Ασύρματο Κοινοτικό Δίκτυο περιοχής Σαρανταπόρου

Πρόκειται για ένα κοινοτικό ασύρματο δίκτυο στην απομακρυσμένη, απομονωμένη περιοχή του χωριού Σαραντάπορο, του Δήμου Ελασσόνας στο νομό Λάρισας.

Ιστορικό

Από το 2010 προσφέρει συνδεσιμότητα Διαδικτύου ανοικτής πρόσβασης στα χωριά της περιοχής σε συνεργασία με την τοπική κοινότητα για την ανάπτυξη της τηλεπικοινωνιακής υποδομής, την παροχή δεξιοτήτων ψηφιακού γραμματισμού για τους ντόπιους κατοίκους και την καλλιέργεια και ανάπτυξη της κοινότητάς. Η παρέμβασή γεμίζει τις ρωγμές ενός συστήματος, στο οποίο η αγορά δεν ενδιαφέρεται και το κράτος δεν είναι σε θέση να διασφαλίσει τη σύνδεση για τους πολίτες της περιοχής.

Η ευρυζωνικότητα και τα ευρυζωνικά δίκτυα ως κοινό ψηφιακό αγαθό

Η Ευρυζωνικότητα είναι μία υποδομή που από αρκετά ανεπτυγμένα κράτη αντιμετωπίζεται σαν να είναι η υποδομή του 21ου αιώνα. Αυτό συμβαίνει γιατί επιδρά σημαντικά και με πλεονεκτήματα στην εκπαίδευση, στην ανάπτυξη, την οικονομία, τη δημόσια διοίκηση, την έρευνα, την καινοτομία, τη διασκέδαση και γενικά σε όλα αυτά τα στοιχεία που σηματοδοτούν την ευημερία και την πρόοδο μιας κοινωνίας.

Όλοι λοιπόν αναγνωρίζουν τις δυνατότητες που ανοίγονται και τις ωφέλειες που επιφέρει η ευρυζωνικότητα. Δεν είναι λοιπόν περίεργο που διατυπώνεται η άποψη πως η πρόσβαση σε ευρυζωνικά δίκτυα θα πρέπει να θεωρείται κοινό αγαθό και να προσφέρεται σε όλους τους πολίτες. Έτσι πληθαίνουν τόσο οι περιπτώσεις δημοτικών δικτύων (κύρια ασύρματων) που προσφέρουν ευρυζωνική πρόσβαση στους πολίτες, αλλά και οι περιπτώσεις δημιουργίας υποδομών πρόσβασης, ιδιόκτητων από τους πολίτες.

Αν η μάλιστα η ελεύθερη πρόσβαση συνδυαστεί με τη δημιουργία κοινοτικών δικτύων, την προσφορά ελεύθερου περιεχομένου και την πρόσβαση στο Διαδίκτυο και τον Παγκόσμιο Ιστό Πληροφοριών, αναμένονται πολλαπλασιαστικά οφέλη. (1) Μια τέτοια χαρακτηριστική παραδειγματική περίπτωση συνιστά το ασύρματο κοινοτικό δίκτυο του Σαρανταπόρου.

Το ασύρματο κοινοτικό δίκτυο του Σαρανταπόρου ως ψηφιακό κοινό

Το ασύρματο κοινοτικό δίκτυο του Σαρανταπόρου συνιστά ένα Κοινό (common) , σύμφωνα με την προσέγγιση του Bolier (2), και ειδικότερα ένα ψηφιακό κοινό .  Αποτελείται από έναν πόρο (ασύρματο δίκτυο ελεύθερης πρόσβασης), μια κοινότητα (περιοχή Σαρανταπόρου και των γύρω χωριών που έχει επεκταθεί) και διέπεται από κανονιστικές διατάξεις και ρυθμιστικό πλαίσιο που απορρέουν από το Καταστατικό του Δικτύου.

