Βομβιστικές επιθέσεις στη Ρωσία (1999): Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Περιήγηση ιστορικού διαδραστικά
← Προηγούμενη διαφοράΕπόμενη διαφορά →
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
ΟπτικήΚώδικας wiki
μ. επιμέλεια
Γραμμή 1: Γραμμή 1:
{{Πληροφορίες καταστροφής
{{Πληροφορίες καταστροφής
| τίτλος = ''Bομβιστικές επιθέσεις στην Ρωσία''
| τίτλος = ''Bομβιστικές επιθέσεις στη Ρωσία''
| ημερομηνία = 4–16 Σεπτεμβρίου 1999
| ημερομηνία = 4–16 Σεπτεμβρίου 1999
| τοποθεσία = [[Μπουινάκσκ]], [[Μόσχα]] και [[Βολγκοντόνσκ]], [[Ρωσία]]
| τοποθεσία = [[Μπουινάκσκ]], [[Μόσχα]] και [[Βολγκοντόνσκ]], [[Ρωσία]]
| επίσης γνωστό ως =
| επίσης γνωστό ως =
| τύπος = Εκρηκτικοί ωρολογιακοί μηχανισμοί
| τύπος = Εκρηκτικοί ωρολογιακοί μηχανισμοί
| στόχος = Πολυκατοικίες στη Ρωσία
| στόχος = Πολυκατοικίες στη Ρωσία
| οργανωτές =
| οργανωτές =
| συμμετέχοντες =
| συμμετέχοντες =
| αποτέλεσμα = Δεύτερος Πόλεμος της Τσετσενίας
| αποτέλεσμα = Δεύτερος Πόλεμος της Τσετσενίας
| θάνατοι = 307
| θάνατοι = 307
| τραυματισμοί = 1,000+
| τραυματισμοί = 1,000+
| έρευνες =
| έρευνες =
| ύποπτοι =*Ιμντ Αλ-Χατάμπ, Αχμέτ Γκοτσιγιάεφ και οι συνεργοί τους.
| ύποπτοι =*Ιμντ Αλ-Χατάμπ, Αχμέτ Γκοτσιγιάεφ και οι συνεργοί τους.
Γραμμή 24: Γραμμή 24:
Οι εκρήξεις έπληξαν το Μπουινάκσκ στις 4 Σεπτεμβρίου και στη Μόσχα στις 9 και 13 Σεπτεμβρίου. Στις 13 Σεπτεμβρίου, ο πρόεδρος [[Κρατική Δούμα|της Ρωσικής Δούμας]] Γενάντι Σελέζνιοφ έκανε μια ανακοίνωση στη Δούμα ότι έλαβε μια αναφορά ότι μία άλλη βομβιστική επίθεση είχε μόλις συμβεί στην πόλη Βολγκοντόνσκ. Πράγματι μια βομβιστική επίθεση συνέβη στο Βολγκοντόνσκ, αλλά μόνο τρεις ημέρες αργότερα, στις 16 Σεπτεμβρίου. Τσετσένοι μαχητές κατηγορήθηκαν για τις βομβιστικές επιθέσεις, ωστόσο αρνήθηκαν την ευθύνη, μαζί με τον πρόεδρο της Τσετσενίας [[Ασλάν Μασχάντοφ]].
Οι εκρήξεις έπληξαν το Μπουινάκσκ στις 4 Σεπτεμβρίου και στη Μόσχα στις 9 και 13 Σεπτεμβρίου. Στις 13 Σεπτεμβρίου, ο πρόεδρος [[Κρατική Δούμα|της Ρωσικής Δούμας]] Γενάντι Σελέζνιοφ έκανε μια ανακοίνωση στη Δούμα ότι έλαβε μια αναφορά ότι μία άλλη βομβιστική επίθεση είχε μόλις συμβεί στην πόλη Βολγκοντόνσκ. Πράγματι μια βομβιστική επίθεση συνέβη στο Βολγκοντόνσκ, αλλά μόνο τρεις ημέρες αργότερα, στις 16 Σεπτεμβρίου. Τσετσένοι μαχητές κατηγορήθηκαν για τις βομβιστικές επιθέσεις, ωστόσο αρνήθηκαν την ευθύνη, μαζί με τον πρόεδρο της Τσετσενίας [[Ασλάν Μασχάντοφ]].


Ένας ύποπτος μηχανισμός που έμοιαζε με αυτούς που χρησιμοποιήθηκαν στις βομβιστικές επίθεσεις βρέθηκε και εξουδετερώθηκε σε πολυκατοικία στη πόλη [[Ριαζάν]] στις 22 Σεπτεμβρίου. <ref name="CBC.ca 2015">{{Cite web|url=https://www.cbc.ca/fifth/blog/september-1999-russian-apartment-bombings-timeline|title=September 1999 Russian apartment bombings timeline - Blog - The Fifth Estate|ημερομηνία=2015-01-08|publisher=CBC|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200915042302/https://www.cbc.ca/fifth/blog/september-1999-russian-apartment-bombings-timeline|archivedate=15 September 2020|url-status=live|accessdate=2020-07-02}}</ref> Στις 23 Σεπτεμβρίου, ο Βλαντιμίρ Πούτιν εξήρε την επαγρύπνηση των κατοίκων του Ριαζάν και διέταξε τον αεροπορικό βομβαρδισμό του [[Γκρόζνυ]], ο οποίος σηματοδότησε την έναρξη του δεύτερου πολέμου της Τσετσενίας. <ref>{{Harvnb|Goldfarb|Litvinenko|2007}}</ref> Τρεις πράκτορες της [[Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφαλείας της Ρωσικής Ομοσπονδίας|FSB]] που είχαν τοποθετήσει τους μηχανισμούς στο Ριαζάν συνελήφθησαν από την τοπική αστυνομία. Την επόμενη μέρα, ο διευθυντής της FSB [[Νικολάι Πατρούσεφ]] ανακοίνωσε ότι το περιστατικό στο Ριαζάν ήταν στο πλαίσιο μιας μια αντιτρομοκρατικής άσκησης και ο μηχανισμός που βρέθηκε εκεί περιείχε μόνο [[ζάχαρη]]. <ref>{{Cite web|url=http://edition.cnn.com/WORLD/europe/9909/24/russia.bomb.01/|title=Russian bomb scare turns out to be anti-terror drill|ημερομηνία=24 September 1999|publisher=CNN|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190820111509/http://edition.cnn.com/WORLD/europe/9909/24/russia.bomb.01/|archivedate=20 August 2019|url-status=live|accessdate=20 August 2019}}</ref>
Ένας ύποπτος μηχανισμός που έμοιαζε με αυτούς που χρησιμοποιήθηκαν στις βομβιστικές επίθεσεις βρέθηκε και εξουδετερώθηκε σε πολυκατοικία στη πόλη [[Ριαζάν]] στις 22 Σεπτεμβρίου. <ref name="CBC.ca 2015">{{Cite web|url=https://www.cbc.ca/fifth/blog/september-1999-russian-apartment-bombings-timeline|title=September 1999 Russian apartment bombings timeline - Blog - The Fifth Estate|ημερομηνία=2015-01-08|publisher=CBC|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200915042302/https://www.cbc.ca/fifth/blog/september-1999-russian-apartment-bombings-timeline|archivedate=15 September 2020|url-status=live|accessdate=2020-07-02}}</ref> Στις 23 Σεπτεμβρίου, ο Βλαντιμίρ Πούτιν εξήρε την επαγρύπνηση των κατοίκων του Ριαζάν και διέταξε τον αεροπορικό βομβαρδισμό του [[Γκρόζνυ]], ο οποίος σηματοδότησε την έναρξη του δεύτερου πολέμου της Τσετσενίας. <ref>{{Harvnb|Goldfarb|Litvinenko|2007}}</ref> Τρεις πράκτορες της [[Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφαλείας της Ρωσικής Ομοσπονδίας|FSB]] που είχαν τοποθετήσει τους μηχανισμούς στο Ριαζάν συνελήφθησαν από την τοπική αστυνομία. Την επόμενη μέρα, ο διευθυντής της FSB [[Νικολάι Πατρούσεφ]] ανακοίνωσε ότι το περιστατικό στο Ριαζάν ήταν στο πλαίσιο μιας μια αντιτρομοκρατικής άσκησης και ο μηχανισμός που βρέθηκε εκεί περιείχε μόνο [[ζάχαρη]]. <ref>{{Cite web|url=http://edition.cnn.com/WORLD/europe/9909/24/russia.bomb.01/|title=Russian bomb scare turns out to be anti-terror drill|ημερομηνία=24 September 1999|publisher=CNN|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190820111509/http://edition.cnn.com/WORLD/europe/9909/24/russia.bomb.01/|archivedate=20 August 2019|url-status=live|accessdate=20 August 2019}}</ref>


Η επίσημη έρευνα των Ρωσικών αρχών για τη βομβιστική επίθεση στο Μπουινάκσκ ολοκληρώθηκε το 2001, ενώ η έρευνα για τις βομβιστικές επιθέσεις στη Μόσχα και στο Βολγκοντόνσκ ολοκληρώθηκε το 2002. Το 2000, επτά άτομα καταδικάστηκαν για την βομβιστική επίθεση στο Μπουινάκσκ. Σύμφωνα με τη δικαστική απόφαση για τις βομβιστικές επιθέσεις της Μόσχας και του Βολγκοντόνσκ, η οποία ανακοινώθηκε το 2004, οι επιθέσεις οργανώθηκαν και ηγήθηκαν από τον Αχμέζ Γκοτσιγιάεφ, ο οποίος παραμένει ελεύθερος. Όλες οι βομβιστικές επιθέσεις, έκρινε το δικαστήριο, διατάχθηκαν από τους ισλαμιστές πολέμαρχους Ιμντ-αλ Χατάμπ και Αμπού Ομάρ αλ-Σαίφ, οι οποίοι έχουν σκοτωθεί. Άλλοι πέντε ύποπτοι έχουν σκοτωθεί και έξι έχουν καταδικαστεί από ρωσικά δικαστήρια για κατηγορίες που σχετίζονται με την τρομοκρατία. Οι προσπάθειες ωστόσο για ανεξάρτητη έρευνα παρεμποδίστηκαν. <ref>{{Cite news|url=https://www.rferl.org/a/putin-russia-president-1999-chechnya-apartment-bombings/30097551.html|title=Two Decades On, Smoldering Questions About The Russian President's Vault To Power|last=Eckel|first=Mike|work=Radio Free Europe/Radio Liberty|date=20 August 2019|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20220218104829/https://www.rferl.org/a/putin-russia-president-1999-chechnya-apartment-bombings/30097551.html|archive-date=18 February 2022|accessdate=2022-02-18}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.nybooks.com/articles/2012/11/22/finally-we-know-about-moscow-bombings/|title=Finally, We Know About the Moscow Bombings|last=Knight|first=Amy|work=New York Review of Books|language=en|issn=0028-7504|archive-url=https://web.archive.org/web/20220218104830/https://www.nybooks.com/articles/2012/11/22/finally-we-know-about-moscow-bombings/|archive-date=18 February 2022|accessdate=2022-02-18}}</ref> Ο βουλευτής της [[Κρατική Δούμα|Κρατικής Δούμας]] Γιούρι Τσεκοτσίχιν υπέβαλε δύο προτάσεις για κοινοβουλευτική έρευνα για τα γεγονότα, αλλά οι προτάσεις απορρίφθηκαν από την Κρατική Δούμα τον Μάρτιο του 2000. Μια ανεξάρτητη δημόσια επιτροπή για τη διερεύνηση των βομβιστικών επιθέσεων προήδρευσε ο βουλευτής της Δούμας Σεργκέι Κοβάλεφ. <ref>{{Cite web|url=https://www.amnesty.org/en/documents/eur46/012/2006/en/|title=Russian Federation: Amnesty International's concerns and recommendations in the case of Mikhail Trepashkin|ημερομηνία=March 23, 2006|publisher=[[Amnesty International]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181122054145/https://www.amnesty.org/en/documents/eur46/012/2006/en/|archivedate=22 November 2018|url-status=live|accessdate=22 November 2018}}</ref> Η επιτροπή κατέστη αναποτελεσματική λόγω της άρνησης της κυβέρνησης να απαντήσει στις έρευνές της. Δύο βασικά μέλη της Επιτροπής Κοβάλεφ, ο Σεργκέι Γιουσένκοφ και ο Γιούρι Τσεκοτσίχιν, δολοφονήθηκαν. <ref>{{Cite web|url=http://mn.ru/issue.php?2003-35-30|title=Московские Новости|publisher=MN.RU|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120229133157/http://mn.ru/issue.php?2003-35-30|archivedate=29 February 2012|url-status=dead|accessdate=29 January 2012}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://beta.echo.msk.ru/programs/beseda/19169/|title=Радиостанция 'Эхо Москвы' / Передачи / Интервью / Четверг, 25 July 2002: Сергей Ковалев|ημερομηνία=25 July 2002|publisher=Beta.echo.msk.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120216093631/http://beta.echo.msk.ru/programs/beseda/19169/|archivedate=16 February 2012|url-status=dead|accessdate=29 January 2012}}</ref> Ο δικηγόρος και ανακριτής της Επιτροπής Μιχαήλ Τρεπάσκιν συνελήφθη και εξέτισε φυλάκιση τεσσάρων ετών για αποκάλυψη κρατικών μυστικών. Ο πρώην πράκτορας της FSB [[Αλεξάντερ Λιτβινένκο]], ο οποίος αυτομόλησε και κατηγόρησε την FSB για τις βομβιστικές επιθέσεις, [[Υπόθεση Λιτβινένκο|δηλητηριάστηκε]] και πέθανε στο [[Λονδίνο]] το 2006. Μια βρετανική έρευνα αργότερα διαπίστωσε ότι η δολοφονία του Λιτβινένκο «πιθανότατα» έγινε με την έγκριση του Πούτιν και του Πατρούσεφ. <ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-35370819|title=President Putin 'probably' approved Litvinenko murder|ημερομηνία=21 January 2016|website=BBC News|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210909202035/https://www.bbc.co.uk/news/uk-35370819|archivedate=9 September 2021|url-status=live|accessdate=23 February 2021}}</ref>
Η επίσημη έρευνα των Ρωσικών αρχών για τη βομβιστική επίθεση στο Μπουινάκσκ ολοκληρώθηκε το 2001, ενώ η έρευνα για τις βομβιστικές επιθέσεις στη Μόσχα και στο Βολγκοντόνσκ ολοκληρώθηκε το 2002. Το 2000, επτά άτομα καταδικάστηκαν για τη βομβιστική επίθεση στο Μπουινάκσκ. Σύμφωνα με τη δικαστική απόφαση για τις βομβιστικές επιθέσεις της Μόσχας και του Βολγκοντόνσκ, η οποία ανακοινώθηκε το 2004, οι επιθέσεις οργανώθηκαν και ηγήθηκαν από τον Αχμέζ Γκοτσιγιάεφ, ο οποίος παραμένει ελεύθερος. Όλες οι βομβιστικές επιθέσεις, έκρινε το δικαστήριο, διατάχθηκαν από τους ισλαμιστές πολέμαρχους Ιμντ-αλ Χατάμπ και Αμπού Ομάρ αλ-Σαίφ, οι οποίοι έχουν σκοτωθεί. Άλλοι πέντε ύποπτοι έχουν σκοτωθεί και έξι έχουν καταδικαστεί από ρωσικά δικαστήρια για κατηγορίες που σχετίζονται με την τρομοκρατία. Οι προσπάθειες ωστόσο για ανεξάρτητη έρευνα παρεμποδίστηκαν. <ref>{{Cite news|url=https://www.rferl.org/a/putin-russia-president-1999-chechnya-apartment-bombings/30097551.html|title=Two Decades On, Smoldering Questions About The Russian President's Vault To Power|last=Eckel|first=Mike|work=Radio Free Europe/Radio Liberty|date=20 August 2019|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20220218104829/https://www.rferl.org/a/putin-russia-president-1999-chechnya-apartment-bombings/30097551.html|archive-date=18 February 2022|accessdate=2022-02-18}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.nybooks.com/articles/2012/11/22/finally-we-know-about-moscow-bombings/|title=Finally, We Know About the Moscow Bombings|last=Knight|first=Amy|work=New York Review of Books|language=en|issn=0028-7504|archive-url=https://web.archive.org/web/20220218104830/https://www.nybooks.com/articles/2012/11/22/finally-we-know-about-moscow-bombings/|archive-date=18 February 2022|accessdate=2022-02-18}}</ref> Ο βουλευτής της [[Κρατική Δούμα|Κρατικής Δούμας]] Γιούρι Τσεκοτσίχιν υπέβαλε δύο προτάσεις για κοινοβουλευτική έρευνα για τα γεγονότα, αλλά οι προτάσεις απορρίφθηκαν από την Κρατική Δούμα τον Μάρτιο του 2000. Μια ανεξάρτητη δημόσια επιτροπή για τη διερεύνηση των βομβιστικών επιθέσεων προήδρευσε ο βουλευτής της Δούμας Σεργκέι Κοβάλεφ. <ref>{{Cite web|url=https://www.amnesty.org/en/documents/eur46/012/2006/en/|title=Russian Federation: Amnesty International's concerns and recommendations in the case of Mikhail Trepashkin|ημερομηνία=March 23, 2006|publisher=[[Amnesty International]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181122054145/https://www.amnesty.org/en/documents/eur46/012/2006/en/|archivedate=22 November 2018|url-status=live|accessdate=22 November 2018}}</ref> Η επιτροπή κατέστη αναποτελεσματική λόγω της άρνησης της κυβέρνησης να απαντήσει στις έρευνές της. Δύο βασικά μέλη της Επιτροπής Κοβάλεφ, ο Σεργκέι Γιουσένκοφ και ο Γιούρι Τσεκοτσίχιν, δολοφονήθηκαν. <ref>{{Cite web|url=http://mn.ru/issue.php?2003-35-30|title=Московские Новости|publisher=MN.RU|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120229133157/http://mn.ru/issue.php?2003-35-30|archivedate=29 February 2012|url-status=dead|accessdate=29 January 2012}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://beta.echo.msk.ru/programs/beseda/19169/|title=Радиостанция 'Эхо Москвы' / Передачи / Интервью / Четверг, 25 July 2002: Сергей Ковалев|ημερομηνία=25 July 2002|publisher=Beta.echo.msk.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120216093631/http://beta.echo.msk.ru/programs/beseda/19169/|archivedate=16 February 2012|url-status=dead|accessdate=29 January 2012}}</ref> Ο δικηγόρος και ανακριτής της Επιτροπής Μιχαήλ Τρεπάσκιν συνελήφθη και εξέτισε φυλάκιση τεσσάρων ετών για αποκάλυψη κρατικών μυστικών. Ο πρώην πράκτορας της FSB [[Αλεξάντερ Λιτβινένκο]], ο οποίος αυτομόλησε και κατηγόρησε την FSB για τις βομβιστικές επιθέσεις, [[Υπόθεση Λιτβινένκο|δηλητηριάστηκε]] και πέθανε στο [[Λονδίνο]] το 2006. Μια βρετανική έρευνα αργότερα διαπίστωσε ότι η δολοφονία του Λιτβινένκο «πιθανότατα» έγινε με την έγκριση του Πούτιν και του Πατρούσεφ. <ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-35370819|title=President Putin 'probably' approved Litvinenko murder|ημερομηνία=21 January 2016|website=BBC News|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210909202035/https://www.bbc.co.uk/news/uk-35370819|archivedate=9 September 2021|url-status=live|accessdate=23 February 2021}}</ref>


