Όρυγμα

Όρυγμα χαρακτηρίζεται γενικά η κατόπιν εκσκαφής σχηματιζόμενη τάφρος που χρησιμοποιείται είτε ως χαράκωμα, είτε ως προσόδευση κατά την αμυντική οργάνωση μιας τοποθεσίας. Η δημιουργία ορυγμάτων είναι αντικείμενο της οχυρωτικής και διακρίνεται ομοίως σε μόνιμο, εκστρατείας και ημιμόνιμο.

Επί τούτου η διάκριση ενός ορύγματος σε χαράκωμα ή προσόδευση γίνεται ανάλογα εκ του σκοπού που εξυπηρετεί (π.χ. για εκτέλεση πυρών), και της διεύθυνσής του ως προς τη γραμμή μάχης (χαράκωμα) ή για ασφαλή μετακίνηση και κυκλοφορία μαχομένων προς ενίσχυση προκεχωρημένων σημείων (προσόδευση). Συνηθέστερα τα ορύγματα προσόδευσης είναι κάθετα προς τη γραμμή μετώπου οπότε και ονομάζονται τάφροι συγκοινωνίας.
Αν όμως η προσόδευση είναι αισθητά παράλληλη προς τη γραμμή μετώπου τότε ονομάζεται παράλληλη προσόδευση. Στη τελευταία αυτή περίπτωση οργανώνεται κατά τέτοιο τρόπο ώστε σε κατάλληλη στιγμή να μπορεί να μετατραπεί σε χαράκωμα κατά το μεγαλύτερο μήκος αυτής, προκειμένου ν΄ αυξηθεί η βολή (αύξηση πυρός). Τα ορύγματα προσόδευσης ή τάφροι συγκοινωνίας είναι ιδιαίτερα προφυλαγμένοι τόσο ως προς την όψη τους όσο και από εχθρικά πυρά, αποτελώντας έτσι υπόγειες στοές.

Μόνιμα ορύγματα προσόδευσης απαντώνται κυρίως στα οχυρά και στα πυροβολεία. Περισπούδαστο όρυγμα στην αρχαιότητα ήταν το Ευπαλίνειο όρυγμα στη Σάμο που δημιουργήθηκε όμως για χρήση υπόγειου υδραγωγείου.