Ως ψηφιακό κοινό, το ασύρματο κοινοτικό δίκτυο του Σαρανταπόρου βασίζεται σε κάποιο βαθμό στην ομότιμη παραγωγή, αν και δεν ισχύει στην προκειμένη περίπτωση η ανοικτή πρόσβαση στη διαχείριση. Η βασισμένη στα κοινά ομότιμη παραγωγή αναγνωρίστηκε ως ένας νέος τρόπος δημιουργίας και διανομής αξίας. Είναι κατ αρχήν ανοικτή σε όσους έχουν δεξιότητες να συνεισφέρουν σε ένα κοινό έργο. Επιτρέπει τις συνεισφορές που βασίζονται σε κάθε είδους κίνητρα, αλλά το σημαντικότερο είναι η επιθυμία να δημιουργηθεί κάτι που να είναι αμοιβαία χρήσιμο σε όσους συμμετέχουν. (3)

Το επαναστατικό στοιχείο της βασισμένης στα κοινά ομότιμης παραγωγής είναι ότι τα μέσα και τα αποτελέσματά της δεν αποτελούν αντικείμενα αποκλειστικής ιδιοκτησίας. Άντίθετα, διαμοιράζονται μεταξύ των συμμετεχόντων, στο πλαίσιο μιας θεσμικής δομής η οποία διαθέτει τους πόρους ισότιμα σε όλους. Άνήκουν δηλαδή στη σφαίρα αυτών που ονομάζονται κοινά (commons) ή αλλιώς δημόσια, ελεύθερα αγαθά. (4)

Τα ασύρματα κοινοτικά δίκτυα

Το Ασύρματο Κοινοτικό Δίκτυο περιοχής Σαρανταπόρου (Sarantaporo.gr Community Wireless Network) είναι μέρος μιας παγκόσμιας τάσης κοινοτικών δικτύων, τα οποία επεκτείνονται τόσο σε απομακρυσμένες περιοχές όσο και σε πόλεις, προσφέροντας προσιτή, ποιοτική συνδεσιμότητα για όσους παραμένουν χωρίς σύνδεση. Τα ασύρματα Κοινοτικά Δίκτυα (ή ασύρματες κοινότητες) προτείνουν ένα διαφορετικό μοντέλο για τη δημιουργία και λειτουργία υποδομών Ασύρματων Τοπικών Δικτύων που βασίζεται στην αυτοδιαχείριση των μελών τους προσπερνώντας με αυτό τον τρόπο την ανάγκη ενός κεντρικού ρόλου-συντονιστή για την ανάπτυξη του δικτύου (2).

Η παρέμβαση βασίζεται σε τρεις πυλώνες: ανάπτυξη της υποδομής, ανάπτυξη δεξιοτήτων ψηφιακού γραμματισμού και ενδυνάμωση των ανθρώπων και δημιουργία μιας ισχυρής τοπικής κοινότητας. Αυτοί οι πυλώνες είναι οι σκαλοπάτι του χάρτη πορείας μας προς μια ουσιαστική συνδεσιμότητα, όπου οι άνθρωποι δεν είναι απλώς «χρήστες» ή καταναλωτές, αλλά μάλλον ασχολούνται ενεργά, με γνώμονα την τεχνολογία ψηφιακούς πολίτες που χρησιμοποιούν την τεχνολογία για να βελτιώσουν τη ζωή τους.

Πόροι

Οι οικονομικοί πόροι μέχρι σήμερα προέρχονται κυρίως από τα μέλη της ομάδας, από δωρεές προς την ομάδα και προγράμματα οικονομικής ή άλλης ενίσχυσης (π.χ. σε εξοπλισμό). Οι δωρεές προέρχονται από φορείς, όπως οι πολιτιστικοί σύλλογοι των χωριών, η ΕΕΛ/ΛΑΚ κ.α., και από μεμονωμένα άτομα. Παράλληλα, όλα τα μέλη της ομάδας προσφέρουν εθελοντική εργασία στις δράσεις που αναπτύσσουν.

Όραμα-Στόχοι

Μια ζωντανή, δημιουργική, ακμάζουσα και σταθερή ελληνική επαρχία, η οποία παρέχει στους ανθρώπους της ευκαιρίες και κίνητρα να παραμείνουν στη γενέτειρά τους και να απολαύσουν μια ακμάζουσα ζωή με βιώσιμο και φιλικό προς το περιβάλλον τρόπο. Αποστολή η εξάλειψη του ψηφιακού χάσματος και η παροχή ίσων ευκαιριών στις τοπικές κοινότητες για πρόσβαση στην ψηφιακή οικονομία και την ιδιότητα του πολίτη.

