Αναρχία στη Σαμάρα

Το οικογενειακό δέντρο της δυναστείας των Αββασιδών στα μέσα και τέλη του 9ου αιώνα

Η λεγόμενη «Αναρχία στη Σαμάρα» είναι η περίοδος 861–870 μ.Χ. της ιστορίας του Χαλιφάτου των Αββασιδών, η οποία σημαδεύτηκε από εσωτερική αναρχία και τη βίαιη διαδοχή τεσσάρων χαλίφηδων, που έγιναν μαριονέτες στα χέρια ισχυρών αντίπαλων στρατιωτικών φατριών. Ο όρος προέρχεται από την τότε πρωτεύουσα της χαλιφικής αυλής, πόλη Σαμάρα του Ιράκ.

Η περίοδος της αναρχίας ξεκίνησε το 861, με τη δολοφονία του χαλίφη Αλ-Μουταβάκιλ από την τουρκική φρουρά του. Ο διάδοχός του, αλ-Μουντασίρ, κυβέρνησε για έξι μήνες πριν πεθάνει και αυτός, πιθανώς δηλητηριασμένος από τους Τούρκους στρατιωτικούς διοικητές. Τον διαδέχθηκε ο αλ-Μουσταΐν. Οι διαμάχες μεταξύ των Τούρκων στρατιωτικών ηγετών επέτρεψαν στον αλ-Μουσταΐν, σε μια προσπάθεια να ξεφύγει του ελέγχου τους, να καταφύγει στη Βαγδάτη το 865 με την υποστήριξη κάποιων Τούρκων διοικητών και των Ταχιριδών, αλλά ο υπόλοιπος τουρκικός στρατός ανακήρυξε ως χαλίφη τον αλ-Μουτάζ και πολιόρκησε τη Βαγδάτη, εξαναγκάζοντας την πόλη σε συνθηκολόγηση το 866. Ο αλ-Μουσταΐν εξορίστηκε και εκτελέστηκε.

Ο αλ-Μουτάζ ήταν ικανός και δραστήριος ηγέτης, και προσπάθησε να ελέγξει τους αρχηγούς του στρατού και να διαχωρίσει την πολιτική από τη στρατιωτική διοίκηση. Οι πολιτικές του συνάντησαν αντίσταση, και τον Ιούλιο του 869 ανατράπηκε και δολοφονήθηκε. Ο διάδοχός του, αλ-Μουχταντί, επίσης προσπάθησε να επαναφέρει και ενισχύσει την ισχύ του χαλίφη, αλλά και αυτός δολοφονήθηκε τον Ιούνιο του 870. Με το θάνατο του αλ-Μουχταντί και την ανάρρηση στο αξίωμα του χαλίφη τού αλ-Μουταμίντ, η τουρκική φατρία γύρω από τον Μουσά ιμπν Μπουγά, στενά συνδεδεμένη με τον αδελφό τού αλ-Μουταμίντ και ουσιαστικό αντιβασιλιά αλ-Μουαφάκ, έγινε κυρίαρχη στη χαλιφική αυλή, τερματίζοντας την περίοδο της αναρχίας. Παρόλο που το Αββασιδικό Χαλιφάτο επέτυχε να ανακάμψει ως ένα σημείο τις επόμενες δεκαετίες, τα προβλήματα από την περίοδο της αναρχίας δημιούργησαν μεγάλη και επί μακρόν ζημιά στις δομές και το γόητρο της αββασιδικής κεντρικής κυβέρνησης, ενθαρρύνοντας και διευκολύνοντας αποσχιστικές τάσεις και εξεγέρσεις στις επαρχίες του χαλιφάτου.

Πηγές

• Bonner, Michael (2010). «The waning of empire, 861–945». Στο: Robinson, Charles F. The New Cambridge History of Islam, Volume I: The Formation of the Islamic World, Sixth to Eleventh Centuries. Cambridge University Press. σελίδες 305–359. ISBN 978-0-521-83823-8. 
• Gordon, Matthew (2001). The breaking of a thousand swords: a history of the Turkish military of Samarra, A.H. 200–275/815–889 C.E. State University of New York Press. σελίδες 90–104. ISBN 978-0-7914-4795-6. 
• Kennedy, Hugh (2004). The Prophet and the Age of the Caliphates: The Islamic Near East from the 6th to the 11th Century (Second Edition). Pearson Education Ltd. σελίδες 169–175. ISBN 0-582-40525-4.