Łapanka (μπλόκο)
Το μπλόκο (πολωνικά: łapanka) ήταν διαδεδομένη Γερμανική τακτική ασφάλειας και οικονομικής εκμετάλλευσης στην διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου που χρησιμοποιήθηκε σε κατεχόμενες χώρες, ειδικά στην κατεχόμενη από τη Ναζιστική Γερμανία Πολωνία, στην οποία τα SS, η Βέρμαχτ και η γερμανική αστυνομία αιχμαλώτιζαν τυχαία χιλιάδες πολίτες στους δρόμους των κατεχόμενων πόλεων. Οι πολίτες συλλαμβάνονταν σε ομάδες ανυποψίαστων περαστικών ή απάγονταν από επιλεγμένες περιοχές της πόλης που είχαν περιτριγυριστεί εκ των προτέρων από τις γερμανικές δυνάμεις.[1]
Όσοι πιάνονταν στέλνονταν συχνότερα για καταναγκαστική εργασία στη Γερμανία, αλλά μερικοί συλλαμβάνονταν επίσης ως όμηροι ή εκτελέστηκαν σε αντίποινα, φυλακίστηκαν και στάλθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης ή εκτελέστηκαν συνοπτικά σε πολλές επιχειρήσεις εθνοκάθαρσης.[2]
Ιστορικό
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο όρος łapanka, που προέρχεται από το πολωνικό ρήμα łapać («πιάνω»), είχε μια ειρωνική χροιά, καθώς παλιά σήμαινε το παιδικό παιχνίδι που είναι γνωστό στα ελληνικά ως «κυνηγητό»:
«Τα μπλόκα, ή łapanka, το πολωνικό όνομα με το οποίο ήταν γνωστά, έγιναν βασικό χαρακτηριστικό της ζωής στη Βαρσοβία και επιδείνωσαν την βιαιότητα και στις δύο πλευρές. Ολόκληροι δρόμοι σφραγίστηκαν από την αστυνομία και τους στρατιώτες και οι περισσότεροι περικυκλωμένοι άνδρες και γυναίκες μεταφέρθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης ή στάλθηκαν ως δουλέμποροι στα ενδότερα του Ράιχ. Τραμ και τρένα γεμάτα ανθρώπους, ανεξάρτητα από τα έγγραφα εργασίας, στοιβάχτηκαν σαν βοοειδή σε φορτηγά, και πολλοί από αυτούς δεν ξαναβρήκαν ποτέ σπίτι ή οικογένεια.» - απομνημόνευμα του Ron Jeffery, 1943.[3]
Οι περισσότεροι άνθρωποι που συλλαμβάνονταν μεταφέρονταν σε στρατόπεδα εργασίας (Arbeitslager), συμπεριλαμβανομένου του Άουσβιτς. Πολλές γυναίκες από την Πολωνία επιλέχθηκαν για σεξουαλική δουλεία. Πολλά παιδιά Πολωνών απήχθησαν για υιοθεσία από γερμανικές οικογένειες. Μερικοί - αυτοί που δεν είχαν τα κατάλληλα έγγραφα ή έφεραν λαθραία - μεταφέρθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης και θανάτου. Άλλοι, ιδιαίτερα οι Εβραίοι που κρύβονταν και οι Πολωνοί που ήθελαν να τους φιλοξενήσουν, πυροβολούνταν επί τόπου.
Ο όρος χρησιμοποιήθηκε επίσης για την περιγραφή της τακτικής του αποκλεισμού των δρόμων και της συστηματικής αναζήτησης κτιρίων. Για νέους άνδρες στα 20 και 30 τους, η μόνη αξιόπιστη άμυνα για να μην συλληφθούν από τους Ναζί ήταν η κατοχή ταυτότητας (που ονομάζεται Ausweis) που πιστοποιούσε ότι ο κάτοχος εργαζόταν σε μια γερμανική εταιρεία ή ένα τοπικό κυβερνητικό οργανισμό (για παράδειγμα, στις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας ή στους σιδηροδρόμους). Έτσι, πολλοί από αυτούς που ελήφθησαν από καφετέριες και εστιατόρια στη Βαρσοβία το βράδυ της 5ης Δεκεμβρίου 1940 αφέθηκαν ελεύθεροι μετά τον έλεγχο των εγγράφων τους.[4]
Σύμφωνα με εκτιμήσεις, μόνο στη Βαρσοβία μεταξύ του 1942 και του 1944, οι Ναζί συλλάμβαναν τουλάχιστον 400 θύματα κάθε μέρα, με αριθμούς να έφτασαν τις αρκετές χιλιάδες σε μερικές ημέρες. Στις 19 Σεπτεμβρίου 1942, σχεδόν 3.000 άνδρες και γυναίκες, οι οποίοι είχαν συλληφθεί σε μαζικές συλλήψεις σε όλη τη Βαρσοβία κατά τις προηγούμενες δύο ημέρες, μεταφέρθηκαν με τρένο ως σκλάβοι στη Γερμανία.[2]
Στοχευμένες περιοχές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Τέτοιου είδους συλλήψεις όπως οι λεγόμενες «łapanka» στην Πολωνία πραγματοποιήθηκαν από τους Γερμανούς και σε άλλες κατεχόμενες χώρες, ιδίως στη βόρεια Γαλλία, αν και όχι τόσο εκτεταμένα όσο στην Πολωνία. Ο γαλλικός όρος για αυτήν την πρακτική λεγόταν rafle, που εφαρμοζόταν κυρίως για τη συγκέντρωση Γάλλων Εβραίων. Στη Δανία και στις Κάτω Χώρες, η αντίστοιχη ναζιστική τακτική ονομάστηκε razzia.