Θετικές επιπτώσεις

Υγεία: Το πλησιέστερο κέντρο υγείας είναι 30 χιλιόμετρα μακριά και το πλησιέστερο νοσοκομείο 80 χιλιόμετρα, μέσω ανηφόρου και κατηφόρου. Έτσι, τα μέλη της τοπικής κοινότητας δεν απολαμβάνουν τις υπηρεσίες υγείας που διατίθενται σε όλους τους αστικούς κατοίκους. Το κοινοτικό δίκτυο Sarantaporo.gr συμβάλλει στη βελτίωση των πραγμάτων σε αυτόν τον τομέα. Επισκέπτες γιατροί το χρησιμοποιούν για πρόσβαση στην διαδικτυακή πλατφόρμα συνταγογράφησης φαρμάκων παρέχοντας στους ασθενείς τη δημόσια υπηρεσία υγειονομικής περίθαλψης που δικαιούνται.

Κοινωνική συνοχή: Τα τελευταία 30 χρόνια μια συνεχιζόμενη αιμορραγία του πληθυσμού είχε ως αποτέλεσμα τη γήρανση του υπόλοιπου πληθυσμού, καθώς οι νέοι είτε μετακινούνται σε πόλεις είτε μεταναστεύουν στο εξωτερικό αναζητώντας μια καλύτερη ζωή. Όσοι μένουν πίσω θέλουν να δουν τα παιδιά και τα εγγόνια τους. Ο πιο εμφανής αντίκτυπος του Sarantaporo.gr CN ήταν η ικανότητα των ντόπιων να μάθουν πώς να χρησιμοποιούν τηλεδιάσκεψη για να επικοινωνούν με συγγενείς που ζουν στην πόλη ή στο εξωτερικό. Καθιστώντας τη σύνδεση στο Διαδίκτυο ανοιχτή σε όλους, τα εγγόνια από τις πόλεις δεν δίσταζαν να επισκέπτονται πλέον τους παππούδες τους στο χωριό. Οι γονείς τους μπορούσαν ακόμη και να κάνουν απομακρυσμένη εργασία για λίγες μέρες. Αυτό οδήγησε τους συγγενείς να επισκέπτονται συχνότερα και για μεγαλύτερες περιόδους. Είναι επίσης ο πρωταρχικός λόγος για τον οποίο η πλειοψηφία των μελών του κοινοτικού δικτύου, αυτά που αναπτύσσουν την υποδομή, είναι οι ηλικιωμένοι: προσφέρουν στα εγγόνια τους αυτό που χρειάζονται, ώστε να είναι πρόθυμοι να τα επισκεφθούν.

Παράλληλα, πολλοί, ίσως η πλειοψηφία, από τους εργαζόμενους σε καλλιέργειες στην περιοχή είναι μετανάστες, κυρίως από γειτονικές Βαλκανικές χώρες. Συνδεσιμότητα γι αυτούς σημαίνει να είναι σε θέση να διατηρούν καθημερινά επαφή με τις οικογένειές τους στο σπίτι τους. Κατά μία έννοια, το κοινοτικό δίκτυο επικαλύπτει τη ροή της ανθρώπινης μετανάστευσης.

Τοπική οικονομία: Η γεωργία και η εκτροφή ζώων είναι οι πυλώνες της τοπικής οικονομίας. Σήμερα πλέον οι κάτοικοι  χρησιμοποιούν το δίκτυο για να ανακαλύπτουν πελάτες και πόρους στο διαδίκτυο, να κάνουν τις φορολογικές δηλώσεις και τις ηλεκτρονικές τραπεζικές συναλλαγές τους ή να χρησιμοποιούν διαδικτυακές κάμερες για να παρακολουθούν τα αγροκτήματά τους από απόσταση.

