Σάμουελ Άιλενμπεργκ
Ο Σάμουελ Άιλενμπεργκ (Samuel Eilenberg, 30 Σεπτεμβρίου 1913 - 30 Ιανουαρίου 1998) ήταν Πολωνο-Αμερικανός μαθηματικός, ο οποίος θεμελίωσε τη θεωρία κατηγοριών (μαζί με τον Σόντερς Μακ Λέιν) και την ομολογική άλγεβρα. Το 1986 τιμήθηκε με το βραβείο Βολφ[15].
Βιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Γεννήθηκε στη Βαρσοβία, στο Βασίλειο της Πολωνίας, σε εβραϊκή οικογένεια. Πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της σταδιοδρομίας του ως καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια.
Έλαβε το διδακτορικό του από το Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας το 1936, με μια διατριβή σχετικά με τις τοπολογικές εφαρμογές των χαρτών σε έναν κύκλο- επιβλέποντες της διατριβής του ήταν οι Καζιμιέρζ Κουρατόφσκι και Κάρολ Μπόρσουκ[16]. Πέθανε στη Νέα Υόρκη τον Ιανουάριο του 1998.
Σταδιοδρομία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Άιλενμπεργκ ασχολήθηκε κυρίως με τον τομέα της αλγεβρικής τοπολογίας. Εργάστηκε πάνω στην αξιωματική επεξεργασία της θεωρίας ομολογίας με τον Νόρμαν Στήνροντ (τα αξιώματα Άιλενμπεργκ-Στήνροντ πήραν το όνομά τους) και πάνω στην ομολογική άλγεβρα με τον Σόντερς Μακ Λέιν. Στην πορεία, ο Άιλενμπεργκ και ο Μακ Λέιν δημιούργησαν τη θεωρία κατηγοριών.
Ο Άιλενμπεργκ ήταν μέλος του Μπουρμπάκι[17] και μαζί με τον Ανρί Καρτάν, έγραψε το βιβλίο Ομολογική Άλγεβρα το 1956[18].
Αργότερα, εργάστηκε κυρίως πάνω στην καθαρή θεωρία κατηγοριών, της οποίας είναι ένας από τους θεμελιωτές. H "Απάτη του Άιλενμπεργκ " (Eilenberg–Mazur swindle -ή τηλεσκόπιο) είναι μια κατασκευή που εφαρμόζει την ιδέα της ακύρωσης με τηλεσκόπιο σε προβολικές ενότητες.
Ο Άιλενμπεργκ συνέβαλε στη θεωρία των αυτομάτων και στη θεωρία των αλγεβρικών αυτομάτων. Συγκεκριμένα, εισήγαγε ένα υπολογιστικό μοντέλο γνωστό ως X-μηχανή και έναν νέο αλγόριθμο διάσπασης πρώτων αριθμών για πεπερασμένα αυτόματα στη λογική της θεωρίας Κρον-Ροντς.
Συλλογή τέχνης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Άιλενμπεργκ ήταν επίσης μεγάλος συλλέκτης ασιατικής τέχνης. Η συλλογή του αποτελούνταν κυρίως από μικρά γλυπτά και άλλα αντικείμενα από την Ινδία, την Ινδονησία, το Νεπάλ, την Ταϊλάνδη, την Καμπότζη, τη Σρι Λάνκα και την Κεντρική Ασία. Την περίοδο 1991-1992, το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης στη Νέα Υόρκη διοργάνωσε μια έκθεση με περισσότερα από 400 αντικείμενα που δώρισε ο Άιλενμπεργκ στο μουσείο, με τίτλο Ο υπερβατικός Λωτός: Άιλενμπεργκ : Ο Λωτός: Ινδική και Νοτιοανατολική Ασιατική Τέχνη από τη Συλλογή Σάμουελ Άιλενμπεργκ[19] . Σε αντάλλαγμα, το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης έκανε μια σημαντική δωρεά για την Επισκέψιμη Καθηγητική Έδρα του Σάμουελ Άιλενμπεργκ στα Μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια[20] .
Επιλεγμένες δημοσιεύσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Eilenberg, Samuel (1974). Μηχανές, γλώσσες και αυτοματισμοί, τόμος Α. ISBN 0-12-234001-9.
- Eilenberg, Samuel (1976). Μηχανές, γλώσσες και αυτοματισμοί, τόμος B. ISBN 0-12-234002-7.