Οι επιθέσεις αποδίδονταν ευρέως σε Τσετσένους τρομοκράτες, αν και η ενοχή τους δεν αποδείχθηκε ποτέ οριστικά. <ref>{{Cite book|title=Language and Society in the Caucasus. Understanding the past, navigating the present|first=Bo|last=Petersson|first2=Derek|last2=Hutcheson|publisher=Lund: Universus Press|isbn=978-91-87439-67-4|date=2021|chapter=Rising from the ashes. The role of Chechnya in contemporary Russian politics|page=149|url=http://mau.diva-portal.org/smash/record.jsf?pid=diva2%3A1557390&dswid=-2698|accessdate=30 June 2021|quote=Even if their guilt was never conclusively proven and the circumstances of the bomb blasts were shrouded in mystery, the attacks were widely attributed to Chechen terrorists (Dawisha 2014, 207–223). Together, these events provided Putin with the casus belli that he needed to initiate the Second Chechen War.|archivedate=9 July 2021|archive-date=https://web.archive.org/web/20210709181719/http://mau.diva-portal.org/smash/record.jsf?pid=diva2:1557390&dswid=-2698}}</ref> Ορισμένοι ιστορικοί και δημοσιογράφοι ισχυρίζονται ότι οι βομβιστικές επιθέσεις συντονίστηκαν από τις ρωσικές κρατικές υπηρεσίες ασφαλείας για να βοηθήσουν τον Πούτιν να ανέλθει στην προεδρία της χώρας. <ref name="amyknight2012">{{Cite news|url=http://www.nybooks.com/articles/2012/11/22/finally-we-know-about-moscow-bombings/|title=Finally, We Know About the Moscow Bombings|last=Amy Knight|work=The New York Review of Books|date=22 November 2012|quote=The evidence provided in The Moscow Bombings makes it abundantly clear that the FSB of the Russian Republic, headed by Patrushev, was responsible for carrying out the attacks.|archive-url=https://web.archive.org/web/20211207194054/https://www.nybooks.com/articles/2012/11/22/finally-we-know-about-moscow-bombings/|archive-date=7 December 2021|accessdate=5 April 2017}}</ref> <ref name="satter2016">{{Cite web|url=https://www.nationalreview.com/2016/08/vladimir-putin-1999-russian-apartment-house-bombings-was-putin-responsible/|title=The Unsolved Mystery Behind the Act of Terror That Brought Putin to Power|last=Satter|first=David|authorlink=David Satter|ημερομηνία=17 August 2016|website=[[National Review]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180426185847/https://www.nationalreview.com/2016/08/vladimir-putin-1999-russian-apartment-house-bombings-was-putin-responsible/|archivedate=26 April 2018|url-status=live|accessdate=31 March 2018|ref=none}}</ref> <ref name="DavidSatter">{{Cite web|url=http://www.hudson.org/files/publications/SatterHouseTestimony2007.pdf|title=David Satter&nbsp;– House committee on Foreign Affairs|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110927065706/http://www.hudson.org/files/publications/SatterHouseTestimony2007.pdf|archivedate=27 September 2011|url-status=dead|accessdate=29 January 2012}}</ref> <ref name="Felshtinsky">{{Harvnb|Felshtinsky|Pribylovsky|2008}}</ref> <ref name="Videoat">{{YouTube|PnkYo9TuBIQ}} ''In Memoriam Aleksander Litvinenko'', Jos de Putter, Tegenlicht documentary VPRO 2007, Moscow, 2004 Interview with Anna Politkovskaya</ref> <ref name="Theconsolidation">’’The consolidation of Dictatorship in Russia’’ by [[Joel M. Ostrow]], [[Georgy Satarov|Georgiy Satarov]], [[Irina Khakamada]] p.96</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.businessinsider.com/how-the-1999-russian-apartment-bombings-led-to-putins-rise-to-power-2018-3|title=How a series of deadly Russian apartment bombings in 1999 led to Putin's rise to power|last=Salter|first=Lamar|work=[[Business Insider]]|date=March 22, 2018|last2=Lopez|first2=Linette|last3=Kakoyiannis|first3=Alana|archive-url=https://web.archive.org/web/20200417140025/https://www.businessinsider.com/how-the-1999-russian-apartment-bombings-led-to-putins-rise-to-power-2018-3|archive-date=17 April 2020|accessdate=7 May 2020}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.military.com/daily-news/opinions/2022/02/05/russian-false-flag-ukraine-plot-wouldnt-be-its-first.html|title=Russian 'False Flag' Ukraine Plot Wouldn't Be Its First|last=Stein|first=Jeff|ημερομηνία=2022-02-07|website=Military.com|language=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220218104830/https://www.military.com/daily-news/opinions/2022/02/05/russian-false-flag-ukraine-plot-wouldnt-be-its-first.html|archivedate=18 February 2022|url-status=live|accessdate=2022-02-18}}</ref> Άλλοι διαφωνούν με τέτοιες θεωρίες ή υποστηρίζουν ότι δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για να αποδοθεί η ευθύνη για τις επιθέσεις. <ref name="strobeTalbott">{{Harvnb|Talbott|2002}}</ref> <ref name="New_Nobility_p111">{{Harvnb|Soldatov|Borogan|2010}}</ref> <ref name="Ware2005">{{Cite journal|last=Ware|first=Robert Bruce|title=Revisiting Russia's Apartment Block Blasts|journal=[[The Journal of Slavic Military Studies]]|date=2005|volume=18|issue=4|pages=599–606|doi=10.1080/13518040590914118}}</ref> <ref name="Pope">{{Cite journal|last=Pope|first=Ronald R.|title=Feature review. Darkness at Dawn: The Rise of the Russian Criminal State|journal=[[Perspectives on Political Science]]|date=2004|volume=33|pages=40–41}}</ref> <ref name="BrianTaylor">{{Cite book|title=State Building in Putin's Russia: Policing and Coercion After Communism|first=Brian|last=Taylor|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0521760881|date=2011|pages=82–88}}</ref>
Οι επιθέσεις αποδίδονταν ευρέως σε Τσετσένους τρομοκράτες, αν και η ενοχή τους δεν αποδείχθηκε ποτέ οριστικά. <ref>{{Cite book|title=Language and Society in the Caucasus. Understanding the past, navigating the present|first=Bo|last=Petersson|first2=Derek|last2=Hutcheson|publisher=Lund: Universus Press|isbn=978-91-87439-67-4|date=2021|chapter=Rising from the ashes. The role of Chechnya in contemporary Russian politics|page=149|url=http://mau.diva-portal.org/smash/record.jsf?pid=diva2%3A1557390&dswid=-2698|accessdate=30 June 2021|quote=Even if their guilt was never conclusively proven and the circumstances of the bomb blasts were shrouded in mystery, the attacks were widely attributed to Chechen terrorists (Dawisha 2014, 207–223). Together, these events provided Putin with the casus belli that he needed to initiate the Second Chechen War.|archivedate=9 July 2021|archive-date=https://web.archive.org/web/20210709181719/http://mau.diva-portal.org/smash/record.jsf?pid=diva2:1557390&dswid=-2698}}</ref> Ορισμένοι ιστορικοί και δημοσιογράφοι ισχυρίζονται ότι οι βομβιστικές επιθέσεις συντονίστηκαν από τις ρωσικές κρατικές υπηρεσίες ασφαλείας για να βοηθήσουν τον Πούτιν να ανέλθει στην προεδρία της χώρας. <ref name="amyknight2012">{{Cite news|url=http://www.nybooks.com/articles/2012/11/22/finally-we-know-about-moscow-bombings/|title=Finally, We Know About the Moscow Bombings|last=Amy Knight|work=The New York Review of Books|date=22 November 2012|quote=The evidence provided in The Moscow Bombings makes it abundantly clear that the FSB of the Russian Republic, headed by Patrushev, was responsible for carrying out the attacks.|archive-url=https://web.archive.org/web/20211207194054/https://www.nybooks.com/articles/2012/11/22/finally-we-know-about-moscow-bombings/|archive-date=7 December 2021|accessdate=5 April 2017}}</ref> <ref name="satter2016">{{Cite web|url=https://www.nationalreview.com/2016/08/vladimir-putin-1999-russian-apartment-house-bombings-was-putin-responsible/|title=The Unsolved Mystery Behind the Act of Terror That Brought Putin to Power|last=Satter|first=David|authorlink=David Satter|ημερομηνία=17 August 2016|website=[[National Review]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180426185847/https://www.nationalreview.com/2016/08/vladimir-putin-1999-russian-apartment-house-bombings-was-putin-responsible/|archivedate=26 April 2018|url-status=live|accessdate=31 March 2018|ref=none}}</ref> <ref name="DavidSatter">{{Cite web|url=http://www.hudson.org/files/publications/SatterHouseTestimony2007.pdf|title=David Satter&nbsp;– House committee on Foreign Affairs|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110927065706/http://www.hudson.org/files/publications/SatterHouseTestimony2007.pdf|archivedate=27 September 2011|url-status=dead|accessdate=29 January 2012}}</ref> <ref name="Felshtinsky">{{Harvnb|Felshtinsky|Pribylovsky|2008}}</ref> <ref name="Videoat">{{YouTube|PnkYo9TuBIQ}} ''In Memoriam Aleksander Litvinenko'', Jos de Putter, Tegenlicht documentary VPRO 2007, Moscow, 2004 Interview with Anna Politkovskaya</ref> <ref name="Theconsolidation">’’The consolidation of Dictatorship in Russia’’ by [[Joel M. Ostrow]], [[Georgy Satarov|Georgiy Satarov]], [[Irina Khakamada]] p.96</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.businessinsider.com/how-the-1999-russian-apartment-bombings-led-to-putins-rise-to-power-2018-3|title=How a series of deadly Russian apartment bombings in 1999 led to Putin's rise to power|last=Salter|first=Lamar|work=[[Business Insider]]|date=March 22, 2018|last2=Lopez|first2=Linette|last3=Kakoyiannis|first3=Alana|archive-url=https://web.archive.org/web/20200417140025/https://www.businessinsider.com/how-the-1999-russian-apartment-bombings-led-to-putins-rise-to-power-2018-3|archive-date=17 April 2020|accessdate=7 May 2020}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.military.com/daily-news/opinions/2022/02/05/russian-false-flag-ukraine-plot-wouldnt-be-its-first.html|title=Russian 'False Flag' Ukraine Plot Wouldn't Be Its First|last=Stein|first=Jeff|ημερομηνία=2022-02-07|website=Military.com|language=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220218104830/https://www.military.com/daily-news/opinions/2022/02/05/russian-false-flag-ukraine-plot-wouldnt-be-its-first.html|archivedate=18 February 2022|url-status=live|accessdate=2022-02-18}}</ref> Άλλοι διαφωνούν με τέτοιες θεωρίες ή υποστηρίζουν ότι δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για να αποδοθεί η ευθύνη για τις επιθέσεις. <ref name="strobeTalbott">{{Harvnb|Talbott|2002}}</ref> <ref name="New_Nobility_p111">{{Harvnb|Soldatov|Borogan|2010}}</ref> <ref name="Ware2005">{{Cite journal|last=Ware|first=Robert Bruce|title=Revisiting Russia's Apartment Block Blasts|journal=[[The Journal of Slavic Military Studies]]|date=2005|volume=18|issue=4|pages=599–606|doi=10.1080/13518040590914118}}</ref> <ref name="Pope">{{Cite journal|last=Pope|first=Ronald R.|title=Feature review. Darkness at Dawn: The Rise of the Russian Criminal State|journal=[[Perspectives on Political Science]]|date=2004|volume=33|pages=40–41}}</ref> <ref name="BrianTaylor">{{Cite book|title=State Building in Putin's Russia: Policing and Coercion After Communism|first=Brian|last=Taylor|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0521760881|date=2011|pages=82–88}}</ref>
Γραμμή 47: Γραμμή 47:
Στις 9 Σεπτεμβρίου 1999, λίγο μετά τα μεσάνυχτα στις 20:00 τοπική ώρα, <ref name="bbc_sep9">{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/443161.stm |title=Russia mourns blast victims |publisher=BBC News |date=9 September 1999 |accessdate=29 January 2012 |archive-date=3 August 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120803124301/http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/443161.stm |url-status=live}}</ref> μια βόμβα εξερράγη στο ισόγειο μιας πολυκατοικίας επί της οδού Γκουριάνοβα 19 στη νοτιοανατολική Μόσχα. Η εκρηκτική ισχύς ήταν ισοδύναμη με 300–400 κιλά TNT. Το εννιαώροφο κτίριο που καταστράφηκε, σκότωσε 106 άτομα μέσα (με τις πρώτες αναφορές να κάνουν λόγο για 93 νεκρούς<ref name="bbc_sep13"/>) και τραυμάτισε άλλα 249, προκαλώντας ζημιές σε 19 κοντινά κτίρια.<ref name="bbc_sep9" /> ​​Συνολικά 108 διαμερίσματα καταστράφηκαν από την έκρηξη. Ένας εκπρόσωπος της FSB ανακοίνωσε ότι βρέθηκαν ίχνη από RDX και TNT σε αντικείμενα που αφαιρέθηκαν από το σημείο της έκρηξης. <ref name="Felshtinsky_Litvinenko_p85">{{harvnb|Felshtinsky|Litvinenko|2007|p=85}}</ref> Κάτοικοι δήλωσαν λίγα λεπτά πριν από την έκρηξη τέσσερις άνδρες εθεάθησαν να απομακρύνονται με ταχύτητα από το κτίριο με ένα αυτοκίνητο.<ref>[https://www.independent.co.uk/news/world/russian-blast-deaths-blamed-on-terrorism-1117552.html Russian blast deaths blamed on terrorism] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170930180149/https://www.independent.co.uk/news/world/russian-blast-deaths-blamed-on-terrorism-1117552.html |date=30 September 2017}}, Helen Womack, ''[[The Independent]]'', 10 September 1999</ref>
Στις 9 Σεπτεμβρίου 1999, λίγο μετά τα μεσάνυχτα στις 20:00 τοπική ώρα, <ref name="bbc_sep9">{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/443161.stm |title=Russia mourns blast victims |publisher=BBC News |date=9 September 1999 |accessdate=29 January 2012 |archive-date=3 August 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120803124301/http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/443161.stm |url-status=live}}</ref> μια βόμβα εξερράγη στο ισόγειο μιας πολυκατοικίας επί της οδού Γκουριάνοβα 19 στη νοτιοανατολική Μόσχα. Η εκρηκτική ισχύς ήταν ισοδύναμη με 300–400 κιλά TNT. Το εννιαώροφο κτίριο που καταστράφηκε, σκότωσε 106 άτομα μέσα (με τις πρώτες αναφορές να κάνουν λόγο για 93 νεκρούς<ref name="bbc_sep13"/>) και τραυμάτισε άλλα 249, προκαλώντας ζημιές σε 19 κοντινά κτίρια.<ref name="bbc_sep9" /> ​​Συνολικά 108 διαμερίσματα καταστράφηκαν από την έκρηξη. Ένας εκπρόσωπος της FSB ανακοίνωσε ότι βρέθηκαν ίχνη από RDX και TNT σε αντικείμενα που αφαιρέθηκαν από το σημείο της έκρηξης. <ref name="Felshtinsky_Litvinenko_p85">{{harvnb|Felshtinsky|Litvinenko|2007|p=85}}</ref> Κάτοικοι δήλωσαν λίγα λεπτά πριν από την έκρηξη τέσσερις άνδρες εθεάθησαν να απομακρύνονται με ταχύτητα από το κτίριο με ένα αυτοκίνητο.<ref>[https://www.independent.co.uk/news/world/russian-blast-deaths-blamed-on-terrorism-1117552.html Russian blast deaths blamed on terrorism] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170930180149/https://www.independent.co.uk/news/world/russian-blast-deaths-blamed-on-terrorism-1117552.html |date=30 September 2017}}, Helen Womack, ''[[The Independent]]'', 10 September 1999</ref>


Ο Ρώσος Πρόεδρος [[Μπόρις Γιέλτσιν]] διέταξε άμεσα έρευνα σε 30.000 κτίρια κατοικιών στη Μόσχα για τοποθέτηση εκρηκτικών.<ref name="Satter_p65">{{harvnb|Satter|2003|p=65}}</ref> Ανέλαβε προσωπικά τον έλεγχο της έρευνας της έκρηξης. <ref name="chronology" /> Ο Πρωθυπουργός Βλαντίμιρ Πούτιν κήρυξε την 13η Σεπτεμβρίου ημέρα πένθους για τα θύματα των επιθέσεων.<ref name="bbc_sep9" />
Ο Ρώσος Πρόεδρος [[Μπόρις Γιέλτσιν]] διέταξε άμεσα έρευνα σε 30.000 κτίρια κατοικιών στη Μόσχα για τοποθέτηση εκρηκτικών.<ref name="Satter_p65">{{harvnb|Satter|2003|p=65}}</ref> Ανέλαβε προσωπικά τον έλεγχο της έρευνας της έκρηξης. <ref name="chronology" /> Ο Πρωθυπουργός Βλαντίμιρ Πούτιν κήρυξε την 13η Σεπτεμβρίου ημέρα πένθους για τα θύματα των επιθέσεων.<ref name="bbc_sep9" />


=== Αυτοκινητόδρομος Κασιρσκόγιε, Μόσχα ===
=== Αυτοκινητόδρομος Κασιρσκόγιε, Μόσχα ===
[[Αρχείο:RIAN archive 140276 Removing rubble at site of damaged apartment house on Kashira Highway.jpg|thumb|Διασώστες σκάβουν για να βρουν επιζώντες μετά την βομβιστική επίθεση στο Κασιρσκόγιε.]]
[[Αρχείο:RIAN archive 140276 Removing rubble at site of damaged apartment house on Kashira Highway.jpg|thumb|Διασώστες σκάβουν για να βρουν επιζώντες μετά τη βομβιστική επίθεση στο Κασιρσκόγιε.]]
Στις 13 Σεπτεμβρίου 1999, στις 05:00, μια μεγάλη βόμβα εξερράγη σε υπόγειο πολυκατοικίας στην εθνική οδό Κασιρσκόγιε στη νότια Μόσχα, περίπου 6 χιλιόμετρα από τον τόπο της τελευταίας επίθεσης. Αυτή ήταν η πιο πολύνεκρη έκρηξη στην αλυσίδα των βομβιστικών επιθέσεων (καθώς το κτίριο ήταν χτισμένο με τούβλα), με 119 νεκρούς και 200 ​​τραυματίες. <ref name="Dissident_p189">{{harvnb|Goldfarb|Litvinenko|2007|p=189}}</ref> Το οκταώροφο κτίριο ισοπεδώθηκε, γεμίζοντας το δρόμο συντρίμμια και πετώντας μερικά κομμάτια σκυροδέματος εκατοντάδες μέτρα μακριά. <ref name="bbc_sep13">{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/445529.stm |title=Dozens dead in Moscow blast |publisher=BBC News |date=13 September 1999 |access-date=29 January 2012 |quote=Τουλάχιστον 49 πτώματα, συμπεριλαμβανομένων παιδιών, έχουν βρεθεί. Δεκάδες ακόμη μπορεί να παραμένουν παγιδευμένοι κάτω από τα ερείπια... Πιστεύεται ότι λίγοι από τους 120 ανθρώπους που ζούσαν στο τετράγωνο – που βρίσκεται στην οδό Κασιρσκόγιε – θα έχουν επιζήσει. Η αστυνομία συνδέει την έκρηξη με τη βόμβα που σκότωσε 93 ανθρώπους σε άλλη πολυκατοικία στη Μόσχα την περασμένη Πέμπτη.}}</ref>
Στις 13 Σεπτεμβρίου 1999, στις 05:00, μια μεγάλη βόμβα εξερράγη σε υπόγειο πολυκατοικίας στην εθνική οδό Κασιρσκόγιε στη νότια Μόσχα, περίπου 6 χιλιόμετρα από τον τόπο της τελευταίας επίθεσης. Αυτή ήταν η πιο πολύνεκρη έκρηξη στην αλυσίδα των βομβιστικών επιθέσεων (καθώς το κτίριο ήταν χτισμένο με τούβλα), με 119 νεκρούς και 200 ​​τραυματίες. <ref name="Dissident_p189">{{harvnb|Goldfarb|Litvinenko|2007|p=189}}</ref> Το οκταώροφο κτίριο ισοπεδώθηκε, γεμίζοντας το δρόμο συντρίμμια και πετώντας μερικά κομμάτια σκυροδέματος εκατοντάδες μέτρα μακριά. <ref name="bbc_sep13">{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/445529.stm |title=Dozens dead in Moscow blast |publisher=BBC News |date=13 September 1999 |access-date=29 January 2012 |quote=Τουλάχιστον 49 πτώματα, συμπεριλαμβανομένων παιδιών, έχουν βρεθεί. Δεκάδες ακόμη μπορεί να παραμένουν παγιδευμένοι κάτω από τα ερείπια... Πιστεύεται ότι λίγοι από τους 120 ανθρώπους που ζούσαν στο τετράγωνο – που βρίσκεται στην οδό Κασιρσκόγιε – θα έχουν επιζήσει. Η αστυνομία συνδέει την έκρηξη με τη βόμβα που σκότωσε 93 ανθρώπους σε άλλη πολυκατοικία στη Μόσχα την περασμένη Πέμπτη.}}</ref>
=== Αποτροπή βομβιστικών επιθέσεων ===
=== Αποτροπή βομβιστικών επιθέσεων ===
Γραμμή 65: Γραμμή 65:


