Εκπαίδευση στην Πολωνία κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου
Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος είδε την καλλιέργεια της υπόγειας εκπαίδευσης στην Πολωνία (πολωνικά: Tajne szkolnictwo ή tajne komplety). Η κρυφή διεξαγωγή εκπαίδευσης προετοίμασε μελετητές και εργαζόμενους για την μεταπολεμική ανοικοδόμηση της Πολωνίας και αντιμετώπισε τις γερμανικές και σοβιετικές απειλές για την εξάλειψη του πολωνικού πολιτισμού.
Ιστορικό: καταστολές της πολωνικής εκπαίδευσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Μετά την ήττα της Πολωνίας στον πολωνικό αμυντικό πόλεμο του 1939 και την επακόλουθη γερμανική και σοβιετική κατοχή της πολωνικής επικράτειας, η Πολωνία χωρίστηκε σε περιοχές που ενσωματώθηκαν άμεσα στο Ράιχ, σε περιοχές που ενσωματώθηκαν άμεσα στη Σοβιετική Ένωση και στο υπό γερμανικό έλεγχο Γενικό Κυβερνείο. Σύμφωνα με τις ναζιστικές φυλετικές θεωρίες, οι Σλάβοι δεν χρειάζονταν τριτοβάθμια εκπαίδευση και ολόκληρο το έθνος επρόκειτο να μετατραπεί σε αμόρφωτους δουλοπάροικους για τη γερμανική φυλή. Τα μόνα σχολεία που παρέμειναν ανοιχτά ήταν σχολές εμπορίου και μαθημάτων για εργάτες. Ο Χάινριχ Χίμλερ έγραψε:[1]
Για τον μη γερμανικό πληθυσμό της Ανατολής δεν μπορεί να υπάρχει τύπος σχολείου πάνω από το τετραβάθμιο στοιχειώδες σχολείο. Η δουλειά αυτών των σχολείων πρέπει να περιορίζεται στη διδασκαλία της αρίθμησης (όχι μεγαλύτερη από 500), στη γραφή του ονόματος κάποιου και στη διδασκαλία ότι η εντολή του Θεού σημαίνει υπακοή στους Γερμανούς, τιμιότητα, βιομηχανία και ευγένεια. Το διάβασμα δεν το θεωρώ απαραίτητο.
Μέχρι το 1941, ο αριθμός των παιδιών που φοιτούσαν σε δημοτικά σχολεία στο Γενικό Κυβερνείο ήταν ο μισός από τον προπολεμικό αριθμό.
Στα εδάφη που ενσωματώθηκαν στο Ράιχ, η εκπαίδευση στην πολωνική γλώσσα απαγορεύτηκε και τιμωρούταν με θάνατο. Σε όλη την πολωνική επικράτεια, οι Γερμανοί κατάργησαν όλη την πανεπιστημιακή εκπαίδευση για τους μη Γερμανούς. Όλα τα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης έκλεισαν. Ο εξοπλισμός τους και τα περισσότερα εργαστήρια μεταφέρθηκαν στη Γερμανία και διανεμήθηκαν στα γερμανικά πανεπιστήμια, ενώ τα κτίρια μετατράπηκαν σε γραφεία και στρατιωτικούς στρατώνες.
Υπήρχε, ωστόσο, το Staatliche Kunstgewerbeschule Krakau, το οποίο εκπαίδευσε πολλούς Πολωνούς καλλιτέχνες. Ενέπνευσε επίσης αρκετούς δημιουργούς θεάτρου που συνεργάστηκαν με τον Ταντέους Κάντορ.
