Αντώνης Βερυκάκης

Βαρδαντώνης
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Αντώνης Βερυκάκης (Ελληνικά) και Βαρδαντώνης (Ελληνικά)
Γέννηση	Αντώνης Βερυκάκης 1805 Ανώπολη Χανίων
Θάνατος	1897 Λουσακιές Χανίων
Εθνικότητα	Έλληνες
Ψευδώνυμο	Βαρδαντώνης
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	Οπλαρχηγός Κισσάμου Κρήτης

Ο καπετάν Αντώνης Βερυκάκης, ή Βαρδαντώνης, ήταν Έλληνας οπλαρχηγός Κισσάμου της Κρήτης.

Μνημείο Αντώνη Βερυκάκη (Βαρδαντώνη), οπλαρχηγού Κισσάμου Κρήτης, στην εκκλησία Αναλήψεως Λουσακιών, ψηφιδωτό το οποίο φιλοτεχνήθηκε το 2004 από την Παρασκευή Αρετάκη.

Εξώφυλλο βιβλίου με την βιογραφία του οπλαρχηγού Βαρδαντώνη (Κίσαμος, 2004).

Βιογραφία

Ο καπετάν Βαρδαντώνης ήταν ο Αντώνης Ιωάννου Βερυκάκης. Γεννήθηκε το 1805 στη μητρόπολη του απελευθερωτικού αγώνα κατά των Τούρκων, στην Ανώπολη Σφακίων. Περίπου το 1830, σε νεαρή ηλικία, μετακόμισε στο Καστέλλι Κισάμου με τα τρία αδέλφια του και την αδελφή τους.

Για λίγο καιρό παρέμειναν στο δυτικό μέρος του φρουρίου Κισάμου, στη θέση «Σελί» και μαζί με άλλους πολεμιστές φύλαγαν τα περάσματα προς Μεσόγεια και Λουσακιές.

Το έτος 1837, εγκαταστάθηκε προσωρινά στο χωριό Καλάθενες και εργαζόταν στα κτήματα του Εμμ. Λεφάκη, όπου γνωρίζεται και εντάσσεται στο σώμα του αρχηγού Καμπούρη, παρά το νεαρό της ηλικίας του.

Πολύ γρήγορα, λόγω των ικανοτήτων του, γίνεται υπασπιστής του αρχηγού Καμπούρη. Έλαβε μέρος στην επανάσταση του Χαιρέτη το 1841, κάτω από τις διαταγές του Σγουρομάλλη, όπου και διακρίθηκε στις μάχες στα Γριμπιλιανά, Πλακάλωνα, Ροτόντα και Αερινό.

Μετά την επανάσταση του Χαιρέτη, αρραβωνιάζεται την κόρη του εργοδότη του, Μαρία Λεφάκη, την οποία και παντρεύεται. Με τις οικονομίες του και την προίκα της αγοράζει ένα Τούρκικο μετόχι στη θέση «Τζανακιανά» Λουσακιών.

Από τον πρώτο χρόνο της παρουσίας του στις Λουσακιές, έρχεται σε ρήξη με τον Τούρκο Μουλά (μουσουλμάνο ιερέα), ο οποίος είχε και διοικητικές εξουσίες και έκανε προσηλυτισμό των χριστιανών στη μωαμεθανική θρησκεία και παρεμπόδιζε τα παιδιά να πηγαίνουν στο Ελληνικό σχολείο, πράγμα το οποίο δεν άρεσε καθόλου στον Αντώνη I. Βερυκάκη. Έτσι, κατόπιν συσκέψεως με τους χριστιανούς (κληρικούς και λαϊκούς), έδιωξε τον μουλά δια της βίας από το σπίτι του και του απαγόρευσε να επανέλθει στις Λουσακιές. Το γεγονός αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να επικηρυχθεί σαν παράνομος επαναστάτης από την τούρκικη διοίκηση και να εκδοθεί ένταλμα σύλληψης. Οι χριστιανοί πατριώτες στήριξαν τον Αντώνη I. Βερυκάκη στην επιλογή του αυτή και έτσι οι Τούρκοι ποτέ δεν κατάφεραν να τον συλλάβουν.