=== Περιστατικό του Ριαζάν ===
=== Περιστατικό του Ριαζάν ===
Στις 20:30 στις 22 Σεπτεμβρίου 1999, ο Αλεξέι Καρτοφέλνικοφ, κάτοικος μιας πολυκατοικίας στην πόλη Ριαζάν παρατήρησε δύο ύποπτους άνδρες που μετέφεραν σάκους στο υπόγειο από ένα αυτοκίνητο.<ref name="Assassins" /><ref name="reynolds">[https://articles.latimes.com/2000/jan/15/news/mn-54302 Fears of Bombing Turn to Doubts for Some in Russia] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110430125650/http://articles.latimes.com/2000/jan/15/news/mn-54302 |date=30 April 2011}}, Maura Reynolds, ''Los Angeles Times'', 15 January 2000</ref><ref name="womack">[https://www.independent.co.uk/news/world/europe/did-alexei-stumble-across-russian-agents-planting-a-bomb-to-justify-chechen-war-727330.html Did Alexei stumble across Russian agents planting a bomb to justify Chechen war?] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20110512225457/http://www.independent.co.uk/news/world/europe/did-alexei-stumble-across-russian-agents-planting-a-bomb-to-justify-chechen-war-727330.html |date=12 May 2011}}, Helen Womack, ''[[The Independent]]'', 27 January 2000</ref> Ενώ η πινακίδα του αυτοκινήτου είχε αριθμό κυκλοφορίας από την Μόσχα, ένα φύλλο χαρτιού ήταν κολλημένο πάνω από τα δύο τελευταία ψηφία και ο αριθμός που ήταν γραμμένος σε αυτό υπονοούσε ότι το αυτοκίνητο ήταν τοπικό.<ref name="Evangelista">{{Harvnb|Evangelista|2002|p=81}}</ref>
Στις 20:30 στις 22 Σεπτεμβρίου 1999, ο Αλεξέι Καρτοφέλνικοφ, κάτοικος μιας πολυκατοικίας στην πόλη Ριαζάν παρατήρησε δύο ύποπτους άνδρες που μετέφεραν σάκους στο υπόγειο από ένα αυτοκίνητο.<ref name="Assassins" /><ref name="reynolds">[https://articles.latimes.com/2000/jan/15/news/mn-54302 Fears of Bombing Turn to Doubts for Some in Russia] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110430125650/http://articles.latimes.com/2000/jan/15/news/mn-54302 |date=30 April 2011}}, Maura Reynolds, ''Los Angeles Times'', 15 January 2000</ref><ref name="womack">[https://www.independent.co.uk/news/world/europe/did-alexei-stumble-across-russian-agents-planting-a-bomb-to-justify-chechen-war-727330.html Did Alexei stumble across Russian agents planting a bomb to justify Chechen war?] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20110512225457/http://www.independent.co.uk/news/world/europe/did-alexei-stumble-across-russian-agents-planting-a-bomb-to-justify-chechen-war-727330.html |date=12 May 2011}}, Helen Womack, ''[[The Independent]]'', 27 January 2000</ref> Ενώ η πινακίδα του αυτοκινήτου είχε αριθμό κυκλοφορίας από τη Μόσχα, ένα φύλλο χαρτιού ήταν κολλημένο πάνω από τα δύο τελευταία ψηφία και ο αριθμός που ήταν γραμμένος σε αυτό υπονοούσε ότι το αυτοκίνητο ήταν τοπικό.<ref name="Evangelista">{{Harvnb|Evangelista|2002|p=81}}</ref>


Ο Καρτοφέλνικοφ ειδοποίησε την αστυνομία, αλλά όταν οι αρχές έφτασαν στο αυτοκίνητο, οι δύο άνδρες είχαν φύγει. Οι αστυνομικοί βρήκαν τρεις σάκους λευκής σκόνης στο υπόγειο, ο καθένας από τους οποίους ζύγιζε 50 κιλά. Στους σάκους ήταν προσαρτημένος ένας πυροκροτητής και διέθετε συσκευή με χρονόμετρο.<ref name="Goldfarb_p196"/> Ο πυροκροτητής αναφέρθηκε από μια ρωσική εφημερίδα ότι ήταν ένα κυνηγετικό όπλο γεμάτο με σκόνη.<ref name="Reference_Kommersant24_09_99" /> Το χρονόμετρο ρυθμίστηκε για τις 5:30 π.μ.<ref name="Goldfarb_p196"/>Ο Γιούρι Τκατσένκο, ο επικεφαλής της τοπικής ομάδας πυροτεχνουργών, αποσύνδεσε τον πυροκροτητή και το χρονόμετρο. Σύμφωνα με πληροφορίες, ο Τκατσένκο δοκίμασε τους τρεις σάκους λευκής ουσίας με αναλυτή αερίου "MO-2" , ο οποίος ανίχνευσε το στοιχείο RDX.<ref name="Satter_pp26_27">{{harvnb|Satter|2003|pp=26–27}}</ref>
Ο Καρτοφέλνικοφ ειδοποίησε την αστυνομία, αλλά όταν οι αρχές έφτασαν στο αυτοκίνητο, οι δύο άνδρες είχαν φύγει. Οι αστυνομικοί βρήκαν τρεις σάκους λευκής σκόνης στο υπόγειο, ο καθένας από τους οποίους ζύγιζε 50 κιλά. Στους σάκους ήταν προσαρτημένος ένας πυροκροτητής και διέθετε συσκευή με χρονόμετρο.<ref name="Goldfarb_p196"/> Ο πυροκροτητής αναφέρθηκε από μια ρωσική εφημερίδα ότι ήταν ένα κυνηγετικό όπλο γεμάτο με σκόνη.<ref name="Reference_Kommersant24_09_99" /> Το χρονόμετρο ρυθμίστηκε για τις 5:30 π.μ.<ref name="Goldfarb_p196"/>Ο Γιούρι Τκατσένκο, ο επικεφαλής της τοπικής ομάδας πυροτεχνουργών, αποσύνδεσε τον πυροκροτητή και το χρονόμετρο. Σύμφωνα με πληροφορίες, ο Τκατσένκο δοκίμασε τους τρεις σάκους λευκής ουσίας με αναλυτή αερίου "MO-2", ο οποίος ανίχνευσε το στοιχείο RDX.<ref name="Satter_pp26_27">{{harvnb|Satter|2003|pp=26–27}}</ref>


Οι κάτοικοι της πολυκατοικίας απομακρύνθηκαν.<ref name="Reference_Kommersant24_09_99" /> Σύμφωνα με τον Ντέιβιντ Σάτερ, οι κάτοικοι των γειτονικών κτιρίων εγκατέλειψαν τα σπίτια τους τρομαγμένοι, με αποτέλεσμα σχεδόν 30.000 κάτοικοι να περάσουν τη νύχτα στο δρόμο. Αστυνομικά και σωστικά οχήματα συγκεντρώθηκαν από διάφορα σημεία της πόλης. Περίπου 1.200 τοπικοί αστυνομικοί τέθηκαν σε επιφυλακή, οι σιδηροδρομικοί σταθμοί και το αεροδρόμιο αποκλείστηκαν και οδοφράγματα τοποθετήθηκαν σε αυτοκινητόδρομους που είχαν έξοδο από την πόλη.<ref name="Satter_pp26_27"/>
Οι κάτοικοι της πολυκατοικίας απομακρύνθηκαν.<ref name="Reference_Kommersant24_09_99" /> Σύμφωνα με τον Ντέιβιντ Σάτερ, οι κάτοικοι των γειτονικών κτιρίων εγκατέλειψαν τα σπίτια τους τρομαγμένοι, με αποτέλεσμα σχεδόν 30.000 κάτοικοι να περάσουν τη νύχτα στο δρόμο. Αστυνομικά και σωστικά οχήματα συγκεντρώθηκαν από διάφορα σημεία της πόλης. Περίπου 1.200 τοπικοί αστυνομικοί τέθηκαν σε επιφυλακή, οι σιδηροδρομικοί σταθμοί και το αεροδρόμιο αποκλείστηκαν και οδοφράγματα τοποθετήθηκαν σε αυτοκινητόδρομους που είχαν έξοδο από την πόλη.<ref name="Satter_pp26_27"/>


Στις 01:30 της 23ης Σεπτεμβρίου 1999, πυροτεχνουργοί του Ριάζαν πήραν ένα δείγμα ουσίας από τους ύποπτους σάκους σε ένα πεδίο βολής που βρίσκεται περίπου 1,6 χλμ. μακριά από την πόλη για δοκιμή.<ref name="Reference_Kommersant24_09_99">[http://kommersant.ru/doc.aspx?DocsID=226161 Таймер остановили за семь часов до взрыва: Теракт предотвратил водитель автобуса] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220307135944/https://gum.criteo.com/syncframe?origin=publishertag&topUrl=www.kommersant.ru |date=7 March 2022}}, Sergey Topol, Nadezhda Kurbacheva, ''Kommersant'', 24 September 1999</ref><ref name="Allenova"/> Κατά τη διάρκεια των δοκιμών σε εκείνη την περιοχή προσπάθησαν να την πυροδοτήσουν μέσω ενός πυροκροτητή, ο οποίος ήταν επίσης κατασκευασμένος από οβίδα κυνηγετικού όπλου, αλλά η ουσία απέτυχε να εκραγεί. <ref name="Reference_Kommersant24_09_99" /><ref name="ReferenceC">[http://old.russ.ru/politics/news/1999/09/23.htm Новости дня, Четверг, 23 сентября] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170821214049/http://old.russ.ru/politics/news/1999/09/23.htm |date=21 August 2017}} (1999)</ref><ref name="chas-daily.com">{{cite web |url=http://www.chas-daily.com/win/1999/09/24/v_42.html |title=Hour №222 (641). Daily Newspaper. Petit |accessdate=9 February 2014 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120214012306/http://www.chas-daily.com/win/1999/09/24/v_42.html |archive-date=14 February 2012}}</ref><ref>{{cite news |last1=Сизова |first1=Ирина |title=В Рязани с антитерроризмом, кажется, перестарались |url=https://www.ng.ru/events/1999-09-25/riazan.html |work=[[Nezavisimaya Gazeta]] |date=September 25, 1999 |language=ru}}</ref><ref>{{cite news |last1=Kots |first1=Aleksandr |title=Терроризм. Рязанцы не дали взорвать свой дом |url=https://dlib.eastview.com/browse/doc/3255972 |work=[[Komsomolskaya Pravda]] |date=September 24, 1999 |language=ru |accessdate=16 August 2020 |archive-date=1 September 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200901073634/https://dlib.eastview.com/browse/doc/3255972 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite news |title=Территориальный акт |url=https://www.kommersant.ru/doc/226256 |work=[[Kommersant]] |date=September 25, 1999 |language=ru |access-date=16 August 2020 |archive-date=1 September 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200901090602/https://www.kommersant.ru/doc/226256 |url-status=live}}</ref>
Στις 01:30 της 23ης Σεπτεμβρίου 1999, πυροτεχνουργοί του Ριάζαν πήραν ένα δείγμα ουσίας από τους ύποπτους σάκους σε ένα πεδίο βολής που βρίσκεται περίπου 1,6 χλμ. μακριά από την πόλη για δοκιμή.<ref name="Reference_Kommersant24_09_99">[http://kommersant.ru/doc.aspx?DocsID=226161 Таймер остановили за семь часов до взрыва: Теракт предотвратил водитель автобуса] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220307135944/https://gum.criteo.com/syncframe?origin=publishertag&topUrl=www.kommersant.ru |date=7 March 2022}}, Sergey Topol, Nadezhda Kurbacheva, ''Kommersant'', 24 September 1999</ref><ref name="Allenova"/> Κατά τη διάρκεια των δοκιμών σε εκείνη την περιοχή προσπάθησαν να την πυροδοτήσουν μέσω ενός πυροκροτητή, ο οποίος ήταν επίσης κατασκευασμένος από οβίδα κυνηγετικού όπλου, αλλά η ουσία απέτυχε να εκραγεί. <ref name="Reference_Kommersant24_09_99" /><ref name="ReferenceC">[http://old.russ.ru/politics/news/1999/09/23.htm Новости дня, Четверг, 23 сентября] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170821214049/http://old.russ.ru/politics/news/1999/09/23.htm |date=21 August 2017}} (1999)</ref><ref name="chas-daily.com">{{cite web |url=http://www.chas-daily.com/win/1999/09/24/v_42.html |title=Hour №222 (641). Daily Newspaper. Petit |accessdate=9 February 2014 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120214012306/http://www.chas-daily.com/win/1999/09/24/v_42.html |archive-date=14 February 2012}}</ref><ref>{{cite news |last1=Сизова |first1=Ирина |title=В Рязани с антитерроризмом, кажется, перестарались |url=https://www.ng.ru/events/1999-09-25/riazan.html |work=[[Nezavisimaya Gazeta]] |date=September 25, 1999 |language=ru}}</ref><ref>{{cite news |last1=Kots |first1=Aleksandr |title=Терроризм. Рязанцы не дали взорвать свой дом |url=https://dlib.eastview.com/browse/doc/3255972 |work=[[Komsomolskaya Pravda]] |date=September 24, 1999 |language=ru |accessdate=16 August 2020 |archive-date=1 September 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200901073634/https://dlib.eastview.com/browse/doc/3255972 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite news |title=Территориальный акт |url=https://www.kommersant.ru/doc/226256 |work=[[Kommersant]] |date=September 25, 1999 |language=ru |access-date=16 August 2020 |archive-date=1 September 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200901090602/https://www.kommersant.ru/doc/226256 |url-status=live}}</ref>


Στις 05:00, το Radio Rossiya ανέφερε για την απόπειρα έκρηξης, σημειώνοντας ότι η βόμβα είχε ρυθμιστεί για να εκραγεί στις 05:30. Το πρωί, το Ριάζαν έμοιαζε με πόλη υπό πολιορκία. Σκίτσα των τριών ύποπτων τρομοκρατών, δύο ανδρών και μιας γυναίκας, αναρτήθηκαν παντού στην πόλη και προβλήθηκαν στην τηλεόραση. Στις 08:00 η ρωσική τηλεόραση ανέφερε την απόπειρα ανατίναξης του κτιρίου στο Ριαζάν και αναγνώρισε το εκρηκτικό που χρησιμοποιήθηκε στη βόμβα ως RDX.<ref name="ort">[[Channel One (Ρωσία)|ORT]] [http://terror1999.narod.ru/ryazan/press/ort230999.html newscast on 23.09.99, at 09:00] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110429021519/http://terror1999.narod.ru/ryazan/press/ort230999.html |date=29 April 2011}}</ref> Ο Βλαντίμιρ Ρουσάιλο ανακοίνωσε αργότερα ότι η αστυνομία απέτρεψε μια τρομοκρατική ενέργεια. Ένα ρεπορτάζ στις 16:00 ανέφερε ότι τα εκρηκτικά απέτυχαν να πυροδοτηθούν κατά τη διάρκεια των δοκιμών τους έξω από την πόλη.<ref>{{cite web |url=http://www.lenta.ru/russia/1999/09/23/ryazan/ |title=Рязанский сахар гексогена не содержит |publisher=Lenta.ru |accessdate=29 January 2012 |archive-date=23 September 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120923110040/http://lenta.ru/russia/1999/09/23/ryazan/ |url-status=live}}</ref><ref name="politcom.ru/2002/aaa_skandal20.php">{{cite web |last1=Соколов |first1=Дмитрий |script-title=ru:Рязань, сентябрь 1999: учения или теракт? Расследование Политком.ру |url=http://politcom.ru/2002/aaa_skandal20.php |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20031116135819/http://politcom.ru/2002/aaa_skandal20.php |archive-date=16 November 2003 |df=dmy-all|language=ru}}</ref>
Στις 05:00, το Radio Rossiya ανέφερε για την απόπειρα έκρηξης, σημειώνοντας ότι η βόμβα είχε ρυθμιστεί για να εκραγεί στις 05:30. Το πρωί, το Ριάζαν έμοιαζε με πόλη υπό πολιορκία. Σκίτσα των τριών ύποπτων τρομοκρατών, δύο ανδρών και μιας γυναίκας, αναρτήθηκαν παντού στην πόλη και προβλήθηκαν στην τηλεόραση. Στις 08:00 η ρωσική τηλεόραση ανέφερε την απόπειρα ανατίναξης του κτιρίου στο Ριαζάν και αναγνώρισε το εκρηκτικό που χρησιμοποιήθηκε στη βόμβα ως RDX.<ref name="ort">[[Channel One (Ρωσία)|ORT]] [http://terror1999.narod.ru/ryazan/press/ort230999.html newscast on 23.09.99, at 09:00] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110429021519/http://terror1999.narod.ru/ryazan/press/ort230999.html |date=29 April 2011}}</ref> Ο Βλαντίμιρ Ρουσάιλο ανακοίνωσε αργότερα ότι η αστυνομία απέτρεψε μια τρομοκρατική ενέργεια. Ένα ρεπορτάζ στις 16:00 ανέφερε ότι τα εκρηκτικά απέτυχαν να πυροδοτηθούν κατά τη διάρκεια των δοκιμών τους έξω από την πόλη.<ref>{{cite web |url=http://www.lenta.ru/russia/1999/09/23/ryazan/ |title=Рязанский сахар гексогена не содержит |publisher=Lenta.ru |accessdate=29 January 2012 |archive-date=23 September 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120923110040/http://lenta.ru/russia/1999/09/23/ryazan/ |url-status=live}}</ref><ref name="politcom.ru/2002/aaa_skandal20.php">{{cite web |last1=Соколов |first1=Дмитрий |script-title=ru:Рязань, сентябрь 1999: учения или теракт? Расследование Политком.ру |url=http://politcom.ru/2002/aaa_skandal20.php |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20031116135819/http://politcom.ru/2002/aaa_skandal20.php |archive-date=16 November 2003 |df=dmy-all|language=ru}}</ref>
Γραμμή 82: Γραμμή 82:
Η θέση των ρωσικών αρχών για το περιστατικό στο Ριαζάν άλλαξε σημαντικά με την πάροδο του χρόνου. Αρχικά, χαρακτηρίστηκε από την FSB και την ομοσπονδιακή κυβέρνηση ως πραγματική απειλή. Ωστόσο, μετά τον εντοπισμό των ατόμων που τοποθέτησαν τη βόμβα, η επίσημη εκδοχή άλλαξε σε ''εκπαίδευση ασφαλείας''.<ref>{{cite web |url=https://rufabula.com/articles/2014/10/09/teachings-of-the-fsb-in-ryazan |title='Учения ФСБ в Рязани': я это видел |accessdate=31 May 2016 |archive-date=3 August 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160803082153/https://rufabula.com/articles/2014/10/09/teachings-of-the-fsb-in-ryazan |url-status=live}}</ref>
Η θέση των ρωσικών αρχών για το περιστατικό στο Ριαζάν άλλαξε σημαντικά με την πάροδο του χρόνου. Αρχικά, χαρακτηρίστηκε από την FSB και την ομοσπονδιακή κυβέρνηση ως πραγματική απειλή. Ωστόσο, μετά τον εντοπισμό των ατόμων που τοποθέτησαν τη βόμβα, η επίσημη εκδοχή άλλαξε σε ''εκπαίδευση ασφαλείας''.<ref>{{cite web |url=https://rufabula.com/articles/2014/10/09/teachings-of-the-fsb-in-ryazan |title='Учения ФСБ в Рязани': я это видел |accessdate=31 May 2016 |archive-date=3 August 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160803082153/https://rufabula.com/articles/2014/10/09/teachings-of-the-fsb-in-ryazan |url-status=live}}</ref>