Αντίσταση: η υπόγεια εκπαίδευση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ωστόσο, πολλοί δάσκαλοι, καθηγητές και εκπαιδευτικοί ακτιβιστές διοργάνωσαν υπόγεια μαθήματα σε όλη τη χώρα, αναβιώνοντας την παράδοση του Ιπτάμενου Πανεπιστημίου από την εποχή της διχοτόμησης της Πολωνίας. Όσοι επέζησαν από το AB Aktion και δεν στάλθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, δίδαξαν ενεργά σε μικρές ομάδες σε ιδιωτικά διαμερίσματα. Οι παρευρισκόμενοι διέτρεχαν διαρκώς κίνδυνο απέλασης και θανάτου.
Το μεγαλύτερο μέρος της υπόγειας εκπαίδευσης διοργανώθηκε από τη Μυστική Διδασκαλική Οργάνωση (Tajna Organizacja Nauczycielska, TON), η οποία φρόντιζε την υπόγεια εκπαίδευση πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Ο Νόρμαν Ντέιβις αναφέρει ότι η Οργάνωση ανέλαβε την εκπαίδευση ενός εκατομμυρίου παιδιών. Μέχρι το 1942, περίπου 1.500.000 μαθητές συμμετείχαν στην υπόγεια πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Το 1944, το κρυφό σύστημα δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης κάλυψε 100.000 άτομα και τα μυστικά μαθήματα πανεπιστημιακού επιπέδου περίπου 10.000 άτομα.
Το δίκτυο των υπόγειων πανεπιστημιακών σχολών εξαπλώθηκε γρήγορα και μέχρι το 1944 υπήρχαν περισσότεροι από 300 λέκτορες και 3.500 φοιτητές σε διάφορα μαθήματα στο Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας μόνο. Οι υπόγειες σχολές δικαίου και κοινωνικών επιστημών, καθώς και οι σχολές ανθρωπιστικών σπουδών, ιατρικής, θεολογίας, μαθηματικών και βιολογίας διατηρήθηκαν ζωντανές στο Πανεπιστήμιο Στέφαν Μπατόρι στο Βίλνο (τώρα Βίλνιους) από το 1939 έως το 1944, με διαλέξεις, σεμινάρια και εξετάσεις.
Τα κύρια πανεπιστήμια περιελάμβαναν το Πανεπιστήμιο του Λβουφ, το Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας, το Πανεπιστήμιο Στέφαν Μπατόρι στο Βίλνο και το Γιαγκιελόνιο Πανεπιστήμιο στην Κρακοβία. Στη Βαρσοβία δημιουργήθηκε ένα νέο Πανεπιστήμιο Δυτικών Εδαφών (Uniwersytet Ziem Zachodnich), με παραρτήματα στο Κιέλτσε, στο Γεντζέγιουφ, στην Τσενστοχόβα και στο Μιλανούβεκ. Το τελευταίο πανεπιστήμιο απαρτιζόταν κυρίως από τους καθηγητές του Πανεπιστημίου Άνταμ Μιτσκιέβιτς του Πόζναν και περιελάμβανε 17 διαφορετικές μονάδες, μεταξύ των οποίων η σχολή ιατρικής και χειρουργικής.
Σχεδόν 10.000 μαθητές έλαβαν μεταπτυχιακά πτυχία στα μυστικά πανεπιστήμια και αρκετές εκατοντάδες άλλοι έλαβαν διδακτορικά. Τα μυστικά τυπογραφεία που ξεπήδησαν σε όλη την Πολωνία λίγο μετά την έναρξη του πολέμου, παρείχαν στις εγκαταστάσεις της μυστικής μάθησης εγχειρίδια και χειρόγραφα.
