Στανίσουαφ Ούλαμ

Ο Στανίσουαφ Μάρτσιν Ούλαμ (πολωνικά: Stanisław Marcin Ulam) (13 Απριλίου 1909 – 13 Μαΐου 1984) ήταν Πολωνός επιστήμονας στους τομείς των μαθηματικών και της πυρηνικής φυσικής. Συμμετείχε στο Πρόγραμμα Μανχάταν, δημιούργησε τον σχεδιασμό των θερμοπυρηνικών όπλων Τέλερ-Ούλαμ, ανακάλυψε την ιδέα του κυτταρικού αυτόματου, εφηύρε τη μέθοδο υπολογισμού Μόντε Κάρλο και πρότεινε την πρόωση πυρηνικού παλμού. Στα θεωρητικά και εφαρμοσμένα μαθηματικά, απέδειξε ορισμένα θεωρήματα και πρότεινε αρκετές εικασίες.

Γεννημένος σε μια πλούσια Πολωνοεβραϊκή οικογένεια, ο Ούλαμ σπούδασε μαθηματικά στο Πολυτεχνικό Πανεπιστήμιο του Λβουφ, όπου απέκτησε το διδακτορικό του το 1933 υπό την επίβλεψη του Καζίμιες Κουρατόφσκι. Το 1935, ο Τζον φον Νόιμαν, τον οποίο είχε γνωρίσει ο Ούλαμ στη Βαρσοβία, τον προσκάλεσε να έρθει στο Ινστιτούτο Προηγμένων Σπουδών στο Πρίνστον του Νιου Τζέρσεϊ για μερικούς μήνες. Από το 1936 έως το 1939, πέρασε τα καλοκαίρια στην Πολωνία και τα ακαδημαϊκά χρόνια στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ στο Κέιμπριτζ της Μασαχουσέτης, όπου εργάστηκε για να δημιουργήσει σημαντικά αποτελέσματα σχετικά με την εργοδική θεωρία. Στις 20 Αυγούστου 1939, ταξίδεψε για τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής για τελευταία φορά με τον 17χρονο αδερφό του, Άνταμ Ούλαμ. Έγινε επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Ουισκόνσιν-Μάντισον το 1940 και πολίτης των Ηνωμένων Πολιτειών το 1941.

Τον Οκτώβριο του 1943, έλαβε πρόσκληση από τον Χανς Μπέτε να συμμετάσχει στο Πρόγραμμα Μανχάταν στο μυστικό εργαστήριο Λος Άλαμος στο Νέο Μεξικό. Εκεί, εργάστηκε στους υδροδυναμικούς υπολογισμούς για να προβλέψει τη συμπεριφορά των εκρηκτικών φακών που χρειάζονταν ένα όπλο τύπου έκρηξης. Ανατέθηκε στην ομάδα του Έντουαρντ Τέλερ, όπου δούλεψε στη «Σούπερ» βόμβα του Τέλερ για τον Τέλερ και τον Ενρίκο Φέρμι. Μετά τον πόλεμο έφυγε για να γίνει αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας, αλλά επέστρεψε στο Λος Άλαμος το 1946 για να εργαστεί στα θερμοπυρηνικά όπλα. Με τη βοήθεια μιας ομάδας γυναικών πληροφορικάριων, συμπεριλαμβανομένης της συζύγου του Φρανσουάζ Αρόν Ούλαμ,  ανακάλυψε ότι το σχέδιο «Σούπερ» του Τέλερ δεν ήταν εφαρμόσιμο. Τον Ιανουάριο του 1951, ο Ούλαμ και ο Τέλερ κατέληξαν στο σχέδιο Τέλερ-Ούλαμ, το οποίο είναι η βάση για όλα τα θερμοπυρηνικά όπλα.

Ο Ούλαμ εξέτασε το πρόβλημα της πυρηνικής πρόωσης των πυραύλων, το οποίο επιδίωξε με το Πρόγραμμα Ρόβερ, και πρότεινε, ως εναλλακτική λύση στον πυρηνικό θερμικό πύραυλο του Ρόβερ, να αξιοποιηθούν μικρές πυρηνικές εκρήξεις για πρόωση, το οποίο έγινε το Πρόγραμμα Ωρίων. Με τους Φέρμι, Τζον Πάστα και Μαίρη Τσίγκου, ο Ούλαμ μελέτησε το πρόβλημα Φέρμι-Πάστα-Ούλαμ-Τσίγκου, το οποίο έγινε η έμπνευση για το πεδίο της μη γραμμικής επιστήμης. Πιθανώς είναι περισσότερο γνωστός επειδή συνειδητοποίησε ότι οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές έκαναν πρακτική την εφαρμογή στατιστικών μεθόδων σε συναρτήσεις χωρίς γνωστές λύσεις, και καθώς οι υπολογιστές έχουν αναπτυχθεί, η μέθοδος Μόντε Κάρλο έχει γίνει μια κοινή και τυπική προσέγγιση σε πολλά προβλήματα.

Βιβλιογραφία

• Kac, Mark· Ulam, Stanisław (1968). Mathematics and Logic: Retrospect and Prospects. New York: Praeger. ISBN 978-0-486-67085-0. 
• Ulam, Stanisław (1974). Beyer, W. A., επιμ. Sets, Numbers, and Universes: selected works. Mathematicians of Our Time. 9. The MIT Press, Cambridge, Mass.-London. ISBN 978-0-262-02108-1. 
• Ulam, Stanisław (1960). A Collection of Mathematical Problems. New York: Interscience Publishers. 
• Ulam, Stanisław (1983). Adventures of a Mathematician. New York: Charles Scribner's Sons. ISBN 978-0-684-14391-0.  (autobiography).
• Ulam, Stanisław (1986). Science, Computers, and People: From the Tree of Mathematics. Boston: Birkhauser. ISBN 978-3-7643-3276-1. 
• Ulam, Stanisław· Ulam, Françoise (1990). Analogies Between Analogies: The Mathematical Reports of S.M. Ulam and his Los Alamos Collaborators. Berkeley: University of California Press. ISBN 978-0-520-05290-1. 

 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• 1979 Ηχητική συνέντευξη με τον Στανίσουαφ Ούλαμ από τον Μάρτιν Σέρουιν Voices of the Manhattan Project
• 1965 Ηχητική συνέντευξη με τον Στανίσουαφ Ούλαμ από τον Ρίτσαρντ Ροντς Voices of the Manhattan Project
• «Publications of Stanislaw M. Ulam». Los Alamos Science (Special Issue): 313. 1987. ISSN 0273-7116. https://fas.org/sgp/othergov/doe/lanl/pubs/00326872.pdf.