Στις 24 Σεπτεμβρίου, ο διευθυντής της FSB Νικολάι Πατρούσεφ ανακοίνωσε ότι ήταν μια άσκηση που διεξαγόταν για να δοκιμαστούν οι αντιδράσεις μετά τις προηγούμενες εκρήξεις. <ref name="nyt_ber">{{cite news |url=https://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9E00EFD8163DF932A35751C0A9649C8B63 |title=Russian Says Kremlin Faked 'Terror Attacks' |work=The New York Times |date=1 February 2002 |accessdate=29 January 2012 |first=Patrick E. |last=Tyler |archive-date=7 March 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220307135932/https://www.nytimes.com/2002/02/01/world/russian-says-kremlin-faked-terror-attacks.html |url-status=live}}</ref><ref name="bbc_ryazan">{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/456848.stm |title=Ryazan 'bomb' was security service exercise |publisher=BBC News |date=24 September 1999 |accessdate=29 January 2012 |archive-date=19 April 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120419145849/http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/456848.stm |url-status=live}}</ref> Το παράρτημα της FSB του Ριαζάν ''αντέδρασε έντονα'' και εξέδωσε μια δήλωση αναφέροντας:
Στις 24 Σεπτεμβρίου, ο διευθυντής της FSB Νικολάι Πατρούσεφ ανακοίνωσε ότι ήταν μια άσκηση που διεξαγόταν για να δοκιμαστούν οι αντιδράσεις μετά τις προηγούμενες εκρήξεις. <ref name="nyt_ber">{{cite news |url=https://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9E00EFD8163DF932A35751C0A9649C8B63 |title=Russian Says Kremlin Faked 'Terror Attacks' |work=The New York Times |date=1 February 2002 |accessdate=29 January 2012 |first=Patrick E. |last=Tyler |archive-date=7 March 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220307135932/https://www.nytimes.com/2002/02/01/world/russian-says-kremlin-faked-terror-attacks.html |url-status=live}}</ref><ref name="bbc_ryazan">{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/456848.stm |title=Ryazan 'bomb' was security service exercise |publisher=BBC News |date=24 September 1999 |accessdate=29 January 2012 |archive-date=19 April 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120419145849/http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/456848.stm |url-status=live}}</ref> Το παράρτημα της FSB του Ριαζάν ''αντέδρασε έντονα'' και εξέδωσε μια δήλωση αναφέροντας:
{{απόσπασμα|''Αυτή η ανακοίνωση μας προκάλεσε έκπληξη και εμφανίστηκε τη στιγμή που η FSB είχε εντοπίσει τους τόπους διαμονής στο Ριαζάν όσων εμπλέκονταν στην τοποθέτηση του εκρηκτικού μηχανισμού και ήταν έτοιμη να τους συλλάβει''.<ref name="Lucas" />}}
{{απόσπασμα|''Αυτή η ανακοίνωση μας προκάλεσε έκπληξη και εμφανίστηκε τη στιγμή που η FSB είχε εντοπίσει τους τόπους διαμονής στο Ριαζάν όσων εμπλέκονταν στην τοποθέτηση του εκρηκτικού μηχανισμού και ήταν έτοιμη να τους συλλάβει''.<ref name="Lucas" />}}


Η FSB εξέδωσε επίσης δημόσια συγγνώμη για το περιστατικό.<ref name="nyt_ber" /> Στην τηλεοπτική εκπομπή με τίτλο "Independent Investigation" στο δίκτυο NTV, ο Έβγκενι Σαβοστιάνοφ, πρώην διευθυντής του περιφερειακού υποκαταστήματος της FSB, επέκρινε την FSB για την εκτέλεση τέτοιας άσκησης σε κτίρια με κατοίκους μέσα και χωρίς να ειδοποιήσει τις τοπικές αρχές.<ref name=Nikolayev_t999>{{cite web |last1=Николаев |first1=Николай |title=Независимое расследование. Рязанский сахар: учения спецслужб или неудавшийся взрыв, 16:39 |url=https://www.youtube.com/watch?v=K-lEi_Uyb_U&t=999 |publisher=[[NTV (Russia)|NTV]] |language=ru |date=24 March 2000 |accessdate=5 April 2020 |archive-date=25 March 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210325000506/https://www.youtube.com/watch?v=K-lEi_Uyb_U&t=999 |url-status=live}}</ref>
Η FSB εξέδωσε επίσης δημόσια συγγνώμη για το περιστατικό.<ref name="nyt_ber" /> Στην τηλεοπτική εκπομπή με τίτλο "Independent Investigation" στο δίκτυο NTV, ο Έβγκενι Σαβοστιάνοφ, πρώην διευθυντής του περιφερειακού υποκαταστήματος της FSB, επέκρινε την FSB για την εκτέλεση τέτοιας άσκησης σε κτίρια με κατοίκους μέσα και χωρίς να ειδοποιήσει τις τοπικές αρχές.<ref name=Nikolayev_t999>{{cite web |last1=Николаев |first1=Николай |title=Независимое расследование. Рязанский сахар: учения спецслужб или неудавшийся взрыв, 16:39 |url=https://www.youtube.com/watch?v=K-lEi_Uyb_U&t=999 |publisher=[[NTV (Russia)|NTV]] |language=ru |date=24 March 2000 |accessdate=5 April 2020 |archive-date=25 March 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210325000506/https://www.youtube.com/watch?v=K-lEi_Uyb_U&t=999 |url-status=live}}</ref>


Σε αποσπάσματα από τη σχεδιαζόμενη επιχείρηση Ριαζάν, που δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 2002, αναφέρθηκε ότι η άσκηση εποπτευόταν από τον επικεφαλής του Κέντρου Ειδικών Επιχειρήσεων (CSO) της FSB, Υποστράτηγο Αλεξάντερ Τίχονοφ.<ref>{{Cite web|url=http://politkovskaya.novayagazeta.ru/pub/2005/2005-082.shtml|title=Назранский "Сахар"|accessdate=26 December 2020|archive-date=13 May 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210513193318/http://politkovskaya.novayagazeta.ru/pub/2005/2005-082.shtml|url-status=live}}</ref>
Σε αποσπάσματα από τη σχεδιαζόμενη επιχείρηση Ριαζάν, που δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 2002, αναφέρθηκε ότι η άσκηση εποπτευόταν από τον επικεφαλής του Κέντρου Ειδικών Επιχειρήσεων (CSO) της FSB, Υποστράτηγο Αλεξάντερ Τίχονοφ.<ref>{{Cite web|url=http://politkovskaya.novayagazeta.ru/pub/2005/2005-082.shtml|title=Назранский "Сахар"|accessdate=26 December 2020|archive-date=13 May 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210513193318/http://politkovskaya.novayagazeta.ru/pub/2005/2005-082.shtml|url-status=live}}</ref>
Γραμμή 91: Γραμμή 91:
Τον Φεβρουάριο του 2000, ο δημοσιογράφος της Novaya Gazeta Πάβελ Βολόσιν δημοσίευσε ένα άρθρο με τίτλο "Τι συνέβη στο Ριαζάν: Ζάχαρη ή Εξογόνο (RDX);", που βασίστηκε εν μέρει στη δίωρη συνέντευξή του με τον Γιούρι Τκατσένκο, τον ειδικό της αστυνομίας σε εκρηκτικά που εξουδετέρωσε τη βόμβα στο Ριαζάν. <ref name=Dunlop_pp175_177 /> Το άρθρο σημείωσε ότι είναι γνωστό ότι ένας αναλυτής αερίων που δοκιμάστηκε προέρχεται από τους σάκους όπου έδειξε την παρουσία του στοιχείου RDX. Ο Τκατσένκο είπε ότι ήταν απολύτως βέβαιος ότι το όργανο ήταν σε σωστή λειτουργία. Ο αναλυτής αερίων ήταν παγκόσμιας κλάσης και συντηρήθηκε από έναν ειδικό που εργαζόταν με αυστηρό πρόγραμμα, κάνοντας συχνούς προληπτικούς ελέγχους, επειδή η συσκευή περιείχε πηγή ραδιενέργειας. Η σχολαστική φροντίδα στον χειρισμό του αναλυτή αερίων ήταν απαραίτητη, επειδή η ζωή των ειδικών της ομάδας πυροτεχνουργών εξαρτιόταν από την αξιοπιστία του εξοπλισμού τους. Μιλώντας για τον πυροκροτητή, ο Βολόσιν σημείωσε ότι οι άνθρωποι που εξουδετέρωσαν τη συσκευή (ο Τκατσένκο και η ομάδατου) ισχυρίστηκαν ότι ο πυροκροτητής που ήταν προσαρτημένος στους σάκους δεν ήταν ομοίωμα και είχε προετοιμαστεί σε επαγγελματικό επίπεδο.<ref name="Dunlop_pp175_177">{{harvnb|Dunlop|2012|pp=175-177}}</ref><ref name=Voloshin_2000_02_14>{{cite news |last1=Voloshin |first1=Pavel |title=Что было в Рязани: сахар или гексоген? |url=http://www.novayagazeta.ru/nomer/2000/06n/n06n-s01.shtml |archive-url=https://web.archive.org/web/20020702063704/http://2000.novayagazeta.ru/nomer/2000/06n/n06n-s01.shtml |archive-date=July 2, 2002 |work=[[Novaya Gazeta]] |issue=11 |date=February 14, 2000 |language=ru}}</ref> Ο αξιωματικός της αστυνομίας που απάντησε στην αρχική κλήση και ανακάλυψε τη βόμβα επέμεινε ότι δεν υπήρχαν αμφιβολίες ότι επρόκειτο για κρίσιμη κατάσταση.<ref name=Voloshin_2000_02_14 />
Τον Φεβρουάριο του 2000, ο δημοσιογράφος της Novaya Gazeta Πάβελ Βολόσιν δημοσίευσε ένα άρθρο με τίτλο "Τι συνέβη στο Ριαζάν: Ζάχαρη ή Εξογόνο (RDX);", που βασίστηκε εν μέρει στη δίωρη συνέντευξή του με τον Γιούρι Τκατσένκο, τον ειδικό της αστυνομίας σε εκρηκτικά που εξουδετέρωσε τη βόμβα στο Ριαζάν. <ref name=Dunlop_pp175_177 /> Το άρθρο σημείωσε ότι είναι γνωστό ότι ένας αναλυτής αερίων που δοκιμάστηκε προέρχεται από τους σάκους όπου έδειξε την παρουσία του στοιχείου RDX. Ο Τκατσένκο είπε ότι ήταν απολύτως βέβαιος ότι το όργανο ήταν σε σωστή λειτουργία. Ο αναλυτής αερίων ήταν παγκόσμιας κλάσης και συντηρήθηκε από έναν ειδικό που εργαζόταν με αυστηρό πρόγραμμα, κάνοντας συχνούς προληπτικούς ελέγχους, επειδή η συσκευή περιείχε πηγή ραδιενέργειας. Η σχολαστική φροντίδα στον χειρισμό του αναλυτή αερίων ήταν απαραίτητη, επειδή η ζωή των ειδικών της ομάδας πυροτεχνουργών εξαρτιόταν από την αξιοπιστία του εξοπλισμού τους. Μιλώντας για τον πυροκροτητή, ο Βολόσιν σημείωσε ότι οι άνθρωποι που εξουδετέρωσαν τη συσκευή (ο Τκατσένκο και η ομάδατου) ισχυρίστηκαν ότι ο πυροκροτητής που ήταν προσαρτημένος στους σάκους δεν ήταν ομοίωμα και είχε προετοιμαστεί σε επαγγελματικό επίπεδο.<ref name="Dunlop_pp175_177">{{harvnb|Dunlop|2012|pp=175-177}}</ref><ref name=Voloshin_2000_02_14>{{cite news |last1=Voloshin |first1=Pavel |title=Что было в Рязани: сахар или гексоген? |url=http://www.novayagazeta.ru/nomer/2000/06n/n06n-s01.shtml |archive-url=https://web.archive.org/web/20020702063704/http://2000.novayagazeta.ru/nomer/2000/06n/n06n-s01.shtml |archive-date=July 2, 2002 |work=[[Novaya Gazeta]] |issue=11 |date=February 14, 2000 |language=ru}}</ref> Ο αξιωματικός της αστυνομίας που απάντησε στην αρχική κλήση και ανακάλυψε τη βόμβα επέμεινε ότι δεν υπήρχαν αμφιβολίες ότι επρόκειτο για κρίσιμη κατάσταση.<ref name=Voloshin_2000_02_14 />


Τον Μάρτιο του 2000, η ​​εφημερίδα Ryazanskiye Vedomosti δημοσίευσε μια συνέντευξη με τον αντισυνταγματάρχη Γιούρι Μαξίμοφ, τον επικεφαλής του ερευνητικού τμήματος της FSB του Ριαζάν. Ο Μαξίμοφ είπε ότι η ομάδα πυροτεχνουργών του Ριαζάν ήταν εξοπλισμένη με ανιχνευτή εκρηκτικών ατμών "М-02", αλλά στους ειδικούς πυροτεχνουργούς δεν άρεσε και χρησιμοποίησαν το σύστημα "Exprei", το οποίο ήταν πιο ακριβές. <ref name=Lurina>{{cite news |last1=Лурина |first1=Татьяна |title=Против кого дружим? |url=http://www.agentura.ru/text/press/regions/ryaz4.txt |work=Рязанские ведомости |publisher=agentura.ru |date=March 21, 2000 |language=ru |accessdate=3 July 2020 |archive-date=25 February 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210225013152/http://www.agentura.ru/text/press/regions/ryaz4.txt |url-status=live}}</ref> Επίσης τον Μάρτιο του 2000, ο επικεφαλής του Ριαζάν της FSB Στρατηγός Σεργκέγιεφ εμφανίστηκε στην τηλεοπτική εκπομπή "Independent Investigation" σχολιάζοντας τη συσκευή που χρησιμοποιήθηκε για την ανίχνευση του RDX. Σύμφωνα με τον Σεργκέγιεφ, ήταν συσκευασμένο σε ένα χαρτοφύλακα και λειτουργούσε. Η προς διερεύνηση ουσία σκουπίστηκε με ένα χαρτί συλλογής, το οποίο στη συνέχεια ψεκάστηκε από ένα μπουκάλι αεροζόλ, όπου ανέδειξε την παρουσία εκρηκτικών. Ο Σεργκέγιεφ εξήγησε το ψευδώς θετικό αποτέλεσμα από προηγούμενη μόλυνση του καπακιού του χαρτοφύλακα, στο οποίο ο Τκατσένκο έριξε λίγη ζάχαρη από τα σακιά για να πραγματοποιήσει τη δοκιμή.<ref name=Nikolayev_t1650>{{cite web |last1=Николаев |first1=Николай |title=Независимое расследование. Рязанский сахар: учения спецслужб или неудавшийся взрыв, 27:30 |url=https://www.youtube.com/watch?v=K-lEi_Uyb_U&t=1650 |work=[[NTV (Russia)|NTV]] |language=ru |date=24 March 2000 |accessdate=3 July 2020 |archive-date=1 October 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201001012253/https://www.youtube.com/watch?v=K-lEi_Uyb_U&t=1650 |url-status=live}}</ref>
Τον Μάρτιο του 2000, η ​​εφημερίδα Ryazanskiye Vedomosti δημοσίευσε μια συνέντευξη με τον αντισυνταγματάρχη Γιούρι Μαξίμοφ, τον επικεφαλής του ερευνητικού τμήματος της FSB του Ριαζάν. Ο Μαξίμοφ είπε ότι η ομάδα πυροτεχνουργών του Ριαζάν ήταν εξοπλισμένη με ανιχνευτή εκρηκτικών ατμών "М-02", αλλά στους ειδικούς πυροτεχνουργούς δεν άρεσε και χρησιμοποίησαν το σύστημα "Exprei", το οποίο ήταν πιο ακριβές. <ref name=Lurina>{{cite news |last1=Лурина |first1=Татьяна |title=Против кого дружим? |url=http://www.agentura.ru/text/press/regions/ryaz4.txt |work=Рязанские ведомости |publisher=agentura.ru |date=March 21, 2000 |language=ru |accessdate=3 July 2020 |archive-date=25 February 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210225013152/http://www.agentura.ru/text/press/regions/ryaz4.txt |url-status=live}}</ref> Επίσης τον Μάρτιο του 2000, ο επικεφαλής του Ριαζάν της FSB Στρατηγός Σεργκέγιεφ εμφανίστηκε στην τηλεοπτική εκπομπή "Independent Investigation" σχολιάζοντας τη συσκευή που χρησιμοποιήθηκε για την ανίχνευση του RDX. Σύμφωνα με τον Σεργκέγιεφ, ήταν συσκευασμένο σε ένα χαρτοφύλακα και λειτουργούσε. Η προς διερεύνηση ουσία σκουπίστηκε με ένα χαρτί συλλογής, το οποίο στη συνέχεια ψεκάστηκε από ένα μπουκάλι αεροζόλ, όπου ανέδειξε την παρουσία εκρηκτικών. Ο Σεργκέγιεφ εξήγησε το ψευδώς θετικό αποτέλεσμα από προηγούμενη μόλυνση του καπακιού του χαρτοφύλακα, στο οποίο ο Τκατσένκο έριξε λίγη ζάχαρη από τα σακιά για να πραγματοποιήσει τη δοκιμή.<ref name=Nikolayev_t1650>{{cite web |last1=Николаев |first1=Николай |title=Независимое расследование. Рязанский сахар: учения спецслужб или неудавшийся взрыв, 27:30 |url=https://www.youtube.com/watch?v=K-lEi_Uyb_U&t=1650 |work=[[NTV (Russia)|NTV]] |language=ru |date=24 March 2000 |accessdate=3 July 2020 |archive-date=1 October 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201001012253/https://www.youtube.com/watch?v=K-lEi_Uyb_U&t=1650 |url-status=live}}</ref>


Σε μια συνέντευξη Τύπου με την ευκαιρία της Ημέρας των Εργαζομένων στην Υπηρεσία Ασφαλείας τον Δεκέμβριο του 2001, ο Τκατσένκο ανέφερε ότι δεν είχε χρησιμοποιηθεί αναλυτής αερίου και ότι ο πυροκροτητής ήταν μια οβίδα κυνηγετικού όπλου που δεν μπορούσε να πυροδοτήσει κανένα γνωστό εκρηκτικό.<ref name="fsb-satisfied">{{cite news |last1=Trukhina |first1=Lyudmila |title=Satisfied with the results of the year |url=http://rv.ryazan.ru/old/cgi-bin/main-n=1244&m=8.htm |work=[[Ryazanskie Vedomosti]] |date=20 December 2001 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110131045636/http://rv.ryazan.ru/old/cgi-bin/main-n%3D1244%26m%3D8.htm |archive-date=31 January 2011 |language=ru}}</ref>
Σε μια συνέντευξη Τύπου με την ευκαιρία της Ημέρας των Εργαζομένων στην Υπηρεσία Ασφαλείας τον Δεκέμβριο του 2001, ο Τκατσένκο ανέφερε ότι δεν είχε χρησιμοποιηθεί αναλυτής αερίου και ότι ο πυροκροτητής ήταν μια οβίδα κυνηγετικού όπλου που δεν μπορούσε να πυροδοτήσει κανένα γνωστό εκρηκτικό.<ref name="fsb-satisfied">{{cite news |last1=Trukhina |first1=Lyudmila |title=Satisfied with the results of the year |url=http://rv.ryazan.ru/old/cgi-bin/main-n=1244&m=8.htm |work=[[Ryazanskie Vedomosti]] |date=20 December 2001 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110131045636/http://rv.ryazan.ru/old/cgi-bin/main-n%3D1244%26m%3D8.htm |archive-date=31 January 2011 |language=ru}}</ref>
Γραμμή 98: Γραμμή 98:


==== Περίπτωση του στρατιώτη Αλεξέι Πινιάεφ ====
==== Περίπτωση του στρατιώτη Αλεξέι Πινιάεφ ====
Τον Μάρτιο του 2000, ο δημοσιογράφος της Novaya Gazeta, Πάβελ Βολόσιν ανέφερε την συζήτηση που είχε με τον στρατιώτη Αλεξέι Π. (αργότερα αναγνωρίστηκε ως Πινιάεφ) του 137ου Συντάγματος. Ο Πινιάεφ φύλαγε μια αποθήκη με όπλα και πυρομαχικά κοντά στην πόλη Ριαζάν. Μαζί με έναν φίλο του μπήκε στην αποθήκη για να δει τα όπλα. Οι φίλοι έμειναν έκπληκτοι όταν είδαν ότι η αποθήκη περιείχε σακιά με τη λέξη «ζάχαρη». Ο Πινιάεφ και ο φίλος του αποθαρρύνθηκαν, αλλά δεν ήθελαν να φύγουν από την αποθήκη με άδεια χέρια. Οι δύο αλεξιπτωτιστές έκαναν μια τρύπα σε μια από τις σακούλες και έβαλαν λίγη ζάχαρη σε μια πλαστική σακούλα. Στη συνέχεια έφτιαξαν [[τσάι]] με τη ζάχαρη, αλλά η γεύση του τσαγιού ήταν άσχημη. Τρόμαξαν γιατί η ουσία μπορεί να αποδειχτεί ότι ήταν άλατι και έφεραν την πλαστική σακούλα σε έναν διοικητή διμοιρίας,<ref>{{cite news |last1=Волошин |first1=Павел |title=Гексоген. ФСБ. Рязань |url=https://novayagazeta.ru/articles/2000/03/13/9488-geksogen-fsb-ryazan |work=[[Novaya Gazeta]] |date=13 March 2000 |language=ru |accessdate=5 April 2020 |archive-date=21 July 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200721185426/https://novayagazeta.ru/articles/2000/03/13/9488-geksogen-fsb-ryazan |url-status=live}}</ref>
Τον Μάρτιο του 2000, ο δημοσιογράφος της Novaya Gazeta, Πάβελ Βολόσιν ανέφερε τη συζήτηση που είχε με τον στρατιώτη Αλεξέι Π. (αργότερα αναγνωρίστηκε ως Πινιάεφ) του 137ου Συντάγματος. Ο Πινιάεφ φύλαγε μια αποθήκη με όπλα και πυρομαχικά κοντά στην πόλη Ριαζάν. Μαζί με έναν φίλο του μπήκε στην αποθήκη για να δει τα όπλα. Οι φίλοι έμειναν έκπληκτοι όταν είδαν ότι η αποθήκη περιείχε σακιά με τη λέξη «ζάχαρη». Ο Πινιάεφ και ο φίλος του αποθαρρύνθηκαν, αλλά δεν ήθελαν να φύγουν από την αποθήκη με άδεια χέρια. Οι δύο αλεξιπτωτιστές έκαναν μια τρύπα σε μια από τις σακούλες και έβαλαν λίγη ζάχαρη σε μια πλαστική σακούλα. Στη συνέχεια έφτιαξαν [[τσάι]] με τη ζάχαρη, αλλά η γεύση του τσαγιού ήταν άσχημη. Τρόμαξαν γιατί η ουσία μπορεί να αποδειχτεί ότι ήταν άλατι και έφεραν την πλαστική σακούλα σε έναν διοικητή διμοιρίας,<ref>{{cite news |last1=Волошин |first1=Павел |title=Гексоген. ФСБ. Рязань |url=https://novayagazeta.ru/articles/2000/03/13/9488-geksogen-fsb-ryazan |work=[[Novaya Gazeta]] |date=13 March 2000 |language=ru |accessdate=5 April 2020 |archive-date=21 July 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200721185426/https://novayagazeta.ru/articles/2000/03/13/9488-geksogen-fsb-ryazan |url-status=live}}</ref>


Σύμφωνα με τους Φελσντίνσκι και Πριβιλόβσκι, μετά το ρεπορτάζ της εφημερίδας, οι αξιωματικοί της FSB κατέβηκαν στη μονάδα του Πινιάεφ, τους κατηγόρησαν ότι αποκάλυψαν ένα κρατικό μυστικό και τους είπαν: «Παιδιά δεν μπορείτε καν να φανταστείτε σε τι σοβαρή δουλειά έχετε μπλέξει». Το σύνταγμα αργότερα μήνυσε τους εκδότες της Novaya Gazeta για προσβολή της τιμής του ρωσικού στρατού, καθώς δεν υπήρχε κάποιος στρατιώτης με το όνομα Αλεξέι Πινιάεφ στο σύνταγμα, σύμφωνα με δήλωσή τους.<ref>{{harvnb|Felshtinsky|Pribylovsky|2008|pp=127–129}}</ref>
Σύμφωνα με τους Φελσντίνσκι και Πριβιλόβσκι, μετά το ρεπορτάζ της εφημερίδας, οι αξιωματικοί της FSB κατέβηκαν στη μονάδα του Πινιάεφ, τους κατηγόρησαν ότι αποκάλυψαν ένα κρατικό μυστικό και τους είπαν: «Παιδιά δεν μπορείτε καν να φανταστείτε σε τι σοβαρή δουλειά έχετε μπλέξει». Το σύνταγμα αργότερα μήνυσε τους εκδότες της Novaya Gazeta για προσβολή της τιμής του ρωσικού στρατού, καθώς δεν υπήρχε κάποιος στρατιώτης με το όνομα Αλεξέι Πινιάεφ στο σύνταγμα, σύμφωνα με δήλωσή τους.<ref>{{harvnb|Felshtinsky|Pribylovsky|2008|pp=127–129}}</ref>
Γραμμή 139: Γραμμή 139:


== Βιβλιογραφία ==
== Βιβλιογραφία ==
* {{Citation| last = Stavitsky| first = Vasily| title = Krovavyj terror| publisher = TsOS FSB Rossii, Olma-Press| language = ru| year = 2000| isbn = 978-5224014125}}
* {{Citation| last = Stavitsky| first = Vasily| title = Krovavyj terror| publisher = TsOS FSB Rossii, Olma-Press| language = ru| year = 2000| isbn = 978-5224014125}}


* {{Citation| last = Yeltsin| first = Boris| title = Midnight Diaries| publisher = PublicAffairs| year = 2000| isbn = 978-1-58648-011-0| url = http://yeltsincenter.ru/sites/default/files/books_flash/midnight_diaries/index.html}}
* {{Citation| last = Yeltsin| first = Boris| title = Midnight Diaries| publisher = PublicAffairs| year = 2000| isbn = 978-1-58648-011-0| url = http://yeltsincenter.ru/sites/default/files/books_flash/midnight_diaries/index.html}}


* {{Citation| last = Klebnikov| first = Paul| title = Godfather of the Kremlin: Boris Berezovsky and the looting of Russia| publisher = Harcourt| year = 2000| isbn = 978-0-15-100621-2}}
* {{Citation| last = Klebnikov| first = Paul| title = Godfather of the Kremlin: Boris Berezovsky and the looting of Russia| publisher = Harcourt| year = 2000| isbn = 978-0-15-100621-2}}


* {{Citation| first1 = Peter| last1 = Reddaway| first2 = Dmitri| last2 = Glinski| title = The Tragedy of Russia's Reforms: Market Bolshevism Against Democracy| publisher = [[United States Institute of Peace Press]]| year = 2001| isbn = 1-929223-06-4}}
* {{Citation| first1 = Peter| last1 = Reddaway| first2 = Dmitri| last2 = Glinski| title = The Tragedy of Russia's Reforms: Market Bolshevism Against Democracy| publisher = [[United States Institute of Peace Press]]| year = 2001| isbn = 1-929223-06-4}}


* {{Citation| first = Strobe| last = Talbott| title = The Russia Hand: A Memoir of Presidential Diplomacy
* {{Citation| first = Strobe| last = Talbott| title = The Russia Hand: A Memoir of Presidential Diplomacy
| publisher = Random House| year = 2002| isbn = 978-0-375-50714-4}}
| publisher = Random House| year = 2002| isbn = 978-0-375-50714-4}}


* {{Citation| first = Alexander| last = Litvinenko| title = LPG: Lubianskaia Prestupnaia Gruppirovka: Ofitser FSB Daet Pokazaniia| language = ru| publisher = Grani| year = 2002| isbn = 978-0-9723878-0-4
* {{Citation| first = Alexander| last = Litvinenko| title = LPG: Lubianskaia Prestupnaia Gruppirovka: Ofitser FSB Daet Pokazaniia| language = ru| publisher = Grani| year = 2002| isbn = 978-0-9723878-0-4
| page = 255}}
| page = 255}}


* {{Citation| first = David| last = Hoffman| title = The Oligarchs: Wealth & Power in the New Russia
* {{Citation| first = David| last = Hoffman| title = The Oligarchs: Wealth & Power in the New Russia
| publisher = PublicAffairs| year = 2002| isbn = 978-1-58648-001-1}}
| publisher = PublicAffairs| year = 2002| isbn = 978-1-58648-001-1}}


* {{Citation| last = Satter| first = David| title = Darkness at Dawn: The Rise of the Russian Criminal State| publisher = Yale University Press| year = 2003| isbn = 0-300-09892-8}}
* {{Citation| last = Satter| first = David| title = Darkness at Dawn: The Rise of the Russian Criminal State| publisher = Yale University Press| year = 2003| isbn = 0-300-09892-8}}


* {{Citation| last = Evangelista| first = Matthew| title = The Chechen Wars: Will Russia Go the Way of the Soviet Union?| publisher = Brookings Institution Press| year = 2004| isbn = 978-0-8157-2497-1}}
* {{Citation| last = Evangelista| first = Matthew| title = The Chechen Wars: Will Russia Go the Way of the Soviet Union?| publisher = Brookings Institution Press| year = 2004| isbn = 978-0-8157-2497-1}}


* {{Citation| last = Murphy| first = Paul| title = The Wolves of Islam: Russia and the Faces of Chechen Terror| publisher = Potomac Books Inc.| year = 2004| isbn = 978-1-57488-830-0}}
* {{Citation| last = Murphy| first = Paul| title = The Wolves of Islam: Russia and the Faces of Chechen Terror| publisher = Potomac Books Inc.| year = 2004| isbn = 978-1-57488-830-0}}


* {{Citation| last = Jack| first = Andrew| title = Inside Putin's Russia: Can There Be Reform Without Democracy?| publisher = Oxford University Press| year = 2005| isbn = 978-0-19-518909-4}}
* {{Citation| last = Jack| first = Andrew| title = Inside Putin's Russia: Can There Be Reform Without Democracy?| publisher = Oxford University Press| year = 2005| isbn = 978-0-19-518909-4}}


* {{Citation| first = Richard| last = Sakwa| title = Chechnya: From Past to Future| year = 2005| publisher = Anthem Press| isbn = 978-1-84331-164-5}}
* {{Citation| first = Richard| last = Sakwa| title = Chechnya: From Past to Future| year = 2005| publisher = Anthem Press| isbn = 978-1-84331-164-5}}


* {{Citation| last1 = Goldfarb| first1 = Alexander| last2 = Litvinenko| first2 = Marina| title = Death of a Dissident| publisher = Simon & Schuster| year = 2007| isbn = 978-1-4165-5165-2}}
* {{Citation| last1 = Goldfarb| first1 = Alexander| last2 = Litvinenko| first2 = Marina| title = Death of a Dissident| publisher = Simon & Schuster| year = 2007| isbn = 978-1-4165-5165-2}}


* {{Citation| last1 = Felshtinsky| first1 = Yuri| last2 = Litvinenko| first2 = Alexander| title = Blowing up Russia: Terror from within| edition = 2nd| year = 2007| publisher = Gibson Square Books| isbn = 978-1-903933-95-4}}
* {{Citation| last1 = Felshtinsky| first1 = Yuri| last2 = Litvinenko| first2 = Alexander| title = Blowing up Russia: Terror from within| edition = 2nd| year = 2007| publisher = Gibson Square Books| isbn = 978-1-903933-95-4}}


* {{Citation| last1 = Felshtinsky| first1 = Yuri| last2 = Pribylovsky| first2 = Vladimir| title = The Age of Assassins. The Rise and Rise of Vladimir Putin| publisher = Gibson Square Books| place = London | isbn = 978-1-906142-07-0| url = https://www.theguardian.com/books/2008/apr/20/politics| date = 20 April 2008| accessdate = 23 May 2010}}
* {{Citation| last1 = Felshtinsky| first1 = Yuri| last2 = Pribylovsky| first2 = Vladimir| title = The Age of Assassins. The Rise and Rise of Vladimir Putin| publisher = Gibson Square Books| place = London | isbn = 978-1-906142-07-0| url = https://www.theguardian.com/books/2008/apr/20/politics| date = 20 April 2008| accessdate = 23 May 2010}}


* {{Citation| title = Putin, Russia's choice| last = Sakwa| first = Richard| year = 2008| edition = 2nd| publisher = Routledge| isbn = 978-0-415-40765-6}}
* {{Citation| title = Putin, Russia's choice| last = Sakwa| first = Richard| year = 2008| edition = 2nd| publisher = Routledge| isbn = 978-0-415-40765-6}}


* {{Citation|last1=Ware|first1=Robert Bruce|last2=Kisriev|first2=Enver|year=2009|title=Dagestan: Russian Hegemony and Islamic Resistance in the North Caucasus|publisher=Routledge
* {{Citation|last1=Ware|first1=Robert Bruce|last2=Kisriev|first2=Enver|year=2009|title=Dagestan: Russian Hegemony and Islamic Resistance in the North Caucasus|publisher=Routledge
|isbn=978-0765620286}}
|isbn=978-0765620286}}


* {{Citation| last1 = Akhmadov| first1 = Ilyas| last2 = Lanskoy| first2 = Miriam| last3 = Brzezinski| first3 = Zbigniew| title = The Chechen Struggle: Independence Won and Lost| year = 2010| publisher = Palgrave Macmillan| isbn = 978-0-230-10534-8}}
* {{Citation| last1 = Akhmadov| first1 = Ilyas| last2 = Lanskoy| first2 = Miriam| last3 = Brzezinski| first3 = Zbigniew| title = The Chechen Struggle: Independence Won and Lost| year = 2010| publisher = Palgrave Macmillan| isbn = 978-0-230-10534-8}}


* {{Citation| last1 = Soldatov| first1 = Andrei| last2 = Borogan| first2 = Irina| title = The New Nobility: The Restoration of Russia's Security State and the Enduring Legacy of the KGB| year = 2010| publisher = PublicAffairs| isbn = 978-1-58648-802-4}}
* {{Citation| last1 = Soldatov| first1 = Andrei| last2 = Borogan| first2 = Irina| title = The New Nobility: The Restoration of Russia's Security State and the Enduring Legacy of the KGB| year = 2010| publisher = PublicAffairs| isbn = 978-1-58648-802-4}}


* {{Citation| first = John| last = Dunlop| title = The Moscow Bombings of September 1999: Examinations of Russian Terrorist Attacks at the Onset of Vladimir Putin's Rule| publisher = Stuttgart: Ibidem| year = 2012| isbn = 978-3-8382-0388-1}}
* {{Citation| first = John| last = Dunlop| title = The Moscow Bombings of September 1999: Examinations of Russian Terrorist Attacks at the Onset of Vladimir Putin's Rule| publisher = Stuttgart: Ibidem| year = 2012| isbn = 978-3-8382-0388-1}}


* {{Citation| first = Brian Glyn| last = Williams| title = Inferno in Chechnya: The Russian-Chechen Wars, the Al Qaeda Myth, and the Boston Marathon Bombings| publisher = ForeEdge| year = 2015| isbn = 978-1-61168-737-8}}
* {{Citation| first = Brian Glyn| last = Williams| title = Inferno in Chechnya: The Russian-Chechen Wars, the Al Qaeda Myth, and the Boston Marathon Bombings| publisher = ForeEdge| year = 2015| isbn = 978-1-61168-737-8}}


* {{Citation| first = Elena| last = Pokalova| title = Chechnya's Terrorist Network: The Evolution of Terrorism in Russia's North Caucasus| publisher = Greenwood Publishing Group| year = 2015| isbn = 978-1-44083-154-6}}
* {{Citation| first = Elena| last = Pokalova| title = Chechnya's Terrorist Network: The Evolution of Terrorism in Russia's North Caucasus| publisher = Greenwood Publishing Group| year = 2015| isbn = 978-1-44083-154-6}}


* {{Citation| last = Satter| first = David| title = The Less You Know, the Better You Sleep: Russia's Road to Terror and Dictatorship under Yeltsin and Putin| publisher = Yale University Press| year = 2016| isbn = 978-0-30021-142-9}}
* {{Citation| last = Satter| first = David| title = The Less You Know, the Better You Sleep: Russia's Road to Terror and Dictatorship under Yeltsin and Putin| publisher = Yale University Press| year = 2016| isbn = 978-0-30021-142-9}}


* {{Citation| first = René| last = De La Pedraja| title = The Russian Military Resurgence: Post-Soviet Decline and Rebuilding, 1992-2018| publisher = [[McFarland & Company]]| year = 2018| isbn = 978-1-47666-991-5}}
* {{Citation| first = René| last = De La Pedraja| title = The Russian Military Resurgence: Post-Soviet Decline and Rebuilding, 1992-2018| publisher = [[McFarland & Company]]| year = 2018| isbn = 978-1-47666-991-5}}




Έκδοση από την 09:01, 19 Απριλίου 2023

Bομβιστικές επιθέσεις στη Ρωσία
Σωστικά συνεργεία στα ερειπεία μιας πολυκατοικίας.
Ημερομηνία4–16 Σεπτεμβρίου 1999
ΤοποθεσίαΜπουινάκσκ, Μόσχα και Βολγκοντόνσκ, Ρωσία
ΤύποςΕκρηκτικοί ωρολογιακοί μηχανισμοί
ΣτόχοςΠολυκατοικίες στη Ρωσία
ΑποτέλεσμαΔεύτερος Πόλεμος της Τσετσενίας
Θάνατοι307
Τραυματισμοί1,000+
Ύποπτοι
  • Ιμντ Αλ-Χατάμπ, Αχμέτ Γκοτσιγιάεφ και οι συνεργοί τους.
  • Συμμετοχή των ρωσικών υπηρεσίων (FSB και GRU)
  • Διάφοροι άλλοι
Commons page Σχετικά πολυμέσα

Τον Σεπτέμβριο του 1999 μια σειρά από βομβιστικές επιθέσεις έπληξαν τέσσερις πολυκατοικίες στις ρωσικές πόλεις Μπουινάκσκ, Μόσχα και Βολγκοντόνσκ, σκοτώνοντας περισσότερους από 300 ανθρώπους και τραυματίζοντας περισσότερους από 1.000, σκορπίζοντας ένα κύμα φόβου σε ολόκληρη τη Ρωσία. Αυτές οι βομβιστικές επιθέσεις, μαζί με την εισβολή στο Νταγκεστάν, πυροδότησαν τον δεύτερο πόλεμο της Τσετσενίας.[1] [2] Ο χειρισμός της κρίσης από τον Βλαντίμιρ Πούτιν, ο οποίος ήταν πρωθυπουργός εκείνη την εποχή, ενίσχυσε πολύ τη δημοτικότητά του και τον βοήθησε να ανέλθει στην προεδρία μέσα σε λίγους μήνες.

Οι εκρήξεις έπληξαν το Μπουινάκσκ στις 4 Σεπτεμβρίου και στη Μόσχα στις 9 και 13 Σεπτεμβρίου. Στις 13 Σεπτεμβρίου, ο πρόεδρος της Ρωσικής Δούμας Γενάντι Σελέζνιοφ έκανε μια ανακοίνωση στη Δούμα ότι έλαβε μια αναφορά ότι μία άλλη βομβιστική επίθεση είχε μόλις συμβεί στην πόλη Βολγκοντόνσκ. Πράγματι μια βομβιστική επίθεση συνέβη στο Βολγκοντόνσκ, αλλά μόνο τρεις ημέρες αργότερα, στις 16 Σεπτεμβρίου. Τσετσένοι μαχητές κατηγορήθηκαν για τις βομβιστικές επιθέσεις, ωστόσο αρνήθηκαν την ευθύνη, μαζί με τον πρόεδρο της Τσετσενίας Ασλάν Μασχάντοφ.

