trans_pecos/
  11. ↑ https://tpwd.texas.gov/landwater/water/habitats/rivers/
  12. ↑ Bybee
  13. ↑ https://tpwd.texas.gov/fishboat/fish/recreational/lakes/lakelist.phtml
  14. ↑ 14,0 14,1 https://www.twdb.texas.gov/surfacewater/bays/index.asp
  15. ↑ https://web.archive.org/web/20060217161553/http://wrgis.wr.usgs.gov/docs/usgsnps/province/inthigh.html
  16. ↑ https://www.tshaonline.org/handbook/entries/geology
  17. ↑ https://web.archive.org/web/20080501011850/http://www.ig.utexas.edu/research/projects/eq/compendium/earthquakes.htm
  18. ↑ https://web.archive.org/web/20080603175718/http://www.texasep.org/html/lnd/lnd_1reg.html

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Bybee, Hal P. (June 15, 2010): Rivers. Handbook of Texas (online ed.). Texas State Historical Association.
  • Nova Lomax, John (March 3, 2015): Is Texas Southern, Western, or Truly a Lone Star? . Texas Monthly.
  • Parker, V. T. (2016): Chaparral. Ecosystems of California. Oakland, CA: University of California Press: 479–507. Mooney, H.; Zavaleta, E. (eds.).
  • Salvador, Amos (1987-04-01): Late Triassic-Jurassic Paleogeography and Origin of Gulf of Mexico Basin. AAPG Bulletin. 71 (4): 419–451. doi:10.1306/94886EC5-1704-11D7-8645000102C1865D. ISSN 0149-1423.
  • Spearing, Darwin: Roadside Geology of Texas. Missoula: Mountain Press Publishing Company, 1991. ISBN 978-0-87842-265-4
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Γεωγραφία_του_Τέξας&oldid=10149490"