Σε ιστορικούς όρους, τα μπλόκα razzia χρησιμοποιήθηκαν στα πλαίσια του γαλλικού αποικισμού για σκοπούς λεηλασίας και σύλληψης σκλάβων από τη Δυτική και Κεντρική Αφρική. Οι Σοβιετικοί χρησιμοποίησαν παρόμοιες τακτικές για να συγκεντρώσουν τους Πολωνούς της μεσαίας τάξης στο τμήμα της Πολωνίας που κατέλαβαν μετά την εισβολή του 1939. Άνδρες, γυναίκες και παιδιά μεταφέρθηκαν σε στρατόπεδα εργασίας σε απομακρυσμένες περιοχές της Σοβιετικής Ένωσης.[5]
Πολωνική Αντίσταση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το 1940, κατά τη διάρκεια μπλόκου, ένας μυστικός πράκτορας του Στρατού της Πατρίδας,ο Βίτολντ Πιλέτσκι ,οικιοθελώς συνελήφθη για να εισέλθει στο στρατόπεδο του Άουσβιτς που είχε ανοίξει εκείνη την εποχή για πολωνούς κρατούμενους.[6] Εκεί, συγκέντρωσε από πρώτο χέρι πληροφορίες για το στρατόπεδο και οργάνωσε την αντίσταση των κρατουμένων.[7] Ο Πιλέτσκι είχε βγει σκόπιμα στο δρόμο κατά τη διάρκεια μπλόκου στη Βαρσοβία στις 19 Σεπτεμβρίου 1940 και είχε συλληφθεί από τους Γερμανούς μαζί με άλλους πολίτες. Το Άουσβιτς ήταν ο κύριος προορισμός για τους Πολωνούς πέρα από το γκέτο.[8] Εκεί οργάνωσε τον Związek Organizacji Wojskowej (ZOW, την Ένωση Στρατιωτικών Οργανώσεων) και το Νοέμβριο του 1940 έστειλε την πρώτη του έκθεση σχετικά με το στρατόπεδο και τη γενοκτονία που διαπράττονταν εκεί στα αρχηγεία του Στρατού της Πατρίδας στη Βαρσοβία.[9][10]
Σε αντεκδίκηση για συλλήψεις ως μέρος της ναζιστικής τρομοκρατίας, η πολωνική αντίσταση πραγματοποίησε επιθέσεις εναντίον των γερμανικών δυνάμεων και ετοίμασε καταλόγους ναζιστών ηγετών που θα έπρεπε να εξαλειφθούν για τα εγκλήματά τους εναντίον αμάχων.[11] Το ναζιστικό προσωπικό που ήταν υπεύθυνο για τη διοργάνωση τέτοιων μαζικών συλλήψεων, όπως μέλη των τοπικών γραφείων ανεργίας, των SS, της SD και της γερμανικής αστυνομίας, καταδικάστηκαν σε θάνατο από τα Ειδικά Δικαστήρια του Πολωνικού Μυστικού Κράτους για εγκλήματα κατά Πολωνών πολιτών κατά την περίοδο της Κατοχής της Πολωνίας. Λόγω της ιδιαίτερης βαρβαρότητας της αστυνομίας, τα μέλη του Στρατού της Πατρίδας σκότωσαν 361 χωροφύλακες το 1943 και 584 το 1944. Μόνο στη Βαρσοβία, δέκα Γερμανοί σκοτώνονταν καθημερινά. Από τον Αύγουστο έως τον Δεκέμβριο του 1942, ο Στρατός της Πατρίδας είχε πραγματοποιήσει 87 επιθέσεις κατά της γερμανικής διοίκησης και μελών της τρομοκρατικής οργάνωσης. Το 1943 αυτός ο αριθμός αυξήθηκε ριζικά .Ο στρατός της Πατρίδας πραγματοποίησε 514 επιθέσεις κατά τους πρώτους τέσσερις μήνες.[12] Σε μια μυστική επιχείρηση γνωστή ως Operacja Główki (Επιχείρηση «Κεφαλές»), οι πολωνικές μυστικές δυνάμεις του Στρατού της Πατρίδας υπεύθυνες για πράξεις σαμποτάζ εναντίον των Γερμανών κατάφεραν να αποκλείσουν βασικά στελέχη των μπλόκων όπως:
- Κουρτ Χόφμαν - επικεφαλής του γραφείου ανεργίας στη Βαρσοβία και υπεύθυνος για τις μαζικές συλλήψεις Πολωνών. Εκτελέστηκε από το Στρατό της Πατρίδας στις 9 Απριλίου 1943.[13]
- Χούγκο Ντιτς - βοηθός του Χόφμαν. Εκτελέστηκε στις 13 Απριλίου 1943.