Ένας ύποπτος μηχανισμός που έμοιαζε με αυτούς που χρησιμοποιήθηκαν στις βομβιστικές επίθεσεις βρέθηκε και εξουδετερώθηκε σε πολυκατοικία στη πόλη Ριαζάν στις 22 Σεπτεμβρίου. [3] Στις 23 Σεπτεμβρίου, ο Βλαντιμίρ Πούτιν εξήρε την επαγρύπνηση των κατοίκων του Ριαζάν και διέταξε τον αεροπορικό βομβαρδισμό του Γκρόζνυ, ο οποίος σηματοδότησε την έναρξη του δεύτερου πολέμου της Τσετσενίας. [4] Τρεις πράκτορες της FSB που είχαν τοποθετήσει τους μηχανισμούς στο Ριαζάν συνελήφθησαν από την τοπική αστυνομία. Την επόμενη μέρα, ο διευθυντής της FSB Νικολάι Πατρούσεφ ανακοίνωσε ότι το περιστατικό στο Ριαζάν ήταν στο πλαίσιο μιας μια αντιτρομοκρατικής άσκησης και ο μηχανισμός που βρέθηκε εκεί περιείχε μόνο ζάχαρη. [5]

Η επίσημη έρευνα των Ρωσικών αρχών για τη βομβιστική επίθεση στο Μπουινάκσκ ολοκληρώθηκε το 2001, ενώ η έρευνα για τις βομβιστικές επιθέσεις στη Μόσχα και στο Βολγκοντόνσκ ολοκληρώθηκε το 2002. Το 2000, επτά άτομα καταδικάστηκαν για τη βομβιστική επίθεση στο Μπουινάκσκ. Σύμφωνα με τη δικαστική απόφαση για τις βομβιστικές επιθέσεις της Μόσχας και του Βολγκοντόνσκ, η οποία ανακοινώθηκε το 2004, οι επιθέσεις οργανώθηκαν και ηγήθηκαν από τον Αχμέζ Γκοτσιγιάεφ, ο οποίος παραμένει ελεύθερος. Όλες οι βομβιστικές επιθέσεις, έκρινε το δικαστήριο, διατάχθηκαν από τους ισλαμιστές πολέμαρχους Ιμντ-αλ Χατάμπ και Αμπού Ομάρ αλ-Σαίφ, οι οποίοι έχουν σκοτωθεί. Άλλοι πέντε ύποπτοι έχουν σκοτωθεί και έξι έχουν καταδικαστεί από ρωσικά δικαστήρια για κατηγορίες που σχετίζονται με την τρομοκρατία. Οι προσπάθειες ωστόσο για ανεξάρτητη έρευνα παρεμποδίστηκαν. [6] [7] Ο βουλευτής της Κρατικής Δούμας Γιούρι Τσεκοτσίχιν υπέβαλε δύο προτάσεις για κοινοβουλευτική έρευνα για τα γεγονότα, αλλά οι προτάσεις απορρίφθηκαν από την Κρατική Δούμα τον Μάρτιο του 2000. Μια ανεξάρτητη δημόσια επιτροπή για τη διερεύνηση των βομβιστικών επιθέσεων προήδρευσε ο βουλευτής της Δούμας Σεργκέι Κοβάλεφ. [8] Η επιτροπή κατέστη αναποτελεσματική λόγω της άρνησης της κυβέρνησης να απαντήσει στις έρευνές της. Δύο βασικά μέλη της Επιτροπής Κοβάλεφ, ο Σεργκέι Γιουσένκοφ και ο Γιούρι Τσεκοτσίχιν, δολοφονήθηκαν. [9] [10] Ο δικηγόρος και ανακριτής της Επιτροπής Μιχαήλ Τρεπάσκιν συνελήφθη και εξέτισε φυλάκιση τεσσάρων ετών για αποκάλυψη κρατικών μυστικών. Ο πρώην πράκτορας της FSB Αλεξάντερ Λιτβινένκο, ο οποίος αυτομόλησε και κατηγόρησε την FSB για τις βομβιστικές επιθέσεις, δηλητηριάστηκε και πέθανε στο Λονδίνο το 2006. Μια βρετανική έρευνα αργότερα διαπίστωσε ότι η δολοφονία του Λιτβινένκο «πιθανότατα» έγινε με την έγκριση του Πούτιν και του Πατρούσεφ. [11]

Οι επιθέσεις αποδίδονταν ευρέως σε Τσετσένους τρομοκράτες, αν και η ενοχή τους δεν αποδείχθηκε ποτέ οριστικά. [12] Ορισμένοι ιστορικοί και δημοσιογράφοι ισχυρίζονται ότι οι βομβιστικές επιθέσεις συντονίστηκαν από τις ρωσικές κρατικές υπηρεσίες ασφαλείας για να βοηθήσουν τον Πούτιν να ανέλθει στην προεδρία της χώρας. [13] [14] [15] [16] [17] [18] [19] [20] Άλλοι διαφωνούν με τέτοιες θεωρίες ή υποστηρίζουν ότι δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για να αποδοθεί η ευθύνη για τις επιθέσεις. [21] [22] [23] [24] [25]

Βομβιστικές επιθέσεις

Επισκόπηση

Πέντε βομβιστικές επιθέσεις σε πολυκατοικίες σημειώθηκαν και τουλάχιστον τρεις απόπειρες βομβιστικών επιθέσεων αποτράπηκαν. [26] Όλες οι επιθέσεις είχαν την ίδια «υπογραφή», με βάση τη φύση και τον όγκο της καταστροφής. Σε κάθε περίπτωση χρησιμοποιήθηκε ένα ισχυρό εκρηκτικό και οι ωρολογιακοί μηχανισμοί ρυθμίστηκαν έτσι ώστε να πυροδοτηθούν τη νύχτα και να προκαλέσουν τον μέγιστο αριθμό ανθρωπίνων απωλειών.[27][28][29] Τα εκρηκτικά τοποθετήθηκαν για να καταστρέψουν τα πιο αδύναμα, πιο κρίσιμα στοιχεία των κτιρίων και να τα αναγκάσουν να καταρρεύσουν σαν ένα σπίτι από τραπουλόχαρτα.[30] Τα άτομα πίσω από τις βομβιστικές επιθέσεις μπόρεσαν να αποκτήσουν ή να κατασκευάσουν αρκετούς τόνους ισχυρών εκρηκτικών και να τα παραδώσουν σε πολλούς προορισμούς σε ολόκληρη τη Ρωσία.[30][31]

Πλατεία Μανέζναγια, Μόσχα

Στις 20:00 τοπική ώρα, στις 31 Αυγούστου 1999, μια βόμβα εξερράγη στη στοά ψυχαγωγίας του εμπορικού συγκροτήματος στην Πλατεία Μανέζναγια της Μόσχας. [32][33] [34] Τουλάχιστον 29 άτομα τραυματίστηκαν. [35][36][37][38] Σύμφωνα με την FSB, η έκρηξη προκλήθηκε από μια βόμβα περίπου 300 γραμμαρίων εκρηκτικής ύλης.[33]

Στις 2 Σεπτεμβρίου 1999, ένας άγνωστος τηλεφώνησε και ισχυρίστηκε ότι η βομβιστική επίθεση διαπράχθηκε από την ένοπλη οργάνωση «Απελευθερωτικός Στρατός του Νταγκεστάν».[39]

Μπούινανσκ, Νταγκεστάν

Στις 22:00 τοπική ώρα, στις 4 Σεπτεμβρίου 1999, ένα παγιδευμένο αυτοκίνητο εξερράγη έξω από μια πενταώροφη πολυκατοικία στην πόλη Μπούινανσκ του Νταγκεστάν, κοντά στα σύνορα με την Τσετσενία. Στο κτίριο στεγάζονταν Ρώσοι στρατιώτες συνοριοφύλακες μαζί με τις οικογένειές τους.[40] Εξήντα τέσσερα άτομα σκοτώθηκαν και 133 τραυματίστηκαν από την έκρηξη.[41][42]

Την ίδια μέρα, μια άλλη βόμβα ανακαλύφθηκε λίγο μετά την έκρηξη στο Μπούινανσκ.[40][43] Η βόμβα που εξουδετερώθηκε βρισκόταν σε ένα αυτοκίνητο που περιείχε 2.706 κιλά εκρηκτικής ύλης. Ανακαλύφθηκε από κατοίκους της περιοχής σε ένα πάρκινγκ που περιβάλλεται από στρατιωτικό νοσοκομείο και συγκρότημα κατοικιών.[44]

Πετσατνίκι, Μόσχα

Στις 9 Σεπτεμβρίου 1999, λίγο μετά τα μεσάνυχτα στις 20:00 τοπική ώρα, [45] μια βόμβα εξερράγη στο ισόγειο μιας πολυκατοικίας επί της οδού Γκουριάνοβα 19 στη νοτιοανατολική Μόσχα. Η εκρηκτική ισχύς ήταν ισοδύναμη με 300–400 κιλά TNT. Το εννιαώροφο κτίριο που καταστράφηκε, σκότωσε 106 άτομα μέσα (με τις πρώτες αναφορές να κάνουν λόγο για 93 νεκρούς[46]) και τραυμάτισε άλλα 249, προκαλώντας ζημιές σε 19 κοντινά κτίρια.[45] ​​Συνολικά 108 διαμερίσματα καταστράφηκαν από την έκρηξη. Ένας εκπρόσωπος της FSB ανακοίνωσε ότι βρέθηκαν ίχνη από RDX και TNT σε αντικείμενα που αφαιρέθηκαν από το σημείο της έκρηξης. [47] Κάτοικοι δήλωσαν λίγα λεπτά πριν από την έκρηξη τέσσερις άνδρες εθεάθησαν να απομακρύνονται με ταχύτητα από το κτίριο με ένα αυτοκίνητο.[48]

Ο Ρώσος Πρόεδρος Μπόρις Γιέλτσιν διέταξε άμεσα έρευνα σε 30.000 κτίρια κατοικιών στη Μόσχα για τοποθέτηση εκρηκτικών.[49] Ανέλαβε προσωπικά τον έλεγχο της έρευνας της έκρηξης. [31] Ο Πρωθυπουργός Βλαντίμιρ Πούτιν κήρυξε την 13η Σεπτεμβρίου ημέρα πένθους για τα θύματα των επιθέσεων.[45]

Αυτοκινητόδρομος Κασιρσκόγιε, Μόσχα

Διασώστες σκάβουν για να βρουν επιζώντες μετά τη βομβιστική επίθεση στο Κασιρσκόγιε.

Στις 13 Σεπτεμβρίου 1999, στις 05:00, μια μεγάλη βόμβα εξερράγη σε υπόγειο πολυκατοικίας στην εθνική οδό Κασιρσκόγιε στη νότια Μόσχα, περίπου 6 χιλιόμετρα από τον τόπο της τελευταίας επίθεσης. Αυτή ήταν η πιο πολύνεκρη έκρηξη στην αλυσίδα των βομβιστικών επιθέσεων (καθώς το κτίριο ήταν χτισμένο με τούβλα), με 119 νεκρούς και 200 ​​τραυματίες. [50] Το οκταώροφο κτίριο ισοπεδώθηκε, γεμίζοντας το δρόμο συντρίμμια και πετώντας μερικά κομμάτια σκυροδέματος εκατοντάδες μέτρα μακριά. [46]

Αποτροπή βομβιστικών επιθέσεων

Πολυκατοικίες στην οδό Μπορισοβσκάγιε Προύντυ στη Μόσχα, όπου μια από τις βόμβες βρέθηκε και εξουδετερώθηκε τον Σεπτέμβριο του 1999.

Στις 13 Σεπτεμβρίου 1999, η αστυνομία βρήκε και εξουδετέρωσε βόμβες σε πολυκατοικία στην οδό Μπορισοβσκάγιε Προύντυ και την Καπότνυα στη Μόσχα.[51][52]

Σύμφωνα με τους Λιτβινένκο, Φελσχίνσκι και Γκόλντφαρμπ, στις 13 Σεπτεμβρίου 1999, ο Αχμέντ Γκοτσάγιεφ τηλεφώνησε και ανέφερε για βόμβες που είχαν τοποθετηθεί σε διάφορες τοποθεσίες. Ο Γκοτσάγιεφ ισχυρίστηκε ότι τον στρατολόγησε ένας παλιός του γνώριμος και αξιωματικός της FSB που του ζήτησε να νοικιάσει υπόγεια "ως αποθηκευτικούς χώρους" σε τέσσερις τοποθεσίες όπου αργότερα βρέθηκαν οι βόμβες. Μετά τη δεύτερη έκρηξη στον αυτοκινητόδρομο Καρσισκόγιε, ο Γκοτσάγιεφ αναγνώρισε ότι ήταν στημένο, κάλεσε την αστυνομία και τους είπε για τα υπόγεια δύο άλλων κτιρίων στο Μπορισοβσκάγιε Προύντυ και στο Καπότνυα, όπου στην πραγματικότητα βρέθηκαν τα εκρηκτικά και αποφεύχθηκε η έκρηξη. [53][54] Το 2002 ο Φελσχίνσκι και ο Λιτβινένκο έλαβαν έγγραφη μαρτυρία από τον Γκοτσάγιεφ καθώς και μια εγγραφή βίντεο και αρκετές φωτογραφίες σχετικά με αυτό. [55][56] Την ίδια δήλωση έλαβε το πρακτορείο ειδήσεων Prima.[57]

Σύμφωνα με τη ρωσική εφημερίδα Kommersant και το κέντρο δημοσίων σχέσεων της FSB, περαιτέρω βομβιστικές επιθέσεις στη Μόσχα αποτράπηκαν με τη βοήθεια ενός κτηματομεσίτη που κάλεσε την αστυνομία μετά τη δεύτερη βομβιστική επίθεση στη Μόσχα και ανέφερε για τον πελάτη του, ο οποίος νοίκιαζε υπόγεια στα δύο κτίρια που ανατινάχτηκαν στη Μόσχα. Ο πελάτης αναγνωρίστηκε ότι ήταν ο Αχμέντ Γκοτσάγιεφ. [58][59][60]

Βολγκοντόνσκ, Περιφέρεια του Ρόστοφ

Η βόμβα του Βολγκοντόνσκ κατέστρεψε μερικώς μια πολυκατοικία.

Ένα φορτηγό παγιδευμένο με εκρηκτικά εξερράγη στις 16 Σεπτεμβρίου 1999, έξω από ένα συγκρότημα διαμερισμάτων εννέα ορόφων στη νότια ρωσική πόλη Βολγκοντόνσκ, σκοτώνοντας 17 άτομα και τραυματίζοντας 69.[49] Η βομβιστική επίθεση έλαβε χώρα στις 5:57 π.μ.[61] Τα γύρω κτίρια υπέστησαν επίσης ζημιές. Η έκρηξη σημειώθηκε επίσης 14 χιλιόμετρα από ένα πυρηνικό εργοστάσιο.[61] Ο Πρωθυπουργός Πούτιν υπέγραψε ένα διάταγμα καλώντας τις αρχές επιβολής του νόμου και άλλες υπηρεσίες να αναπτύξουν σχέδια εντός τριών ημερών για την προστασία της βιομηχανίας, των μεταφορών, των επικοινωνιών, των κέντρων επεξεργασίας τροφίμων και των πυρηνικών συγκροτημάτων.[61]

Περιστατικό του Ριαζάν

Στις 20:30 στις 22 Σεπτεμβρίου 1999, ο Αλεξέι Καρτοφέλνικοφ, κάτοικος μιας πολυκατοικίας στην πόλη Ριαζάν παρατήρησε δύο ύποπτους άνδρες που μετέφεραν σάκους στο υπόγειο από ένα αυτοκίνητο.[44][62][63] Ενώ η πινακίδα του αυτοκινήτου είχε αριθμό κυκλοφορίας από τη Μόσχα, ένα φύλλο χαρτιού ήταν κολλημένο πάνω από τα δύο τελευταία ψηφία και ο αριθμός που ήταν γραμμένος σε αυτό υπονοούσε ότι το αυτοκίνητο ήταν τοπικό.[64]

Ο Καρτοφέλνικοφ ειδοποίησε την αστυνομία, αλλά όταν οι αρχές έφτασαν στο αυτοκίνητο, οι δύο άνδρες είχαν φύγει. Οι αστυνομικοί βρήκαν τρεις σάκους λευκής σκόνης στο υπόγειο, ο καθένας από τους οποίους ζύγιζε 50 κιλά. Στους σάκους ήταν προσαρτημένος ένας πυροκροτητής και διέθετε συσκευή με χρονόμετρο.[29] Ο πυροκροτητής αναφέρθηκε από μια ρωσική εφημερίδα ότι ήταν ένα κυνηγετικό όπλο γεμάτο με σκόνη.[65] Το χρονόμετρο ρυθμίστηκε για τις 5:30 π.μ.[29]Ο Γιούρι Τκατσένκο, ο επικεφαλής της τοπικής ομάδας πυροτεχνουργών, αποσύνδεσε τον πυροκροτητή και το χρονόμετρο. Σύμφωνα με πληροφορίες, ο Τκατσένκο δοκίμασε τους τρεις σάκους λευκής ουσίας με αναλυτή αερίου "MO-2", ο οποίος ανίχνευσε το στοιχείο RDX.[66]

Οι κάτοικοι της πολυκατοικίας απομακρύνθηκαν.[65] Σύμφωνα με τον Ντέιβιντ Σάτερ, οι κάτοικοι των γειτονικών κτιρίων εγκατέλειψαν τα σπίτια τους τρομαγμένοι, με αποτέλεσμα σχεδόν 30.000 κάτοικοι να περάσουν τη νύχτα στο δρόμο. Αστυνομικά και σωστικά οχήματα συγκεντρώθηκαν από διάφορα σημεία της πόλης. Περίπου 1.200 τοπικοί αστυνομικοί τέθηκαν σε επιφυλακή, οι σιδηροδρομικοί σταθμοί και το αεροδρόμιο αποκλείστηκαν και οδοφράγματα τοποθετήθηκαν σε αυτοκινητόδρομους που είχαν έξοδο από την πόλη.[66]

Στις 01:30 της 23ης Σεπτεμβρίου 1999, πυροτεχνουργοί του Ριάζαν πήραν ένα δείγμα ουσίας από τους ύποπτους σάκους σε ένα πεδίο βολής που βρίσκεται περίπου 1,6 χλμ. μακριά από την πόλη για δοκιμή.[65][67] Κατά τη διάρκεια των δοκιμών σε εκείνη την περιοχή προσπάθησαν να την πυροδοτήσουν μέσω ενός πυροκροτητή, ο οποίος ήταν επίσης κατασκευασμένος από οβίδα κυνηγετικού όπλου, αλλά η ουσία απέτυχε να εκραγεί. [65][68][69][70][71][72]

Στις 05:00, το Radio Rossiya ανέφερε για την απόπειρα έκρηξης, σημειώνοντας ότι η βόμβα είχε ρυθμιστεί για να εκραγεί στις 05:30. Το πρωί, το Ριάζαν έμοιαζε με πόλη υπό πολιορκία. Σκίτσα των τριών ύποπτων τρομοκρατών, δύο ανδρών και μιας γυναίκας, αναρτήθηκαν παντού στην πόλη και προβλήθηκαν στην τηλεόραση. Στις 08:00 η ρωσική τηλεόραση ανέφερε την απόπειρα ανατίναξης του κτιρίου στο Ριαζάν και αναγνώρισε το εκρηκτικό που χρησιμοποιήθηκε στη βόμβα ως RDX.[73] Ο Βλαντίμιρ Ρουσάιλο ανακοίνωσε αργότερα ότι η αστυνομία απέτρεψε μια τρομοκρατική ενέργεια. Ένα ρεπορτάζ στις 16:00 ανέφερε ότι τα εκρηκτικά απέτυχαν να πυροδοτηθούν κατά τη διάρκεια των δοκιμών τους έξω από την πόλη.[74][75]

