Οικογένεια Μαλεΐνου

Η Οικογένια των Μαλεΐνων ήταν βυζαντινή οικογένεια ευγενών, η οποία μαρτυρείται για πρώτη φορά τον 9ο αιώνα και έγινε ένα από τα πιο σημαντικά και ισχυρά μέλη της αριστοκρατίας της Ανατολίας (οι δυνάτοι) τον 10ο αιώνα, παρέχοντας πολλούς ανώτερους στρατηγούς στο βυζαντινό στρατό. Η οικογένεια παρήκμασε όταν ο πλούτος και η δύναμή της έγιναν στόχος του Βυζαντινού αυτοκράτορα Βασιλείου Β' (ρ. 976–1025), αν και τα μέλη της εξακολουθούν να μαρτυρούνται στην Ανατολία και στα Βαλκάνια κατά τον 11ο και 12ο αιώνα.

Ιστορία και μέλη

Η ελληνικής καταγωγής οικογένεια των Μαλεΐνων πρωτοεμφανίζεται στο δεύτερο μισό του 9ου αιώνα. Έχει υποστηριχθεί ότι το επώνυμο προέρχεται από την τοποθεσία Μάλαγινα στη Βιθυνία, ωστόσο τα κτήματά της και η ισχύς της ήταν στο θέμα του Χαρσιανού στην Καππαδοκία, που πρέπει να θεωρείται η σωστή πατρίδα της.

Το πρώτο γνωστό μέλος της οικογένειας ήταν ο στρατηγός Νικηφόρος Μαλεΐνος, για τον οποίο είναι γνωστό μόνο ότι το 866 κατέστειλε την εξέγερση του λογοθέτη του δρόμου Συμβάτιου, συγγενή του πρόσφατα δολοφονηθέντος Καίσαρα Βάρδα. Ο πατρίκιος και στρατηγός Ευστάθιος Μαλεινός, που μαρτυρείται αργότερα τον αιώνα, ήταν πιθανώς αδελφός ή γιος του Νικηφόρου. Ο γιος του Ευστάθιου, ο Ευδόκιμος, παντρεύτηκε την κόρη ενός πατρικίου Αδραλεστού, ο οποίος είχε σχέση γάμου με τον αυτοκράτορα Ρωμανό Α' Λεκαπηνό (ρ. 920–944).

Ο Ευδόκιμος απέκτησε επτά παιδιά, μεταξύ των οποίων τα σημαντικότερα ήταν ο Κωνσταντίνος και ο Μιχαήλ Μαλεΐνος. Ο Κωνσταντίνος ήταν στρατηγός και μακροχρόνιος κυβερνήτης (στρατηγός) του θέματος της Καππαδοκίας στα μέσα του 10ου αιώνα. Από τη θέση του, ο Κωνσταντίνος συμμετείχε σε πολλές εκστρατείες κατά των Αράβων. Ο Μιχαήλ έγινε μοναχός σε νεαρή ηλικία και απέκτησε μεγάλη φήμη. Ήταν ο μέντορας του Αθανασίου του Αθωνίτη και ήταν πνευματικός σύμβουλος των ανιψιών του, των αδελφών Νικηφόρου Φωκά (ο μελλοντικός αυτοκράτορας Νικηφόρος Β΄, 963–969) και του Λέοντος Φωκά, που γεννήθηκε από μια ανώνυμη αδελφή, την σύζυγο του στρατηγού Βάρδα Φωκά του Πρεσβύτερου. Ο Λέων Μαλεινός, πιθανότατα γιος είτε του Νικηφόρου είτε του Κωνσταντίνου Μαλεΐνου, συμμετείχε σε μάχες κατά των Αράβων στη Συρία και σκοτώθηκε το 953.