Οι καθηγητές οργάνωσαν ένα δίκτυο από μυστικά λύκεια, εμπορικές σχολές και ειδικά μαθήματα για απαγορευμένα θέματα, όπως η πολωνική γλώσσα, η ιστορία και η γεωγραφία. Μια ειδική περίπτωση ήταν τα μυστικά σχολεία ταλμούδ που οργανώθηκαν στα γκέτο. Μέχρι το 1944 υπήρχαν περισσότεροι από ένα εκατομμύριο μυστικοί μαθητές λυκείου στην Πολωνία. Τουλάχιστον 18.000 μαθητές πέρασαν τις τελικές σχολικές εξετάσεις και έλαβαν τα πιστοποιητικά τους. Αυτό οδήγησε σε μια παράξενη κατάσταση στην οποία μαθητές τυπικά ανύπαρκτων λυκείων εισήλθαν επίσημα σε ανύπαρκτα πανεπιστήμια. Τα περισσότερα από αυτά τα πιστοποιητικά εκδόθηκαν σε προπολεμικά έντυπα με τις ημερομηνίες να αναφέρουν είτε το 1938 είτε το 1939. Αυτά έγιναν δεκτά αργότερα από τα πολωνικά πανεπιστήμια μετά τον πόλεμο.
Υπήρχε επίσης ένα δίκτυο από μυστικά στρατιωτικά κολέγια στις περισσότερες μεγάλες πόλεις. Μέχρι το 1944, τα περισσότερα συντάγματα του Εσωτερικού Στρατού είχαν τα στρατιωτικά σχολεία τους για μη αντεθημένους υπαξιωματικούς, ενώ τα περιφερειακά αρχηγεία διοργάνωσαν μαθήματα αξιωματικών και ειδική εκπαίδευση. Η Szare Szeregi (η υπόγεια Πολωνική Προσκοπική Ένωση) άνοιξε τη δική της σχολή υπαξιωματικών στη Βαρσοβία με το παρατσούκλι Agricola.
Πραγματοποιήθηκε επίσης θρησκευτική εκπαίδευση και κατάρτιση. Προφανώς, η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία πραγματοποίησε υπόγεια σεμινάρια για την εκπαίδευση των ιερέων. Ένα πολύ γνωστό σεμινάριο πραγματοποιούταν από τον Αρχιεπίσκοπο της Κρακοβίας, τον Καρδινάλιο Άνταμ Στέφαν Σαπιέχα, στο οποίο εκπαιδεύτηκε ο μελλοντικός Καρδινάλιος και Πάπας, Ιωάννης Παύλος Β΄ (Κάρολ Βοϊτίλα).
Φοιτητές υπόγειων πανεπιστημίων[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Αυτοί είναι μερικοί αξιοσημείωτοι φοιτητές υπόγειων πανεπιστημίων:
- Άνταμ Μπιελάνσκι, χημικός, καθηγητής Γιαγκελόνιου Πανεπιστημίου, μέλος της Πολωνικής Ακαδημίας Επιστημών, Κρακοβία
- Άντζεϊ Μάρια Ντέσκουρ, Ρωμαιοκαθολικός καρδινάλιος, Κρακοβία
- Ζμπίγκνιεφ Χέρμπερτ, ποιητής, Κρακοβία
- Ταντέους Κονβίτσκι, συγγραφέας, σκηνοθέτης, Βίλνο
- Κάρολ Γιούζεφ Βοϊτίλα (Πάπας Ιωάννης Παύλος Β΄), Κρακοβία
Ουκρανική εκπαίδευση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η ουκρανική εκπαίδευση στην κατεχόμενη Πολωνία αναπτύχθηκε περισσότερο από ότι πριν από τον πόλεμο.[2]
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Γ. Σλάσκι, Polska Walcząca (1939-1945), τομ. 3 "Noc", Instytut Wydawniczy Pax, Βαρσοβία, 1986, σελ. 34. Δείτε: φυλετικές θεωρίες του Χάινριχ Χίμλερ
- Άνταμ Ρέντζικ, Rocznik, Instytut Lwowski, Βαρσοβία, ISSN 1230-0829
- Άνταμ Ρέντζικ, Πολωνικά Πανεπιστήμια κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, Encuentros de Historia Comparada Hispano-Polaca / Spotkania poświęcone historii porównawczej hiszpańsko-polskiej, 2004
- Ζίγκμουντ Άλμπερτ, Okupacja Hitlerowska 1941-1944, Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo. Βρότσλαβ 1975.