Αλστραιμερία

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Αλστραιμερία
Το είδος Alstroemeria aurea
Το είδος Alstroemeria aurea
Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Φυτά
Συνομοταξία: Αγγειόσπερμα (Angiosperms)
Ομοταξία: Μονοκοτυλήδονα (Monocotyledonae)
Τάξη: Λειριώδη (Liliales)
Οικογένεια: Αλστραιμεριοειδή (Alstroemeriaceae)
Γένος: Αλστραιμερία
(Alstroemeria)
L.
Συνώνυμα
  • Alstremeria
  • Ligtu, Adans.
  • Lilavia, Raf.
  • Priopetalon, Raf.
  • Schickendantzia, Pax
  • Taltalia, Ehr.Bayer

Η αλστραιμερία (λατινική και επιστημονική ονομασία Alstroemeria) ή πριοπέταλο είναι γένος μονοκοτυλήδονων φυτών που ανήκουν σε ομώνυμη οικογένεια, τα αλστραιμεριοειδή, και είναι ενδημικά της Νότιας Αμερικής, αν και κάποια είδη έχουν εισαχθεί από τον άνθρωπο στις ΗΠΑ, το Μεξικό, την Αυστραλία και αλλού. Το γένος είναι γνωστό και με τις κοινές ονομασίες «περουβιανά κρίνα» ή «κρίνα των Ίνκας».

Σχεδόν όλα τα είδη προήλθαν από δύο διακριτές κοιτίδες: η μία βρίσκεται στην κεντρική Χιλή, ενώ η άλλη στην ανατολική Βραζιλία. Τα είδη της Alstroemeria που προήλθαν από την κοιτίδα της Χιλής αναπτύσσονται τον χειμώνα, ενώ εκείνα που προήλθαν από την κοιτίδα της Βραζιλίας αναπτύσσονται το καλοκαίρι. Πάντως όλα είναι μακρόβιες πολυετείς πόες, εκτός της A. graminea, ενός μικρού μονοετούς φυτού που φυτρώνει στην έρημο Ατακάμα της Χιλής.

Περιγραφή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι αλστραιμερίες εκφύονται από μια ομάδα κονδύλων, από τους οποίους υψώνονται ξεχωριστά στελέχη αναπαραγωγής και στείρα στελέχη. Τα πρώτα είναι και τα υψηλότερα, και σε κάποια είδη μπορούν να φθάσουν σε ύψος το 1,5 μέτρο. Τα φύλλα είναι εναλλασσόμενα και στραμμένα κατά 180 μοίρες στους μίσχους τους, έτσι ώστε να έχουν «ύπτια» (resupinate) θέση. Το σχήμα των φύλλων διαφέρει από είδος σε είδος, συχνά πάντως είναι λογχοειδή[1], ενώ έχουν πάντοτε ομαλές άκρες. Τα άνθη είναι μεμονωμένα ή σε σκιάδια. Το κάθε άνθος έχει 6 πέταλα με μήκος έως 5 εκατοστά. Το χρώμα των λουλουδιών αυτών ποικίλλει, με πολλές αποχρώσεις του κόκκινου, του πορτοκαλί, του πράσινου και του λευκού. Αρκετά φέρουν λωρίδες πιο σκούρων χρωμάτων. Οι στήμονες είναι 6 και κυρτοί, ενώ το στίγμα έχει τρεις λοβούς. Ο καρπός είναι κάψα. Το γένος ταξινομείται στα «κατώτερα» μονοκοτυλήδονα, δηλαδή τα πέταλα βρίσκονται πάνω από την ωοθήκη και οι «φλέβες» των φύλλων είναι παράλληλες μεταξύ τους.[2]

  • Καλλιεργητική ποικιλία Alstroemeria με άνθη σε βάζο
    Καλλιεργητική ποικιλία Alstroemeria με άνθη σε βάζο
  • Κάψα (καρπός) Alstroemeria σε κάτοψη, που δείχνει ανατομικές της λεπτομέρειες
    Κάψα (καρπός) Alstroemeria σε κάτοψη, που δείχνει ανατομικές της λεπτομέρειες
  • Πλάγια όψη κάψας του φυτού, που δείχνει πτερυγιωτά εξάρματα και την κορυφή σε σχήμα τριγωνικής πυραμίδας
    Πλάγια όψη κάψας του φυτού, που δείχνει πτερυγιωτά εξάρματα και την κορυφή σε σχήμα τριγωνικής πυραμίδας
  • Πρόωρος σχισμός κάψας αλστραιμερίας για την απελευθέρωση των σπόρων
    Πρόωρος σχισμός κάψας αλστραιμερίας για την απελευθέρωση των σπόρων

Ταξινομική και ετυμολογία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Υβρίδιο αλστραιμερίας στον Βοτανικό Κήπο Λαλ Μπαγκ της Ινδίας

Το γένος περιγράφηκε από τον Σουηδό βοτανολόγο Γιόχαν Πέτερ Φαλκ και τον επιβλέποντα τη διδακτορική διατριβή του Κάρολο Λινναίο. Ο τίτλος της διατριβής ήταν Planta Alströmeria.[3], εγκρίθηκε το έτος 1762 και στον Λινναίο αποδόθηκε η πατρότητα της αποδοχής του γένους. Αυτό ονομάσθηκε από το επώνυμο του Σουηδού βαρόνου και φυσιοδίφη Κλας Αλστραίμερ (Alströmer, 1736-1794), φοιτητή και μετέπειτα φίλου του Λινναίου.