Είχε ηγετικές ικανότητες και ανέπτυξε πολύ γρήγορα πλούσια κοινωνική δράση. Ήταν έξυπνος, σβέλτος, με ανάστημα πάνω από δύο μέτρα, είχε τεράστια μυϊκή δύναμη και ήταν υπερβολικά δίκαιος. Οι Τούρκοι τον έτρεμαν και οι χριστιανοί τον σέβονταν.

Στην επανάσταση του 1858, ήταν ήδη οπλαρχηγός, με πάνω από εκατό εκπαιδευμένους στον ανορθόδοξο πόλεμο επαναστάτες. Η επαναστατική του δραστηριότητα, δημιούργησε μεγάλη φθορά στα τούρκικα στρατεύματα και στα αποσπάσματα που προσπαθούσαν να τον συλλάβουν, καταρράκωναν το κύρος της τούρκικης διοίκησης.

Ο τούρκος διοικητής του φρουρίου Κισάμου είχε δώσει οδηγίες στα αποσπάσματα και τις περιπόλους των Τούρκων να μην έρχονται σε σύγκρουση με τον Αντώνιο I. Βερυκάκη. Του είχε γίνει εφιάλτης και συνεχώς τους τόνιζε: «Βάρδα μωρέ από τον Αντώνη», δηλαδή "μακριά από τον Αντώνη", και σε κάθε έξοδο «Βάρδα από τον Αντώνη», κι έτσι απέκτησε το ψευδώνυμο «Βαρδαντώνης». Έτσι, ο οπλαρχηγός Κισάμου Αντώνιος I. Βερυκάκης, αποκαλείται χάριν συντομίας, καπετάν Βαρδαντώνης.

Η συμμετοχή του στους απελευθερωτικούς αγώνες των επαρχιών Κισάμου, Σέλινου και Κυδωνιάς, μνημονεύεται λεπτομερώς από όλους τους ιστορικούς, Ψυλλάκη, Αναστασάκη, Ανδρουλάκη κ.ά.

Στην επανάσταση του 1866, ο Αντώνης I. Βερυκάκης ή Βαρδαντώνης, έλαβε μέρος ως οπλαρχηγός Κισάμου, στην πολιορκία της Καντάνου και αμέσως μετά στην πολιορκία του φρουρίου του Καστελλίου Κισάμου, τον μήνα Σεπτέμβριο στα περάσματα Μυλωνών και Φλωρίων κατά του τακτικού τούρκικου στρατού, αναγκάζοντάς τον σε υποχώρηση μέχρι το χωριό Κακόπετρο, όπου διεξήχθη σκληρότατη μάχη.

Το Νοέμβριο του 1866, πολιόρκησε μαζί με άλλους καττεταναίους το φρούριο Καστελλίου Κισάμου. Στο διάστημα από 19-7-1867 έως 18-12-1867, σε όλες τις μάχες κατά του τούρκικου στρατού, ο οποίος προσπαθούσε να καταλάβει τις Λουσακιές, την Πολυρρήνια και τις Καλάθενες, διακρίθηκε για την στρατηγική του ικανότητα. Την ίδια περίοδο κι ενώ μαχόταν για την υπεράσπιση των Καλαθενών, τραυματίστηκε σοβαρά και χρειάστηκε να νοσηλευτεί στο επαναστατικό νοσοκομείο της Ροτόντας.

Την περίοδο που ο οπλαρχηγός Κισάμου, Αντώνιος I. Βερυκάκης βρισκόταν στο νοσοκομείο, τουρκοκρητικοί, οδηγούμενοι από αποίκους, έκαψαν το σπίτι του στις Λουσακιές μαζί με όλα τα υπάρχοντά του, για να τον εκδικηθούν. Γιατί την περίοδο αυτή, τρεις φορές προσπάθησε ο τούρκικος στρατός να περάσει από τις Λουσακιές και αποκρούσθηκε με μεγάλες απώλειες. Τον Ιούλιο του 1868, εγκαταλείπεται το ενωτικό πρόγραμμα από τους αρχηγούς και οπλαρχηγούς των ανατολικών επαρχιών της Κρήτης και διεξάγουν ψήφισμα υπέρ της ηγεμονίας.