Στις 19:00, ο Βλαντιμίρ Πούτιν εξήρε την επαγρύπνηση των κατοίκων του Ριαζάν και ζήτησε τον αεροπορικό βομβαρδισμό της πρωτεύουσας της Τσετσενίας Γκρόζνυ ως απάντηση στις τρομοκρατικές ενέργειες. [29] Ο Πούτιν δήλωσε:

Αν παρατηρήθηκαν οι σάκοι που αποδείχθηκαν ότι περιείχαν εκρηκτικά, αυτό σημαίνει ότι υπάρχει μια θετική πλευρά, έστω και μόνο το γεγονός ότι το κοινό αντιδρά σωστά στα γεγονότα που συμβαίνουν στη χώρα μας σήμερα. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον κόσμο... Κανένας πανικός, καμία συμπάθεια για τους τρομοκράτες.[76]

Στις 23 Σεπτεμβρίου, η Ναταλία Γιουχνόβα, υπάλληλος τηλεφωνικής υπηρεσίας στο Ριαζάν, κρυφάκουσε ένα ύποπτο τηλεφώνημα στη Μόσχα και το οποίο ανέφερε την ακόλουθη οδηγία: Φεύγετε μία κάθε φορά, υπάρχουν περιπολίες παντού. [77][78][79]Ο καλούμενος αριθμός εντοπίστηκε σε μια μονάδα τηλεφωνικού κέντρου που εξυπηρετούσε γραφεία της FSB.[80] Όταν συνελήφθησαν, οι ύποπτοι προσκόμισαν δελτία ταυτότητας της FSB. Σύντομα αφέθηκαν ελεύθεροι με εντολή της Μόσχας.[81][82][13][83]

Η θέση των ρωσικών αρχών για το περιστατικό στο Ριαζάν άλλαξε σημαντικά με την πάροδο του χρόνου. Αρχικά, χαρακτηρίστηκε από την FSB και την ομοσπονδιακή κυβέρνηση ως πραγματική απειλή. Ωστόσο, μετά τον εντοπισμό των ατόμων που τοποθέτησαν τη βόμβα, η επίσημη εκδοχή άλλαξε σε εκπαίδευση ασφαλείας.[84]

Στις 24 Σεπτεμβρίου, ο διευθυντής της FSB Νικολάι Πατρούσεφ ανακοίνωσε ότι ήταν μια άσκηση που διεξαγόταν για να δοκιμαστούν οι αντιδράσεις μετά τις προηγούμενες εκρήξεις. [85][86] Το παράρτημα της FSB του Ριαζάν αντέδρασε έντονα και εξέδωσε μια δήλωση αναφέροντας:

Αυτή η ανακοίνωση μας προκάλεσε έκπληξη και εμφανίστηκε τη στιγμή που η FSB είχε εντοπίσει τους τόπους διαμονής στο Ριαζάν όσων εμπλέκονταν στην τοποθέτηση του εκρηκτικού μηχανισμού και ήταν έτοιμη να τους συλλάβει.[76]

Η FSB εξέδωσε επίσης δημόσια συγγνώμη για το περιστατικό.[85] Στην τηλεοπτική εκπομπή με τίτλο "Independent Investigation" στο δίκτυο NTV, ο Έβγκενι Σαβοστιάνοφ, πρώην διευθυντής του περιφερειακού υποκαταστήματος της FSB, επέκρινε την FSB για την εκτέλεση τέτοιας άσκησης σε κτίρια με κατοίκους μέσα και χωρίς να ειδοποιήσει τις τοπικές αρχές.[87]

Σε αποσπάσματα από τη σχεδιαζόμενη επιχείρηση Ριαζάν, που δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 2002, αναφέρθηκε ότι η άσκηση εποπτευόταν από τον επικεφαλής του Κέντρου Ειδικών Επιχειρήσεων (CSO) της FSB, Υποστράτηγο Αλεξάντερ Τίχονοφ.[88]

Διαμάχη για τον εξοπλισμό ανίχνευσης πυροκροτητών και εκρηκτικών

Τον Φεβρουάριο του 2000, ο δημοσιογράφος της Novaya Gazeta Πάβελ Βολόσιν δημοσίευσε ένα άρθρο με τίτλο "Τι συνέβη στο Ριαζάν: Ζάχαρη ή Εξογόνο (RDX);", που βασίστηκε εν μέρει στη δίωρη συνέντευξή του με τον Γιούρι Τκατσένκο, τον ειδικό της αστυνομίας σε εκρηκτικά που εξουδετέρωσε τη βόμβα στο Ριαζάν. [89] Το άρθρο σημείωσε ότι είναι γνωστό ότι ένας αναλυτής αερίων που δοκιμάστηκε προέρχεται από τους σάκους όπου έδειξε την παρουσία του στοιχείου RDX. Ο Τκατσένκο είπε ότι ήταν απολύτως βέβαιος ότι το όργανο ήταν σε σωστή λειτουργία. Ο αναλυτής αερίων ήταν παγκόσμιας κλάσης και συντηρήθηκε από έναν ειδικό που εργαζόταν με αυστηρό πρόγραμμα, κάνοντας συχνούς προληπτικούς ελέγχους, επειδή η συσκευή περιείχε πηγή ραδιενέργειας. Η σχολαστική φροντίδα στον χειρισμό του αναλυτή αερίων ήταν απαραίτητη, επειδή η ζωή των ειδικών της ομάδας πυροτεχνουργών εξαρτιόταν από την αξιοπιστία του εξοπλισμού τους. Μιλώντας για τον πυροκροτητή, ο Βολόσιν σημείωσε ότι οι άνθρωποι που εξουδετέρωσαν τη συσκευή (ο Τκατσένκο και η ομάδατου) ισχυρίστηκαν ότι ο πυροκροτητής που ήταν προσαρτημένος στους σάκους δεν ήταν ομοίωμα και είχε προετοιμαστεί σε επαγγελματικό επίπεδο.[89][90] Ο αξιωματικός της αστυνομίας που απάντησε στην αρχική κλήση και ανακάλυψε τη βόμβα επέμεινε ότι δεν υπήρχαν αμφιβολίες ότι επρόκειτο για κρίσιμη κατάσταση.[90]

Τον Μάρτιο του 2000, η ​​εφημερίδα Ryazanskiye Vedomosti δημοσίευσε μια συνέντευξη με τον αντισυνταγματάρχη Γιούρι Μαξίμοφ, τον επικεφαλής του ερευνητικού τμήματος της FSB του Ριαζάν. Ο Μαξίμοφ είπε ότι η ομάδα πυροτεχνουργών του Ριαζάν ήταν εξοπλισμένη με ανιχνευτή εκρηκτικών ατμών "М-02", αλλά στους ειδικούς πυροτεχνουργούς δεν άρεσε και χρησιμοποίησαν το σύστημα "Exprei", το οποίο ήταν πιο ακριβές. [91] Επίσης τον Μάρτιο του 2000, ο επικεφαλής του Ριαζάν της FSB Στρατηγός Σεργκέγιεφ εμφανίστηκε στην τηλεοπτική εκπομπή "Independent Investigation" σχολιάζοντας τη συσκευή που χρησιμοποιήθηκε για την ανίχνευση του RDX. Σύμφωνα με τον Σεργκέγιεφ, ήταν συσκευασμένο σε ένα χαρτοφύλακα και λειτουργούσε. Η προς διερεύνηση ουσία σκουπίστηκε με ένα χαρτί συλλογής, το οποίο στη συνέχεια ψεκάστηκε από ένα μπουκάλι αεροζόλ, όπου ανέδειξε την παρουσία εκρηκτικών. Ο Σεργκέγιεφ εξήγησε το ψευδώς θετικό αποτέλεσμα από προηγούμενη μόλυνση του καπακιού του χαρτοφύλακα, στο οποίο ο Τκατσένκο έριξε λίγη ζάχαρη από τα σακιά για να πραγματοποιήσει τη δοκιμή.[92]

Σε μια συνέντευξη Τύπου με την ευκαιρία της Ημέρας των Εργαζομένων στην Υπηρεσία Ασφαλείας τον Δεκέμβριο του 2001, ο Τκατσένκο ανέφερε ότι δεν είχε χρησιμοποιηθεί αναλυτής αερίου και ότι ο πυροκροτητής ήταν μια οβίδα κυνηγετικού όπλου που δεν μπορούσε να πυροδοτήσει κανένα γνωστό εκρηκτικό.[93]

Τον Φεβρουάριο του 2003, η δημοσιογράφος της Κόμερσαντ, Όλγκα Αλενόβα μελέτησε τον φάκελο ποινικής έρευνας για το περιστατικό του Ριαζάν, τον οποίο απέκτησε το μέλος της Ρωσικής Κρατικής Δούμας Σεγκέι Κοβάλεφ. Σύμφωνα με τη έρευνα, ένας εμπειρογνώμονας πυροτεχνουργός που έφτασε στο σημείο είχε πραγματοποιήσει δύο φορές δοκιμή που δεν έδειξε την παρουσία εκρηκτικών σωματιδίων. Ο επικεφαλής της ομάδας πυροτεχνουργών Τκατσένκο, που έφτασε αμέσως μετά, έκανε μια δοκιμή και εντόπισε το RDX. Ο ερευνητής που ανέκρινε τον Τκατσένκο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η ανίχνευση του RDX κατέστη δυνατή λόγω μόλυνσης των χεριών του Τκατσένκο, καθώς ο τελευταίος εργαζόταν με εκρηκτικά που περιείχαν το RDX την προηγούμενη ημέρα του συμβάντος χωρίς να φοράει αποστειρωμένα γάντια. Μια άλλη λεπτομέρεια αφορούσε τον τύπο συσκευής που χρησιμοποιήθηκε για τον εντοπισμό των εκρηκτικών. Η έκθεση που υποβλήθηκε από την FSB ισχυρίστηκε ότι χρησιμοποιήθηκε ο αναλυτής αερίου "M-02". Ωστόσο, κατά την ανάκριση του Τκατσένκο αποκαλύφθηκε ότι είχε χρησιμοποιήσει τη συσκευή "Exprel" για την ανάλυση. Η έρευνα έλυσε την αντίφαση με τον εξής τρόπο: Η ομάδα πυροτεχνουργών στο Ριαζάν είναι εξοπλισμένη με τον αναλυτή αερίου "М-02", αλλά αυτός έχει ορισμένους περιορισμούς. Η συσκευή έχει υψηλό βαθμό ανακρίβειας και η ανάλυση διαρκεί πολύ. Έτσι, η ομάδα πυροτεχνουργών χρησιμοποίησε τη συσκευή "Exprel", η οποία είναι πιο ακριβής και εύκολη στη χρήση. Όμως, δεδομένου ότι δεν επισήμως υποτίθεται ότι κατείχαν αυτή τη συσκευή, η ομάδα πυροτεχνουργών υπέβαλε τα έγγραφα που έδειχναν ότι είχε χρησιμοποιηθεί ο αναλυτής αερίων "M-02".[67]

Περίπτωση του στρατιώτη Αλεξέι Πινιάεφ

Τον Μάρτιο του 2000, ο δημοσιογράφος της Novaya Gazeta, Πάβελ Βολόσιν ανέφερε τη συζήτηση που είχε με τον στρατιώτη Αλεξέι Π. (αργότερα αναγνωρίστηκε ως Πινιάεφ) του 137ου Συντάγματος. Ο Πινιάεφ φύλαγε μια αποθήκη με όπλα και πυρομαχικά κοντά στην πόλη Ριαζάν. Μαζί με έναν φίλο του μπήκε στην αποθήκη για να δει τα όπλα. Οι φίλοι έμειναν έκπληκτοι όταν είδαν ότι η αποθήκη περιείχε σακιά με τη λέξη «ζάχαρη». Ο Πινιάεφ και ο φίλος του αποθαρρύνθηκαν, αλλά δεν ήθελαν να φύγουν από την αποθήκη με άδεια χέρια. Οι δύο αλεξιπτωτιστές έκαναν μια τρύπα σε μια από τις σακούλες και έβαλαν λίγη ζάχαρη σε μια πλαστική σακούλα. Στη συνέχεια έφτιαξαν τσάι με τη ζάχαρη, αλλά η γεύση του τσαγιού ήταν άσχημη. Τρόμαξαν γιατί η ουσία μπορεί να αποδειχτεί ότι ήταν άλατι και έφεραν την πλαστική σακούλα σε έναν διοικητή διμοιρίας,[94]

Σύμφωνα με τους Φελσντίνσκι και Πριβιλόβσκι, μετά το ρεπορτάζ της εφημερίδας, οι αξιωματικοί της FSB κατέβηκαν στη μονάδα του Πινιάεφ, τους κατηγόρησαν ότι αποκάλυψαν ένα κρατικό μυστικό και τους είπαν: «Παιδιά δεν μπορείτε καν να φανταστείτε σε τι σοβαρή δουλειά έχετε μπλέξει». Το σύνταγμα αργότερα μήνυσε τους εκδότες της Novaya Gazeta για προσβολή της τιμής του ρωσικού στρατού, καθώς δεν υπήρχε κάποιος στρατιώτης με το όνομα Αλεξέι Πινιάεφ στο σύνταγμα, σύμφωνα με δήλωσή τους.[95]

Ένα ρεπορτάζ που μεταδόθηκε από το ORT τον Μάρτιο του 2000 από τον δημοσιογράφο Λεονίντ Γκρόζιν και τον συντάκτη Ντμίτρι Βίσνεβοϊ κατηγόρησε τη Novaya Gazeta για έλεγαν ψέματα. Σύμφωνα με τους Γκρόζιν καιΒίσνεβοϊ, δεν υπάρχει αποθήκη στο πεδίο δοκιμών του 137ου Συντάγματος. Ο Αλεξέι Πινιάεφ παραδέχτηκε ότι συναντήθηκε με τον Πάβελ Βολόσιν, αλλά ισχυρίστηκε ότι του ζητήθηκε απλώς να επιβεβαιώσει μια προσχεδιασμένη ιστορία.[96]

Σε μια συνέντευξη Τύπου της FSB το 2001, ο στρατιώτης Πινιάεφ δήλωσε ότι δεν υπήρχε RDX στο 137ο Αερομεταφερόμενο Σύνταγμα και ότι νοσηλεύτηκε τον Δεκέμβριο του 1999 και δεν επισκέφτηκε πλέον το πεδίο δοκιμών.[93]

Εκρηκτικά στις βομβιστικές επιθέσεις

Μετά τη βομβιστική επίθεση στην οδό Γκουριάνοβα στις 9 Σεπτεμβρίου, η FSB της Μόσχας ανέφερε ότι αντικείμενα που αφαιρέθηκαν από τη σκηνή έδειχναν ίχνη TNT και RDX (ή «εξογόνο»).[47][97][98]

Αργότερα η FSB δήλωσε ότι το εκρηκτικό που χρησιμοποιήθηκε στις βομβιστικές επιθέσεις ήταν ένα μείγμα σκόνης αλουμινίου, νιτρικής αμμωνίας, TNT και ζάχαρης που παρασκευάστηκε από τους δράστες σε ένα εργοστάσιο λιπασμάτων στο Ούρους-Μάρταν της Τσετσενίας.[28][99] [100] Επίσης, κάθε βόμβα περιείχε κάποιο πλαστικό εκρηκτικό που χρησιμοποιήθηκε ως ενισχυτικό εκρηκτικών.[27][28]

Το RDX παράγεται μόνο σε ένα εργοστάσιο στη Ρωσία, στην πόλη του Περμ.[101] Σύμφωνα με τον Ντέιβιντ Σάτερ, η FSB άλλαξε την ιστορία σχετικά με τον τύπο της εκρηκτικής ύλης, καθώς ήταν δύσκολο να εξηγηθεί πώς εξαφανίστηκαν τεράστιες ποσότητες του RDX από τις αυστηρά φυλασσόμενες εγκαταστάσεις του Περμ.[101]Σύμφωνα με τον αντιστράτηγο της FSB Ιβάν Μίρονοφ, η ακριβής σύνθεση του εκρηκτικού μείγματος ήταν δύσκολο να προσδιοριστεί, επειδή δεν παραμένουν ορατά ίχνη της σκόνης αλουμινίου μετά από μια έκρηξη.[28]

Σχετιζόμενα γεγονότα

Πόλεμος του Νταγκεστάν

Κύριο λήμμα: Πόλεμος του Νταγκεστάν

Στις 7 Αυγούστου 1999, μια ισλαμιστική ομάδα, με επικεφαλής τον Σαμίλ Μπασάγιεφ και τον Ιμπντ αλ-Χατάμπ, εισέβαλε στη ρωσική δημοκρατία του Νταγκεστάν.

Σύμφωνα με τον ιστορικό Ρενέ Ντε Λα Πεντράγια, ο πόλεμος στην Τσετσενία σχεδιάστηκε εκ των προτέρων από το Υπουργείο Εσωτερικών, αμέσως μετά την απαγωγή του Γεννάντι Σιπίγκουν. Το υπουργείο ανέπτυξε ένα σχέδιο για μια περιορισμένη στρατιωτική εκστρατεία για την κατάληψη του βόρειου τρίτου της Τσετσενίας μέχρι την κοιλάδα του ποταμού Τέρεκ. Ο Πούτιν υποστήριξε σθεναρά το αρχικό σχέδιο για την κατάληψη μόνο του βόρειου τρίτου της Τσετσενίας. Η εισβολή μαχητών στο Νταγκεστάν επιτάχυνε το χρονοδιάγραμμα για μια τέτοια εκστρατεία. Ωστόσο, μετά τις βομβιστικές επιθέσεις σε διαμερίσματα, ο συνήθως ψύχραιμος και προσεκτικός Πούτιν παρασύρθηκε από τη λαϊκή οργή και αποφάσισε να εγκρίνει μια πολύ πιο φιλόδοξη εκστρατεία για να υποτάξει όλη την Τσετσενία. Ο ρωσικός στρατός δεν ήταν έτοιμος να συνεχίσει την εκτεταμένη εκστρατεία, η οποία κατέληξε σε παρατεταμένη σύγκρουση. [2]

Εκ των προτέρων προειδοποιήσεις για τους επικείμενες βομβιστικές επιθέσεις

Τον Ιούλιο του 1999, ο Ρώσος δημοσιογράφος Αλεξάνταρ Ζίλιν, γράφοντας στη Moskovskaya Pravda, προειδοποίησε ότι θα υπάρξουν τρομοκρατικές επιθέσεις στη Μόσχα που θα οργανωθούν από την κυβέρνηση. Χρησιμοποιώντας ένα έγγραφο του Κρεμλίνου που διέρρευσε ως αποδεικτικό στοιχείο, πρόσθεσε ότι το κίνητρο ήταν για να υπονομεύσει τους αντιπάλους του Ρώσου Προέδρου Μπόρις Γέλτσιν. Μεταξύ αυτών ήταν ο δήμαρχος της Μόσχας Γιούρι Λουζκόφ και ο πρώην πρωθυπουργός Γεβγένι Πριμάκοφ. Ωστόσο, αυτή η προειδοποίηση αγνοήθηκε.[102][103]

Σύμφωνα με την Έιμι Νάιτ, ακόμη πιο σημαντικό είναι το γεγονός ότι σε έναν σεβαστό και ισχυρό βουλευτή της Δούμας, τον Κονσταντίν Μποροβόι, ανέφεραν στις 9 Σεπτεμβρίου, την ημέρα της πρώτης βομβιστικής επίθεσης σε πολυκατοικία στη Μόσχα, ότι επρόκειτο να γίνει τρομοκρατική επίθεση στην πόλη. Η πηγή του ήταν ένας αξιωματικός της ρωσικής στρατιωτικής υπηρεσίας πληροφοριών (GRU). Ο Μποροβόι μετέδωσε αυτές τις πληροφορίες σε αξιωματούχους της FSB που υπηρετούσαν στο Συμβούλιο Ασφαλείας του Γέλτσιν, αλλά αγνοήθηκε.[102][104]

Ανακοίνωση για επικείμενες βομβιστικές επιθέσεις στο Βολγκοντόνσκ στη Ρωσική Δούμα