Καλλιέργεια και χρήσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πολλά υβρίδια και τουλάχιστον 190 καλλιεργητικές ποικιλίες αλστραιμερίας έχουν δημιουργηθεί από τον άνθρωπο, με πολλά επιπλέον χρώματα λουλουδιών, όπως κίτρινα, βερυκοκκί, ροζ και άλλα. Τα πιο δημοφιλή υβρίδια που καλλιεργούνται ευρύτερα σήμερα προέρχονται από διασταυρώσεις ειδών της Χιλής (χειμερινής αναπτύξεως) με είδη της Βραζιλίας (θερινής αναπτύξεως). Η στρατηγική αυτή έλυσε το πρόβλημα της εποχικής αδράνειας των καλλιεργητών και έδωσε αειθαλή φυτά, που ανθίζουν το μεγαλύτερο μέρος του έτους. Αυτή η εξέλιξη σημειώθηκε κυρίως μετά το 1980, αρχικώς στις ΗΠΑ, ενώ η μεγαλύτερη καλλιέργεια σήμερα γίνεται από εταιρείες σε θερμοκήπια στην Ολλανδία. Στην Ελλάδα ευδοκιμεί περισσότερο στις θερμότερες περιοχές[4], χωρίς να χρειάζεται θερμοκήπιο. Τα άνθη, που μοιάζουν με μικρά κρινάκια, χρησιμεύουν ιδίως για δημιουργία μπουκέτων και ανθοστολισμών. Μπορούν να επιβιώνουν κομμένα και τοποθετημένα στο νερό μέχρι και 14 ημέρες χωρίς να μαραίνονται.[5] Επίσης οι κόνδυλοι ή κονδυλόμορφες ρίζες πολλών ειδών μπορούν να χρησιμεύσουν στον άνθρωπο ως τροφή.[6]

Οι περισσότερες ποικιλίες για ολόκληρα φυτά κήπου ανθίζουν στα τέλη της ανοίξεως και στις αρχές του καλοκαιριού. Οι ρίζες και οι κόνδυλοι αντέχουν το ψύχος μέχρι και θερμοκρασία −5 °C. Το φυτό ωστόσο απαιτεί τουλάχιστον 6 ώρες πρωινής λιακάδας όλο το έτος, τακτικό πότισμα και καλά αποστραγγιζόμενο έδαφος.

Οικολογία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σε κάποιες περιπτώσεις, ορισμένα είδη αλστραιμερίας έχουν επανέλθει στην άγρια κατάσταση, εξαπλωθέντα στη φύση, όπως τα είδη Alstroemeria psittacina και A. aurea, που τώρα ευδοκιμούν στη φύση της Αυστραλίας.