Ο Αντώνιος I. Βερυκάκης ή Βαρδαντώνης, μαζί με σαράντα αρχηγούς, δέκα οπλαρχηγούς και πενήντα καπεταναίους και οπλαρχηγούς από Χανιά, Ρέθυμνο και Ηράκλειο αντιτίθενται και συνεχίζουν την επανάσταση υπέρ της ενώσεως

Αντιμετωπίζουν όμως μεγάλες δυσκολίες στον ανεφοδιασμό, ιδίως σε πολεμοφόδια.

Ο οπλαρχηγός Αντώνιος I. Βερυκάκης ή Βαρδαντώνης, καταφέρνει με μεγάλη δυσκολία να παραλάβει ένα φορτίο με πολεμοφόδια από το λιμάνι των Φαλασάρνων, γεγονός το οποίο έκαμε αίσθηση, λόγω του μεγάλου αποκλεισμού της περιοχής από τον τούρκικο στόλο. Για το λόγο αυτό, όλη η αγωνία και η περιπέτεια αυτής της αποστολής έγινε τραγούδι ριζίτικο, αποσπάσματα του οποίου σώζονται μέχρι σήμερα.

Τα Όπλα - Ριζίτικο τραγούδι του Βαρδαντώνη κατά τη μεταφορά πολεμοφοδίων

Οι διασωθέντες στίχοι από το ριζίτικο τραγούδι, το οποίο συνέθεσε και τραγούδησε το επαναστατικό σώμα του οπλαρχηγού Βαρδαντώνη, κατά την μεταφορά των πολεμοφοδίων από το λιμάνι των Φαλασάρνων στο σπίτι του εν λόγω οπλαρχηγού είναι:

ΤΑ ΟΠΛΑ - Ριζίτικο Τραγούδι:

Απ' το Μωριά τα πήρανε στην Κρήτη τα πηγαίνουν και στο λιμάνι κάθονται Τούρκοι και τ' ανημένουν.

Ο Βαρδαντώνης τόμαθε και πάραυτα πηγαίνει και με τις πρώτες ντουφεκιές οι Τούρκοι σαστισμένοι στον Κάμπο, στα Φαλάσαρνα βρίσκονται σκορπισμένοι.

Απ' το νοτιά τσοι πελεκά ο Λίας κι ο Αντώνης και απ' το βοριά τσοι καρτερά ο άξιος Ρημαντώνης ο Μπαλαμπός και τα θεριά που ήρθαν να βοηθήσουν.

Απ' την ακτή τα πήραμε στις Λουσακιές τα πάμε του γκρα ντουφέκια γέμισε ο οντάς του Βαρδαντώνη.

Πηγές

• Νικήτα Γ. Πάσσαρη, Τα δίκαια των Κρητών ήτοι το περί των βοηθημάτων ζήτημα, εν Αθήναις, 1873 (σελ. 17-18, 23).

• Βερυκάκης, Αντώνιος Ι. ή Βαρδαντώνης. Ηρωικές μορφές της Κρητικής Επανάστασης του 1821 - Τοπική ιστορία των Λουσακιών: Η βιογραφία του οπλαρχηγού Βαρδαντώνη. Κίσαμος: Αντώνιου Αντ. Βερυκάκη, 2004 (σελ. 1-128).

• Ιστορία της Κρήτης από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι τέλους της επαναστάσεως του 1866 / Παναγιώτου Κ. Κριάρη, εκδοθείσα επιμελεία και δαπάνη Αριστείδου Κ. Κριάρη. Εν Χανίοις: Εκ του Τυπογραφείου "Η Πρόοδος", Ε. Δ. Φραντζεσκάκη, 1902 (σελ. 228, 410, 561, 661).