- Φριτς Γκάιστ - επικεφαλής της υπηρεσίας ανεργίας. Σκοτώθηκε στις 10 Μαΐου 1943.
- Βίλλι Λούμπερτ - εργάστηκε στο γραφείο ανεργίας και οργάνωσε συλλήψεις των Πολωνών για να σταλούν σε ναζιστικά στρατόπεδα εργασίας. Εκτελέστηκε την 1η Ιουλίου 1944.
- Όιγκεν Μπολλοντίνο -εργάστηκε στο γραφείο ανεργίας και οργάνωσε συλλήψεις των Πολωνών για να σταλούν σε ναζιστικά στρατόπεδα εργασίας. Εκτελέστηκε από τη μονάδα περιπολίας μάχης DB-17 στις 8 Ιουνίου 1944.
Στην Κουλτούρα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η κριτική της γερμανικής πρακτικής των μπλόκων ήταν το θέμα του πιο δημοφιλούς τραγουδιού της κατεχόμενης Βαρσοβίας, Siekiera, motyka.[14] Το 1943 δημοσιεύθηκε από το μυστικό τύπο της πολωνικής αντίστασης στο βιβλίο Posłuchajcie ludzie. Το τραγούδι αναπαράχθηκε επίσης σε πολλά βιβλία και δίσκους μετά το τέλος της Γερμανικής κατοχής. Το 1946 το τραγούδι εμφανίστηκε στην πρώτη πολωνική ταινία που δημιουργήθηκε μετά τον πόλεμο, Zakazane piosenki, σε σκηνοθεσία Leonard Buczkowski.
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Ron Jeffery (1989), Red Runs the Vistula. Nevron Associates Publ., Manurewa, Auckland, New Zealand. ISBN 090873400X via Google Books, snippet.
- ↑ 2,0 2,1 Władysław Bartoszewski, 1859 dni Warszawy (1859 Days of Warsaw), pp. 303-4.
- ↑ Ron Jeffery, "Red Runs the Vistula", Nevron Associates Publ.,Manurewa, Auckland, New Zealand 1985
- ↑ Władysław Bartoszewski, 1859 dni Warszawy (1859 Days of Warsaw), p. 167.
- ↑ Norman Davies (1996), Europe: A History, Oxford University Press, pp. 1002-3. ISBN 0198201710.https://archive.org/details/europehistory00davi_0
- ↑ Snyder, Timothy (2010). Bloodlands: Europe Between Hitler and Stalin. New York: Basic Books. p. 281. ISBN 978-0-465-00239-9.
- ↑ Jozef Garlinski (1975), Fighting Auschwitz: the Resistance Movement in the Concentration Camp, Fawcett, ISBN 0-449-22599-2; reprinted by Time Life Education, 1993. ISBN 0-8094-8925-2.
- ↑ Europe Between Hitler and Stalin,Timothy Snyder
- ↑ Adam Cyra, Ochotnik do Auschwitz - Witold Pilecki 1901-1948 [Volunteer for Auschwitz], Oświęcim 2000. ISBN 83-912000-3-5
- ↑ Hershel Edelheit, History of the Holocaust: A Handbook and Dictionary, Westview Press, 1994, ISBN 0-8133-2240-5,Google Print, p.413
- ↑ Henryk Witkowski "Kedyw okręgu warszawskiego AK w latach 1943-1944", Warszawa 1984
- ↑ EUGENIUSZ DURACZYŃSKI "WOJNA I OKUPACJA", Wiedza Powszechna 1974
- ↑ Władysław Bartoszewski, 1859 dni Warszawy, Kraków, 1974
- ↑ Stanisław Salmonowicz, Polskie Państwo Podziemne, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa, 1994, ISBN 83-02-05500-X, p.255