Αποαποικιοποίηση
Αποαποικιοποίηση είναι η μετατροπή αποικιών σε ανεξάρτητα κράτη.[1][2] Ο όρος αναφέρεται κυρίως στο φαινόμενο που εκδηλώθηκε, αρχικά με αργά βήματα, στα χρόνια του Μεσοπολέμου, και πήρε ευρύτερες διαστάσεις στις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες. Η Ειδική Επιτροπή σε θέματα Αποαποικιοποίησης των Ηνωμένων Εθνών έχει δηλώσει, ότι δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική λύση για την επίτευξη της από την αρχή της αυτοδιάθεσης.
Η αποαποικιοποίηση μπορεί να επιτευχθεί είτε με ειρηνικές διαπραγματεύσεις ανάμεσα στους αποικιοκράτες και τους επαναστάτες είτε με βίαιη εξέγερση και ένοπλο αγώνα του αυτόχθονου πληθυσμού κατά αποικιοκρατών. Ο βαθμός στον οποίο η αποαποικιοποίηση μπορεί να είναι ειρηνική ή βίαιη ποικίλλει ανάλογα με τη συγκεκριμένη αποικιακή δύναμη, τις συνθήκες της αποικίας και το επίπεδο αντίστασης και από τις δύο πλευρές.[2][3]
Η αποαποικιοποίηση είναι η διαδικασία διάλυσης των αποικιακών συστημάτων και ανάκτησης του ελέγχου της γης, του πολιτισμού και των πολιτικών και οικονομικών συστημάτων μιας χώρας.[4] Περιλαμβάνει την αμφισβήτηση και την ανατροπή των δομών και των ιδεολογιών που επιβάλλονται από τις αποικιακές δυνάμεις. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει πολιτική ανεξαρτησία, πολιτιστική αποκατάσταση και μετατόπιση της δυναμικής της εξουσίας.[5][6]
Ιστορικά στοιχεία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Όταν ιδρύθηκαν τα Ηνωμένα Έθνη το 1945, περίπου 750 εκατομμύρια άνθρωποι, σχεδόν το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού, ζούσαν σε εδάφη που εξαρτώνταν από αποικιακές δυνάμεις. Το 2025, απομένουν 17 Μη Αυτοδιοικούμενα Εδάφη και λιγότεροι από 2 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν σε αυτά. Το κύμα της αποαποικιοποίησης, που άλλαξε το πρόσωπο του πλανήτη, γεννήθηκε με τον ΟΗΕ και αντιπροσωπεύει την πρώτη μεγάλη επιτυχία του παγκόσμιου οργανισμού.[7]
Το Διεθνές Σύστημα Κηδεμονίας θεσπίστηκε από τον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών. Επιβεβαιώνοντας την αρχή της αυτοδιάθεσης, ο Χάρτης περιγράφει την ευθύνη των κρατών για τα εδάφη που βρίσκονται υπό τη διοίκησή τους ως «ιερό καταπίστευμα» στο οποίο τα συμφέροντα των κατοίκων τους είναι πρωταρχικής σημασίας.[7]
Τρόποι αποαποικιοποίησης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ειρηνική αποαποικιοποίηση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ορισμένες αποικίες πέτυχαν ανεξαρτησία μέσω συμφωνιών και νομικών διαδικασιών, που συχνά περιλάμβαναν διαπραγματεύσεις μεταξύ αποικιακών δυνάμεων και κινημάτων ανεξαρτησίας. Παραδείγματα περιλαμβάνουν την ειρηνική μετάβαση στην ανεξαρτησία σε ορισμένες βρετανικές αποικίες, ιδιαίτερα σε εκείνες με σημαντικό πληθυσμό εποίκων, όπως η Αυστραλία, ο Καναδάς και η Νέα Ζηλανδία.[2]
Βίαιη αποαποικιοποίηση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Πολλές αποικίες βίωσαν βίαιη αποαποικιοποίηση, με τα κινήματα ανεξαρτησίας να καταφεύγουν σε ένοπλο αγώνα και ανταρτοπόλεμο για την ανατροπή της αποικιακής κυριαρχίας. Παραδείγματα περιλαμβάνουν τον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας της Αλγερίας, τον Πόλεμο του Βιετνάμ και τους αγώνες για ανεξαρτησία σε πολλά αφρικανικά έθνη.[2]