Χάρη σε αυτές τις συνδέσεις με την ανερχόμενη δύναμη της οικογένειας των Φωκάδων, μέχρι τη δεκαετία του 950 οι Μαλεΐνοι είχαν καθιερωθεί ως μία από τις κορυφαίες οικογένειες της Ανατολίας και είχαν συγκεντρώσει τεράστιο πλούτο. Σύμφωνα με αραβικές πηγές, ένα από τα κτήματά τους εκτεινόταν συνεχώς από την Κλαυδιόπολη της Βιθυνίας μέχρι τον Σαγγάριο ποταμό, καλύπτοντας περίπου 115 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Ο κορυφαίος εκπρόσωπος της οικογένειας στον τελευταίο 10ο αιώνα ήταν ο γιος του Κωνσταντίνου, ο μάγιστρος Ευστάθιος Μαλεινός. Ηγετικός στρατηγός υπό τον Ιωάννη Α' Τζίμισκη (ρ. 969–976) και κατά τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του αυτοκράτορα Βασιλείου Β', συμμετείχε στην αριστοκρατική εξέγερση του 987 με επικεφαλής τον Βάρδα Φωκά τον νεότερο . Μετά το θάνατο του Φωκά το 989, ο Μαλεΐνος δεν τιμωρήθηκε αυστηρά αλλά περιορίστηκε στα κτήματά του. Μετά από λίγα χρόνια, ο αυτοκράτορας Βασίλειος Β' τον έβαλε στην Κωνσταντινούπολη και του κατάσχεσε τα πλούτη μετά το θάνατο του Ευστάθιου.

Οι Μαλεΐνοι δεν ανέκτησαν ποτέ την προηγούμενη ισχύ τους μετά από αυτό το χτύπημα. Τα μέλη της οικογένειας μαρτυρούνται ακόμη σε μολύβδινες σφραγίδες αξιωματούχων (με σχετικά υψηλούς τίτλους όπως πατρίκιος και πρόεδρος) και αναφέρονται σε φιλολογικές ή νομικές πηγές από τον 11ο και 12ο αιώνα, οι οποίες τεκμηριώνουν επίσης την εγκατάσταση ενός κλάδου της οικογένειας στη Μακεδονία πιθανώς λόγω της κατάκτησης της Καππαδοκίας από τους Σελτζούκους Τούρκους. Η φύση και η αραιότητα αυτών των αναφορών καταδεικνύουν την αποτελεσματική απώλεια οποιασδήποτε πολιτικής εξουσίας από την οικογένεια: ένας Στέφανος Μαλεΐνος ήταν γαιοκτήμονας κοντά στη Θεσσαλονίκη το 1084, και ένας άλλος Μαλεΐνος, που επαναστάτησε κατά του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Α΄ Κομνηνού (ρ. 1183–1185) το 1185, περιγράφεται από τον Νικήτα Χωνιάτη ούτε ευγενούς ούτε πλούσιος. Η οικογένεια δεν βεβαιώνεται στη συνέχεια.

Πηγές

• Cheynet, Jean-Claude (1996). Pouvoir et Contestations à Byzance (963–1210) (στα French). Paris: Publications de la Sorbonne. ISBN 978-2-85944-168-5. 
• Holmes, Catherine (2005). Basil II and the Governance of Empire (976–1025). Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-927968-5. 
• (Αγγλικά) Kazhdan, Alexander; Cutler, Antony (1991). «Maleinos». Στο: Kazhdan, Alexander, επιμ. The Oxford Dictionary of Byzantium. Οξφόρδη και Νέα Υόρκη: Oxford University Press, σελ. 1276. ISBN 0-19-504652-8. 
• . 
•  
• Loparev, Chr. (1897). «Описание некоторых греческих Житий святых [Description of some Greek Lives of the Saints]» (στα Russian). Византийский временник 4: 358–363. 
• Loparev, Chr. (1908). «Житие св. Евдокима [Life of St. Eudokimos]» (στα Russian). Известия Русского Археологического Института в Константинополе 13: 152–252.