- Ganea, Tudor Eilenberg, Samuel (1957). «Για την κατηγορία Λούστερνικ-Σνίρελμαν των αφηρημένων ομάδων». Annals of Mathematics. 2nd Series 65 (3): 517–518. doi:. MR 0085510.
- Mac Lane, Saunders Eilenberg, Samuel (1945). «Σχέσεις μεταξύ ομάδων ομολογίας και ομοτοπίας χώρων. I». Annals of Mathematics 46 (3): 480–509. doi:.
- Mac Lane, Saunders Eilenberg, Samuel (1950). «Σχέσεις μεταξύ ομάδων ομολογίας και ομοτοπίας χώρων. II». Annals of Mathematics 51 (3): 514–533. doi:.
- Moore, John C. Eilenberg, Samuel (1962), «Όρια και φασματικές ακολουθίες», Topology 1 (1): 1–23, doi:, ISSN 0040-9383
- Eilenberg, Samuel; Niven, Ivan (1944). «Το "θεμελιώδες θεώρημα της άλγεβρας" για τα Τετραδόνια». Bulletin of the American Mathematical Society 50 (4): 246–248. doi:. MR 0009588.
- Steenrod, Norman E.Eilenberg, Samuel (1945). «Axiomatic approach to homology theory». Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 31 (4): 117–120. doi:. PMID 16578143. Bibcode: 1945PNAS...31..117E.
- Steenrod, Norman E. Eilenberg, Samuel (1952). Θεμελίωση της αλγεβρικής τοπολογίας. Princeton, New Jersey: Princeton University Press. MR 0050886.[21]
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 2 Μαΐου 2014.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data
.bnf .fr /ark: /12148 /cb11901605g. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015. - ↑ 3,0 3,1 3,2 MacTutor History of Mathematics archive. Ανακτήθηκε στις 22 Αυγούστου 2017.
- ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2014.
- ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 31 Δεκεμβρίου 2014.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 6,7 MacTutor History of Mathematics archive.
- ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data
.bnf .fr /ark: /12148 /cb11901605g. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015. - ↑ mathshistory
.st-andrews .ac .uk /Biographies /Eilenberg /. - ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 25 Ιουνίου 2015.
- ↑ Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. mub2010611067. Ανακτήθηκε στις 28 Σεπτεμβρίου 2023.
- ↑ Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. mub2010611067. Ανακτήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2022.
- ↑ www
.nytimes .com /1998 /02 /03 /nyregion /samuel-eilenberg-84-dies-mathematician-at-columbia .html. - ↑ samuel-eilenberg.
- ↑ www
.ams .org /prizes-awards /pabrowse .cgi?parent _id=28. - ↑ «Samuel Eilenberg». Wolf Foundation (στα Αγγλικά). 9 Δεκεμβρίου 2018. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 2 Ιουνίου 2023.
- ↑ «Samuel Eilenberg - The Mathematics Genealogy Project». mathgenealogy.org. Ανακτήθηκε στις 2 Ιουνίου 2023.
- ↑ Μάνθος (6 Ιουνίου 2018). «Nicolas Bourbaki: ένας κορυφαίος μαθηματικός που…δεν υπήρξε ποτέ !!!». Ανακτήθηκε στις 2 Ιουνίου 2023.
- ↑ Mac Lane, Saunders «Review: Homological algebra, by Henri Cartan and Samuel Eilenberg». Bulletin of the American Mathematical Society 62 (6): 615–624. 1956. doi:. http://www.ams.org/journals/bull/1956-62-06/S0002-9904-1956-10082-7/.
- ↑ Pace, Eric (February 3, 1998), «Samuel Eilenberg, 84, Dies; Mathematician at Columbia», The New York Times, https://www.nytimes.com/1998/02/03/nyregion/samuel-eilenberg-84-dies-mathematician-at-columbia.html
- ↑ Bass, Hyman; Cartan, Henri; Freyd, Peter; Bass, Hyman «Samuel Eilenberg (1913–1998)». Notices of the American Mathematical Society 45 (10): 1344–1352. 1998. https://www.ams.org/notices/199810/mem-eilenberg.pdf.
- ↑ Spanier, Edwin H. «Review: Θεμελίωση της αλγεβρικής τοπολογίας, by S. Eilenberg and N. Steenrod». Bulletin of the American Mathematical Society 64 (4): 190–192. 1958. doi:. http://www.ams.org/journals/bull/1958-64-04/S0002-9904-1958-10204-9/.
|