Είδη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εικόνα Ονομασία Γεωγραφική κατανομή
Alstroemeria achirae Περιφέρεια Μάουλε της κεντρικής Χιλής
Alstroemeria albescens Ρίο Γκράντε ντο Σουλ της νότιας Βραζιλίας
Alstroemeria altoparadisea Γκοϊάς της Βραζιλίας
Alstroemeria amabilis Βραζιλία
Alstroemeria amazonica Παρά Βραζιλίας, Βενεζουέλα
Alstroemeria andina Χιλή, Αργεντινή
Alstroemeria angustifolia Χιλή
Alstroemeria annapolina Γκοϊάς
Alstroemeria apertiflora Βραζιλία, Αργεντινή, Παραγουάη
Alstroemeria aquidauanica Μάτο Γκρόσο (Βραζιλία)
Alstroemeria arnicana Γκοϊάς Βραζιλίας
Alstroemeria aulica Περιφέρεια Βαλπαραΐσο της Χιλής
Alstroemeria aurea Χιλή, Αργεντινή, εισαγμένη στη Νέα Ζηλανδία και στη Βικτώρια (Αυστραλία)
Alstroemeria bahiensis Μπαΐα Βραζιλίας
Alstroemeria bakeri Επαρχία Καταμάρκα της Αργεντινής
Alstroemeria bilabiata Μητροπολιτική Περιφέρεια του Σαντιάγο (Χιλή)
Alstroemeria brasiliensis Βραζιλία
Alstroemeria burchellii Γκοϊάς Βραζιλίας
Alstroemeria cabralensis Μίνας Ζεράις της Βραζιλίας
Alstroemeria caiaponica Γκοϊάς Βραζιλίας
Alstroemeria calliantha Μίνας Ζεράις
Alstroemeria cantillanica Περιφέρεια Ο Χιγγινς της Χιλής
Alstroemeria capixaba Εσπίριτο Σάντο της Βραζιλίας
Alstroemeria caryophyllaea Βραζιλία
Alstroemeria chapadensis Μάτο Γκρόσο
Alstroemeria chorillensis Περού
Alstroemeria crispata βόρεια Χιλή
Alstroemeria cuiabana Μάτο Γκρόσο
Alstroemeria cultrifolia Ομοσπονδιακό Διαμέρισμα (Βραζιλία)
Alstroemeria cunha Βραζιλία
Alstroemeria decora Περιφέρεια Βαλπαραΐσο της Χιλής
Alstroemeria diluta Χιλή
Alstroemeria discolor Περιφέρεια Βαλπαραΐσο της Χιλής
Alstroemeria douradensis Γκοϊάς Βραζιλίας
Alstroemeria espigonensis Μπαΐα Βραζιλίας
Alstroemeria exserens Χιλή, Αργεντινή
Alstroemeria fiebrigiana Βολιβία
Alstroemeria firmulifolia Μίνας Ζεράις Βραζιλίας
Alstroemeria foliosa Βραζιλία, Παραγουάη
Alstroemeria fuscovinosa Βραζιλία
Alstroemeria garaventae Χιλή
Alstroemeria gardneri Βραζιλία
Alstroemeria glaucandra Περιφέρεια Βαλπαραΐσο της Χιλής
Alstroemeria gouveiana Μίνας Ζεράις
Alstroemeria graminea Χιλή
Alstroemeria hookeri Χιλή
Alstroemeria huemulina Περιφέρεια Μπιοβίο της Χιλής
Alstroemeria ibitipocae Μίνας Ζεράις
Alstroemeria igarapavica Σάο Πάολο της Βραζιλίας
Alstroemeria inodora Βραζιλία
Alstroemeria isabellana Βραζιλία, Αργεντινή, Ουρουγουάη, Παραγουάη
Alstroemeria itabiritensis Μίνας Ζεράις
Alstroemeria jequitiana Μίνας Ζεράις
Alstroemeria jocunda Μητροπολιτική Περιφέρεια του Σαντιάγο (Χιλή)
Alstroemeria julieae Μίνας Ζεράις
Alstroemeria kingii Χιλή
Alstroemeria lactilutea Περιφέρεια Ταραπακά της βόρειας Χιλής
Alstroemeria landimana Ομοσπονδιακό Διαμέρισμα (Βραζιλία)
Alstroemeria leporina Χιλή
Alstroemeria ligtu
(αλστραιμερία η λίγτειος[7], «άνθος του Αγίου Μαρτίνου»)		 Περού, Χιλή, Αργεντινή
Alstroemeria litterata Μάτο Γκρόσο
Alstroemeria longaviensis Περιφέρεια Μάουλε της κεντρικής Χιλής
Alstroemeria longistaminea Βραζιλία
Alstroemeria longistyla Γκοϊάς και Μίνας Ζεράις Βραζιλίας
Alstroemeria lutea Περιφέρεια Ταραπακά της βόρειας Χιλής
Alstroemeria magna Περιφέρεια Βαλπαραΐσο της Χιλής
Alstroemeria magnifica Χιλή
Alstroemeria malmeana Βραζιλία
Alstroemeria modesta Χιλή
Alstroemeria mollensis Περιφέρεια Κοκίμπο της Χιλής
Alstroemeria monantha Χιλή
Alstroemeria monticola Μπαΐα και Μίνας Ζεράις Βραζιλίας
Alstroemeria nidularis Περιφέρεια Μάουλε της Χιλής
Alstroemeria nivea Περιφέρεια Κοκίμπο της Χιλής
Alstroemeria ochracea Μίνας Ζεράις
Alstroemeria orchidioides Ομοσπονδιακό Διαμέρισμα και Γκοϊάς Βραζιλίας
Alstroemeria pallida
(αλστραιμερία η ωχρά[8])		 Χιλή
Alstroemeria paraensis Παρά Βραζιλίας
Alstroemeria patagonica νότια Αργεντινή, νότια Χιλή
Alstroemeria paupercula Περού, βόρεια Χιλή
Alstroemeria pelegrina
(α. η εξωτική[9], «κρινάκι του Περού»)		 Περού, Χιλή
Alstroemeria penduliflora Μίνας Ζεράις Βραζιλίας
Alstroemeria philippii βόρεια Χιλή
Alstroemeria piauhyensis Βραζιλία
Alstroemeria plantaginea Βραζιλία, Βενεζουέλα
Alstroemeria poetica Χιλή
Alstroemeria polpaicana Μητροπολιτική Περιφέρεια του Σαντιάγο (Χιλή)
Alstroemeria polyphylla Χιλή
Alstroemeria presliana Χιλή, Αργεντινή
Alstroemeria pseudospathulata Χιλή, Αργεντινή
Alstroemeria psittacina Βραζιλία, Αργεντινή - εισάχθηκε στην Αυστραλία, τη Ν. Ζηλανδία, τις νοτιοανατολικές ΗΠΑ, το νότιο Μεξικό, τη Μαδέρα και τις Κανάριες Νήσους
Alstroemeria pubiflora Γκοϊάς Βραζιλίας
Alstroemeria pudica Μητροπολιτική Περιφέρεια του Σαντιάγο (Χιλή)
Alstroemeria pulchra Χιλή
Alstroemeria punctata Ομοσπονδιακό Διαμέρισμα και Γκοϊάς Βραζιλίας
Alstroemeria pygmaea'' Περού, Βραζιλία, Αργεντινή
Alstroemeria radula Βραζιλία
Alstroemeria recumbens Χιλή
Alstroemeria revoluta Χιλή
Alstroemeria ribeirensis Παρανά της νότιας Βραζιλίας
Alstroemeria roseoviridis Μάτο Γκρόσο ντο Σουλ Βραζιλίας
Alstroemeria rupestris Μίνας Ζεράις Βραζιλίας
Alstroemeria sabulosa Περιφέρεια Βαλπαραΐσο της Χιλής
Alstroemeria schizanthoides Χιλή
Alstroemeria sellowiana Βραζιλία
Alstroemeria spathulata Χιλή, Αργεντινή
Alstroemeria speciosa Σάο Πάολο Βραζιλίας
Alstroemeria spectabilis Μητροπολιτική Περιφέρεια του Σαντιάγο (Χιλή)
Alstroemeria stenopetala Γκοϊάς και Μίνας Ζεράις Βραζιλίας
Alstroemeria talcaensis Περιφέρεια Μάουλε της κεντρικής Χιλής
Alstroemeria timida Μητροπολιτική Περιφέρεια του Σαντιάγο (Χιλή)
Alstroemeria tombolatoana Γκοϊάς και Μίνας Ζεράις Βραζιλίας
Alstroemeria umbellata Χιλή, Αργεντινή
Alstroemeria variegata Μίνας Ζεράις Βραζιλίας
Alstroemeria venusta Χιλή
Alstroemeria versicolor
(αλστραιμερία η ποικιλόχρους[10])		 Χιλή
Alstroemeria virginalis Περιφέρεια Κοκίμπο της Χιλής
Alstroemeria viridiflora Βραζιλία
Alstroemeria werdermannii Χιλή
Alstroemeria xavantinensis Μάτο Γκρόσο
Alstroemeria yaelae Μητροπολιτική Περιφέρεια του Σαντιάγο (Χιλή)
Alstroemeria zoelneri Χιλή


Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ Το ομώνυμο λήμμα στη Νέα Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια «Χάρη Πάτση», τόμ. 4, σελ. 517
  2. ↑ «Alstroemeria» στο Flora of North America
  3. ↑ Linnaeus & Falk 1762.
  4. ↑ Το ομώνυμο λήμμα στη Νέα Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια «Χάρη Πάτση», τόμ. 4, σελ. 517
  5. ↑ ««Long Lasting Flowers»». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 12 Απριλίου 2023. 
  6. ↑ Το ομώνυμο λήμμα στη Νέα Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια «Χάρη Πάτση», τόμ. 4, σελ. 517
  7. ↑ Το λήμμα «αλστραιμερία» στη Νέα Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια «Χάρη Πάτση», τόμ. 4, σελ. 517
  8. ↑ Το λήμμα «αλστραιμερία» στη Νέα Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια «Χάρη Πάτση», τόμ. 4, σελ. 518
  9. ↑ Το λήμμα «αλστραιμερία» στη Νέα Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια «Χάρη Πάτση», τόμ. 4, σελ. 517
  10. ↑ Το λήμμα «αλστραιμερία» στη Νέα Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια «Χάρη Πάτση», τόμ. 4, σελ. 518

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Linnaeus· Falk, Johan Peter (1762). Planta Alströmeria. Holmiae: Laurentii Salvii. , δημοσιεύθηκε το 1763 στο Amoenitates Academicae, τόμ. 6, σσ. 247-262
  • Sanso, Andrea Mariel (1996). «El Género Alstroemeria (Alstroemeriaceae) en Argentina». Darwiniana 34 (1/4): 349-382. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αλστραιμερία&oldid=10007632"