Εκπαίδευση: Τα χωριά της περιοχής δεν έχουν πια σχολεία. Οι μαθητές μεταφέρονται καθημερινά στην πλησιέστερη πόλη. Το δίκτυο επιτρέπει στους μαθητές να διατηρούν επαφή με τους απομακρυσμένους συμμαθητές τους, γεγονός που οδηγεί στην ενίσχυση των δικτύων φιλίας εντός των τάξεων. Οι μαθητές του χωριού μπορούν να παρακολουθήσουν διαδικτυακά μαθήματα, που διοργανώνονται από τους καθηγητές τους και να αποκτήσουν πρόσβαση σε διαδικτυακούς πόρους γνώσεων για την εργασία τους.

Ψηφιακός γραμματισμός: Αυτός είναι ο δεύτερος πυλώνας, μαζί με τις τηλεπικοινωνιακές υποδομές, που πρέπει να τεθεί σε εφαρμογή για να δοθεί η δυνατότητα στους ανθρώπους να έχουν ουσιαστική συνδεσιμότητα.  Μέσω εργαστηρίων και εκπαιδευτικών μαθημάτων γίνεται προσπάθεια να εκπαιδευτούν και να δημιουργηθούν ψηφιακές δεξιότητες στα μέλη της κοινότητάς. Αυτές οι δεξιότητες κυμαίνονται από βασική χρήση υπολογιστή ή smartphone έως προηγμένες δεξιότητες δικτύωσης. Οι συμμετέχοντες κυμαίνονται από μαθητές δημοτικού σχολείου έως ηλικιωμένους σε συνταξιοδότηση.

Προσωπική εκπλήρωση:  Πάνω από όλα, σημειώνουν τα μέλη και οι διαχειριστές του Δικτύου, περνάμε καλά και αισθανόμαστε ότι συνεισφέρουμε σε κάτι μεγαλύτερο από όλους μας! Πρώτα απ 'όλα, είμαστε μια κοινότητα ανθρώπων που διοχετεύουν τη δημιουργικότητά τους στη διασφάλιση ενός βασικού ανθρώπινου δικαιώματος, το οποίο είναι η πρόσβαση σε ψηφιακό περιεχόμενο και ίση ψηφιακή ιθαγένεια. Με αυτόν τον τρόπο γεφυρώνουμε το ψηφιακό χάσμα στην περιοχή μας, δημιουργώντας περαιτέρω ευκαιρίες και κίνητρα για τους νέους να μείνουν ή να επιστρέψουν στη γενέτειρά τους. Το να διατηρούμε τα χωριά μας ζωντανά είναι το όραμά μας, το οποίο τροφοδοτεί τον σκοπό της παρέμβασής μας. Μεγαλώνουμε με την κοινότητά μας και γιορτάζουμε τα επιτεύγματά μας από κοινού.

Αναφορές

(1) Καπούλας, Β.-Μπούρας, Χ.Κοινά ψηφιακά αγαθά | Re-public : re-imagining democracy». Ανακτήθηκε στις 10 Μαίου 2020

(2) Bollier, D. (2016). Τα Κοινά. Μια σύντομη εισαγωγή. Angelus Novus, Αθήνα. Ελεύθερη πρόσβαση μέσω Creative Commons

(3) Κωστάκης, Β.-Bauwens, M. Πώς να δημιουργήσουμε μια παγκόσμια και ευημερούσα οικονομία βασισμένη στα κοινά, Ανοικτή Βιβλιοθήκη,  Ελεύθερη πρόσβαση μέσω Creative Commons

(4) Καβουλάκος, Ι.Κ.-Γκριτζάς, Χ. (2015). Εναλλακτικοί οικονομικοί και πολιτικοί χώροι, Αθήνα: Κάλλιπος, Ελεύθερη πρόσβαση μέσω Creative Commons

(5) Μπίνα, Μ. (2007). Ασύρματα Κοινοτικά Δίκτυα. Μια περίπτωση μοντέρνας συλλογικής δράσης. Διδακτορική Διατριβή. Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Τμήμα Διοίκησης, Επιστήμης και Τεχνολογίας (διαθέσιμο στο http://thesis.ekt.gr/thesisBookReader/id/17186#page/2/mode/2up , Ανακτήθηκε στις 10 Μαίου 2020

(6) Sarantaporo.gr Ανακτήθηκε στις 10 Μαίου 2020