Οι αποικιακές δυνάμεις συχνά χρησιμοποιούσαν βία και καταστολή για να διατηρήσουν τον έλεγχό τους, οδηγώντας σε παρατεταμένες και αιματηρές συγκρούσεις.[8] Τα εθνικιστικά κινήματα έπαιξαν σημαντικό ρόλο τόσο στην ειρηνική όσο και στην βίαιη αποαποικιοποίηση, συχνά τροφοδοτούμενη από τις επιθυμίες για αυτοδιάθεση και ελευθερία από την ξένη κυριαρχία.[9] Η διχοτόμηση της Ινδίας, η οποία περιελάμβανε εκτεταμένη βία και εκτοπισμό, αποτελεί μια έντονη υπενθύμιση της πιθανότητας βίας ακόμη και στις διαδικασίες αποαποικιοποίησης.[10]
Παραδείγματα αποαποικιοποίησης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Μετα-αποικιακά κράτη
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Πολλά έθνη στην Αφρική και στην Ασία απέκτησαν πολιτική ανεξαρτησία από τις ευρωπαϊκές αποικιακές δυνάμεις μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.[11][12]
Κινήματα για τα δικαιώματα των αυτόχθονων πληθυσμών
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Οι αυτόχθονες κοινότητες σε όλο τον κόσμο συμμετέχουν ενεργά σε προσπάθειες αποαποικιοποίησης για την ανάκτηση των δικαιωμάτων και των εδαφών τους.[6][5]
Ανάκτηση της πολιτιστικής κληρονομιάς
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Οι αυτόχθονες κοινότητες εργάζονται για την αναβίωση και την προστασία των πολιτιστικών τους πρακτικών και γλωσσών, συχνά αντιμέτωπες με την ιστορική καταστολή.[4][13]
Δείτε επίσης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ «αποαποικιοποίηση». Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής. Ίδρυμα Τριανταφυλλίδη. Ανακτήθηκε στις 17 Απριλίου 2025.
- 1 2 3 4 «Decolonization | Definition, Examples, & Facts | Britannica». www.britannica.com (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 4 Ιουλίου 2025.
- ↑ Watts, Michael J. (1 Ιανουαρίου 2020). Kobayashi, Audrey, επιμ. Neocolonialism. Oxford: Elsevier. σελίδες 347–351. ISBN 978-0-08-102296-2.
- 1 2 «What is Decolonization? What is Indigenization? | Centre for Teaching and Learning». www.queensu.ca. Ανακτήθηκε στις 4 Ιουλίου 2025.
- 1 2 «Decolonization in Everyday Life». The Indigenous Foundation (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 4 Ιουλίου 2025.
- 1 2 «Decolonization». bchumanrights.ca. Ανακτήθηκε στις 4 Ιουλίου 2025.
- 1 2 «Decolonization». United Nations (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 4 Ιουλίου 2025.
- ↑ Soken-Huberty, Emmaline (26 Μαρτίου 2023). «Decolonization 101: Meaning, Facts and Examples». Human Rights Careers (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 4 Ιουλίου 2025.
- ↑ Dikkumbura, Sahani (18 Δεκεμβρίου 2022). «The Necessary Decolonisation Of Human Rights». THRIVE Project (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 4 Ιουλίου 2025.
- ↑ Shaheryar, Sehar (9 Μαΐου 2020). «Is Decolonisation Always a Violent Phenomenon?». E-International Relations (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 4 Ιουλίου 2025.
- ↑ «The beginnings of decolonisation and the emergence of the non-aligned states - Historical events in the European integration process (1945–2009) - CVCE Website». www.cvce.eu. Ανακτήθηκε στις 4 Ιουλίου 2025.
- ↑ «Ubuntu Decolonial Arts Centre Frequently Used Terms». Decolonial Arts Centre (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 4 Ιουλίου 2025.
- ↑ Parkash, Jouti (March 2025). «Colonialism and its lasting impact on indigenous cultures». International Journal of Research Publication and Reviews 6 (3): 2234-2239. https://ijrpr.com/uploads/V6ISSUE3/IJRPR39849.pdf#:~:text=In%20recent%20decades%2C%20there%20has%20been%20a,restore%20cultural%20practices%20that%20were%20once%20suppressed..
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Decolonization στο Wikimedia Commons