Στις 13 Σεπτεμβρίου, λίγες ώρες μετά τη δεύτερη έκρηξη στη Μόσχα, ο πρόεδρος της Ρωσικής Δούμας Γενάντι Σελεζνιόφ του Κομμουνιστικού Κόμματος έκανε μια ανακοίνωση: Μόλις έλαβα μια αναφορά. Σύμφωνα με πληροφορίες από το Ρόστοφ ον Ντον, μια πολυκατοικία στην πόλη του Βολγκοντόνσκ ανατινάχτηκε χθες το βράδυ.[105][106][107][108][109]

Όταν η βομβιστική επίθεση στο Βολγκοντόνσκ συνέβη στις 16 Σεπτεμβρίου, ο Βλαντιμίρ Ζιρινόφσκι ζήτησε εξηγήσεις στη Δούμα την επόμενη μέρα, αλλά ο Σελεζνιόφ έκλεισε το μικρόφωνό του.[105] Ο Βλαντιμίρ Ζιρινόφσκι δήλωσε στη ρωσική Δούμα: "Θυμηθείτε, Γεννάντι Νικολαέβιτς, πώς μας είπατε ότι μια πολυκατοικία ανατινάχθηκε στο Βολγκοντόνσκ, τρεις ημέρες πριν από την έκρηξη; Πώς πρέπει να το ερμηνεύσουμε αυτό; Η Κρατική Δούμα γνωρίζει ότι η πολυκατοικία καταστράφηκε τη Δευτέρα, και όντως ανατινάχτηκε την Πέμπτη [την ίδια εβδομάδα]...[110][111]

Ο Αλεξάντερ Λιτβινένκο πίστευε ότι κάποιος είχε ανακατέψει τη σειρά των εκρήξεων, με το συνηθισμένο χάλι. Σύμφωνα με τον Λιτβινένκο, η Μόσχα ήταν στις 13 Σεπτεμβρίου και το Βολγκοντόνσκ στις 16, αλλά το ανέφεραν στον ομιλητή αντίστροφα. Ο ερευνητής Μιχαήλ Τρεπάσκιν επιβεβαίωσε ότι ο άνδρας που έδωσε στον Σελέζνιοφ το σημείωμα ήταν πράγματι αξιωματικός της FSB.[112] Αργότερα ο Σελεζνιόφ δήλωσε σε ρωσική εφημερίδα ότι στην πραγματικότητα αναφέρθηκε σε μια έκρηξη που οργανώθηκε από εγκληματικές συμμορίες, η οποία έλαβε χώρα στο Βολγκοντόνσκ και δεν προκάλεσε θανάτους. [113][114] Σε μια συνέντευξη τον Αύγουστο του 2017 στον Γιούρι Νταντ, ο Βλαντιμίρ Ζιρινόφσκι ρωτήθηκε για το περιστατικό στην Κρατική Δούμα και ισχυρίστηκε ότι υπήρξε παρεξήγηση. [115][116]

Σφράγιση όλων των υλικών από τη Ρωσική Δούμα

Η ρωσική Δούμα απέρριψε δύο προτάσεις για κοινοβουλευτική έρευνα για το περιστατικό στο Ριαζάν.[117][118] Στη Δούμα το κόμμα Ενότητα που είναι προσκείμενο στο Κρεμλίνο, ψήφισε να σφραγίσει όλα τα υλικά που σχετίζονται με το περιστατικό του Ριαζάν για τα επόμενα 75 χρόνια και απαγόρευσε την έρευνα για το τι συνέβη.[76]

Παραπομπές

  1. ↑ Yeltsin 2000
  2. ↑ 2,0 2,1 De La Pedraja 2018 Σφάλμα αναφοράς: Μη έγκυρη ετικέτα <ref> • όνομα " De_La_Pedraja_pp147_148 " ορίζεται πολλές φορές με διαφορετικό περιεχόμενο
  3. ↑ «September 1999 Russian apartment bombings timeline - Blog - The Fifth Estate». CBC. 8 Ιανουαρίου 2015. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Σεπτεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 2 Ιουλίου 2020. 
  4. ↑ Goldfarb & Litvinenko 2007
  5. ↑ «Russian bomb scare turns out to be anti-terror drill». CNN. 24 Σεπτεμβρίου 1999. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Αυγούστου 2019. Ανακτήθηκε στις 20 Αυγούστου 2019. 
  6. ↑ Eckel, Mike (20 August 2019). «Two Decades On, Smoldering Questions About The Russian President's Vault To Power» (στα αγγλικά). Radio Free Europe/Radio Liberty. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 February 2022. https://web.archive.org/web/20220218104829/https://www.rferl.org/a/putin-russia-president-1999-chechnya-apartment-bombings/30097551.html. Ανακτήθηκε στις 2022-02-18. 
  7. ↑ Knight, Amy. «Finally, We Know About the Moscow Bombings» (στα αγγλικά). New York Review of Books. ISSN 0028-7504. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 February 2022. https://web.archive.org/web/20220218104830/https://www.nybooks.com/articles/2012/11/22/finally-we-know-about-moscow-bombings/. Ανακτήθηκε στις 2022-02-18. 
  8. ↑ «Russian Federation: Amnesty International's concerns and recommendations in the case of Mikhail Trepashkin». Amnesty International. 23 Μαρτίου 2006. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Νοεμβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 22 Νοεμβρίου 2018. 
  9. ↑ «Московские Новости». MN.RU. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Φεβρουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 29 Ιανουαρίου 2012. 
  10. ↑ «Радиостанция 'Эхо Москвы' / Передачи / Интервью / Четверг, 25 July 2002: Сергей Ковалев». Beta.echo.msk.ru. 25 Ιουλίου 2002. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Φεβρουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 29 Ιανουαρίου 2012. 
  11. ↑ «President Putin 'probably' approved Litvinenko murder». BBC News. 21 Ιανουαρίου 2016. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Σεπτεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 23 Φεβρουαρίου 2021. 
  12. ↑ Petersson, Bo· Hutcheson, Derek (2021). «Rising from the ashes. The role of Chechnya in contemporary Russian politics». Language and Society in the Caucasus. Understanding the past, navigating the present. Lund: Universus Press. σελ. 149. ISBN 978-91-87439-67-4. Ανακτήθηκε στις 30 June 2021. Even if their guilt was never conclusively proven and the circumstances of the bomb blasts were shrouded in mystery, the attacks were widely attributed to Chechen terrorists (Dawisha 2014, 207–223). Together, these events provided Putin with the casus belli that he needed to initiate the Second Chechen War.  More than one of |archivedate= και |archive-date= specified (βοήθεια); Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο: |archive-date= (βοήθεια)
  13. ↑ 13,0 13,1 Amy Knight (22 November 2012). «Finally, We Know About the Moscow Bombings». The New York Review of Books. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 December 2021. https://web.archive.org/web/20211207194054/https://www.nybooks.com/articles/2012/11/22/finally-we-know-about-moscow-bombings/. Ανακτήθηκε στις 5 April 2017. «The evidence provided in The Moscow Bombings makes it abundantly clear that the FSB of the Russian Republic, headed by Patrushev, was responsible for carrying out the attacks.» 
  14. ↑ Satter, David (17 Αυγούστου 2016). «The Unsolved Mystery Behind the Act of Terror That Brought Putin to Power». National Review. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Απριλίου 2018. Ανακτήθηκε στις 31 Μαρτίου 2018. 
  15. ↑ «David Satter – House committee on Foreign Affairs» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 27 Σεπτεμβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 29 Ιανουαρίου 2012. 
  16. ↑ Felshtinsky & Pribylovsky 2008
  17. ↑ Βίντεο στο YouTube In Memoriam Aleksander Litvinenko, Jos de Putter, Tegenlicht documentary VPRO 2007, Moscow, 2004 Interview with Anna Politkovskaya
  18. ↑ ’’The consolidation of Dictatorship in Russia’’ by Joel M. Ostrow, Georgiy Satarov, Irina Khakamada p.96
  19. ↑ Salter, Lamar; Lopez, Linette; Kakoyiannis, Alana (March 22, 2018). «How a series of deadly Russian apartment bombings in 1999 led to Putin's rise to power». Business Insider. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 April 2020. https://web.archive.org/web/20200417140025/https://www.businessinsider.com/how-the-1999-russian-apartment-bombings-led-to-putins-rise-to-power-2018-3. Ανακτήθηκε στις 7 May 2020. 
  20. ↑ Stein, Jeff (7 Φεβρουαρίου 2022). «Russian 'False Flag' Ukraine Plot Wouldn't Be Its First». Military.com (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 18 Φεβρουαρίου 2022. 
  21. ↑ Talbott 2002
  22. ↑ Soldatov & Borogan 2010
  23. ↑ Ware, Robert Bruce (2005). «Revisiting Russia's Apartment Block Blasts». The Journal of Slavic Military Studies 18 (4): 599–606. doi:10.1080/13518040590914118. 
  24. ↑ Pope, Ronald R. (2004). «Feature review. Darkness at Dawn: The Rise of the Russian Criminal State». Perspectives on Political Science 33: 40–41. 
  25. ↑ Taylor, Brian (2011). State Building in Putin's Russia: Policing and Coercion After Communism. Cambridge University Press. σελίδες 82–88. ISBN 978-0521760881. 
  26. ↑ Satter 2003
  27. ↑ 27,0 27,1 Stavitsky 2000, σελ. 4
  28. ↑ 28,0 28,1 28,2 28,3 Миронов, Иван (9 September 2002). «Кто и как взрывал Москву» (στα Ρωσικά). Rossiyskaya Gazeta (FSB). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 May 2012. https://web.archive.org/web/20120510092054/http://www.fsb.ru/fsb/smi/interview/single.htm%21id%3D10342755%40fsbSmi.html. Ανακτήθηκε στις 31 March 2020. 
  29. ↑ 29,0 29,1 29,2 29,3 Goldfarb & Litvinenko 2007, σελ. 196
  30. ↑ 30,0 30,1 Satter 2003, σελ. 66
  31. ↑ 31,0 31,1 «Dr Mark Smith, A Russian Chronology July 1999 – September 1999» (PDF). Conflict Studies Research Centre. Οκτωβρίου 1999. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 5 Μαρτίου 2009. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουνίου 2017. 
  32. ↑ «TIMELINE - Bomb attacks in Moscow» (στα αγγλικά). Reuters. 2010-03-29. https://www.reuters.com/article/idINIndia-47291020100329. Ανακτήθηκε στις 2022-12-14. 
  33. ↑ 33,0 33,1 Blast rocks Moscow Αρχειοθετήθηκε 1 April 2010 στο Wayback Machine., BBC News, 1 September 1999
  34. ↑ Sergey Topol; Oleg Stulov (1 September 1999). «Всего лишь 200 грамм тротила». Kommersant. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 September 2013. https://web.archive.org/web/20130927114356/http://www.kommersant.ru/doc/224711. Ανακτήθηκε στις 17 September 2013. 
  35. ↑ Satter 2003, σελ. 64
  36. ↑ «Теракты в Москве в 1995-2010 гг.» (στα ru). RBK. January 24, 2011. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 January 2021. https://web.archive.org/web/20210123105048/https://www.rbc.ru/society/24/01/2011/5703e2a39a79473c0df196fc. Ανακτήθηκε στις 20 August 2020. 
  37. ↑ «TIMELINE - Bomb attacks in Moscow». Reuters. March 29, 2010. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 November 2020. https://web.archive.org/web/20201106205930/https://www.reuters.com/article/idINIndia-47291020100329. Ανακτήθηκε στις 20 August 2020. 
  38. ↑ LaTourette, Tom· Howell, David R.· Mosher, David E.· MacDonald, John (20 Μαρτίου 2007). Reducing Terrorism Risk at Shopping Centers: An analysis of Potential Security Options. RAND Corporation. σελ. 64. ISBN 978-0833040404. 
  39. ↑ «Теракт в ТК "Охотный ряд" в Москве 31 August 1999 года. Справка РИА Новости». RIA Novosti. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 November 2018. https://web.archive.org/web/20181106214315/https://ria.ru/society/20090831/183078731.html. Ανακτήθηκε στις 18 September 2013. 
  40. ↑ 40,0 40,1 «Russia hit by new Islamic offensive». BBC News. 5 September 1999. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 May 2012. https://web.archive.org/web/20120526213323/http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/438691.stm. Ανακτήθηκε στις 29 January 2012. 
  41. ↑ Goldfarb & Litvinenko 2007, σελ. 177
  42. ↑ "6 Convicted in Russia Bombing That Killed 68" Αρχειοθετήθηκε 21 March 2017 στο Wayback Machine.. Patrick E. Tyler. The New York Times, 20 March 2001
  43. ↑ Non-Fiction Reviews (21 March 2008). «Vladimir Putin and his corporate gangsters». The Daily Telegraph. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 January 2012. https://web.archive.org/web/20120102122553/http://www.telegraph.co.uk/culture/books/non_fictionreviews/3672012/Vladimir-Putin-and-his-corporate-gangsters.html. Ανακτήθηκε στις 29 January 2012. 
  44. ↑ 44,0 44,1 Σφάλμα αναφοράς: Σφάλμα παραπομπής: Λανθασμένο <ref>. Δεν υπάρχει κείμενο για τις παραπομπές με όνομα Assassins.
  45. ↑ 45,0 45,1 45,2 «Russia mourns blast victims». BBC News. 9 September 1999. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 August 2012. https://web.archive.org/web/20120803124301/http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/443161.stm. Ανακτήθηκε στις 29 January 2012. 
  46. ↑ 46,0 46,1 «Dozens dead in Moscow blast». BBC News. 13 September 1999. http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/445529.stm. Ανακτήθηκε στις 29 January 2012. «Τουλάχιστον 49 πτώματα, συμπεριλαμβανομένων παιδιών, έχουν βρεθεί. Δεκάδες ακόμη μπορεί να παραμένουν παγιδευμένοι κάτω από τα ερείπια... Πιστεύεται ότι λίγοι από τους 120 ανθρώπους που ζούσαν στο τετράγωνο – που βρίσκεται στην οδό Κασιρσκόγιε – θα έχουν επιζήσει. Η αστυνομία συνδέει την έκρηξη με τη βόμβα που σκότωσε 93 ανθρώπους σε άλλη πολυκατοικία στη Μόσχα την περασμένη Πέμπτη.» 
  47. ↑ 47,0 47,1 Felshtinsky & Litvinenko 2007, σελ. 85
  48. ↑ Russian blast deaths blamed on terrorism Αρχειοθετήθηκε 30 September 2017 στο Wayback Machine., Helen Womack, The Independent, 10 September 1999
  49. ↑ 49,0 49,1 Satter 2003, σελ. 65
  50. ↑ Goldfarb & Litvinenko 2007, σελ. 189
  51. ↑ Murphy 2004, σελ. 104
  52. ↑ Pokalova 2015, σελ. 94
  53. ↑ Felshtinsky & Litvinenko 2007, σελίδες 205–206
  54. ↑ Я Хочу Рассказать О Взрывах Жилых Домов Αρχειοθετήθηκε 8 January 2007 στο Wayback Machine., Novaya Gazeta No. 18, 14 March 2005
  55. ↑ «Russia hits back over blasts claims». BBC News. 26 July 2002. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 August 2012. https://web.archive.org/web/20120803130951/http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/2154100.stm. Ανακτήθηκε στις 29 January 2012. 
  56. ↑ Felshtinsky & Litvinenko 2007, σελίδες 201-202
  57. ↑ Achemez Gochiyaev: I’ve been framed up by a FSB agent Αρχειοθετήθηκε 4 January 2007 στο Wayback Machine. by Prima News, 25 July 2002
  58. ↑ Сюн, Юрий (24 September 1999). «Террористы всегда платили наличными». Kommersant. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 August 2017. https://web.archive.org/web/20170822053010/https://www.kommersant.ru/doc/226142. Ανακτήθηκε στις 21 August 2017. 
  59. ↑ Латынина, Юлия (28 September 2009). «Спустя десять лет, или О взрывах домов в Москве». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 August 2017. https://web.archive.org/web/20170821211658/http://ej.ru/?a=note&id=9486. Ανακτήθηκε στις 21 August 2017. 
  60. ↑ Stavitsky 2000, σελίδες 105–107
  61. ↑ 61,0 61,1 61,2 Gordon, Michael R. (17 September 1999). «Another Bombing Kills 18 In Russia». The New York Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 March 2022. https://web.archive.org/web/20220307135904/https://www.nytimes.com/1999/09/17/world/another-bombing-kills-18-in-russia.html. Ανακτήθηκε στις 29 January 2012. 
  62. ↑ Fears of Bombing Turn to Doubts for Some in Russia Αρχειοθετήθηκε 30 April 2011 στο Wayback Machine., Maura Reynolds, Los Angeles Times, 15 January 2000
  63. ↑ Did Alexei stumble across Russian agents planting a bomb to justify Chechen war? Αρχειοθετήθηκε 12 May 2011 στο Wayback Machine., Helen Womack, The Independent, 27 January 2000
  64. ↑ Evangelista 2002, σελ. 81
  65. ↑ 65,0 65,1 65,2 65,3 Таймер остановили за семь часов до взрыва: Теракт предотвратил водитель автобуса Αρχειοθετήθηκε 7 March 2022 στο Wayback Machine., Sergey Topol, Nadezhda Kurbacheva, Kommersant, 24 September 1999
  66. ↑ 66,0 66,1 Satter 2003, σελίδες 26–27
  67. ↑ 67,0 67,1 Allenova, Olga (February 5, 2003). «Гексоген занесли на грязных перчатках» (στα ru). Kommersant. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 July 2020. https://web.archive.org/web/20200707211531/https://www.kommersant.ru/doc/362812. Ανακτήθηκε στις 23 June 2020. 
  68. ↑ Новости дня, Четверг, 23 сентября Αρχειοθετήθηκε 21 August 2017 στο Wayback Machine. (1999)
  69. ↑ «Hour №222 (641). Daily Newspaper. Petit». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Φεβρουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 9 Φεβρουαρίου 2014. 
  70. ↑ Сизова, Ирина (September 25, 1999). «В Рязани с антитерроризмом, кажется, перестарались» (στα ru). Nezavisimaya Gazeta. https://www.ng.ru/events/1999-09-25/riazan.html. 
  71. ↑ Kots, Aleksandr (September 24, 1999). «Терроризм. Рязанцы не дали взорвать свой дом» (στα ru). Komsomolskaya Pravda. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 September 2020. https://web.archive.org/web/20200901073634/https://dlib.eastview.com/browse/doc/3255972. Ανακτήθηκε στις 16 August 2020. 
  72. ↑ «Территориальный акт» (στα ru). Kommersant. September 25, 1999. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 September 2020. https://web.archive.org/web/20200901090602/https://www.kommersant.ru/doc/226256. Ανακτήθηκε στις 16 August 2020. 
  73. ↑ ORT newscast on 23.09.99, at 09:00 Αρχειοθετήθηκε 29 April 2011 στο Wayback Machine.
  74. ↑ «Рязанский сахар гексогена не содержит». Lenta.ru. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Σεπτεμβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 29 Ιανουαρίου 2012. 
  75. ↑ Соколов, Дмитрий. Рязань, сентябрь 1999: учения или теракт? Расследование Политком.ру (στα Ρωσικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Νοεμβρίου 2003. CS1 maint: BOT: original-url status unknown (link)
  76. ↑ 76,0 76,1 76,2 Edward Lucas, The New Cold War: Putin's Russia and the Threat to the West, Palgrave Macmillan (19 February 2008), (ISBN 0-230-60612-1), pages 22–28
  77. ↑ Voloshin, Pavel (4 October 1999). «Проверка на сахар. Человек человеку - собака Павлова. Подобные учения проводили бы в Кремле». Novaya Gazeta - Ponedelnik. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 August 2019. https://web.archive.org/web/20190819163207/https://dlib.eastview.com/browse/doc/3473430. Ανακτήθηκε στις 20 August 2019. 
  78. ↑ Rustam Arifdzanov (Ιουνίου 2002). «А город не знал, что ученья идут» (στα Ρωσικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Μαρτίου 2019. Ανακτήθηκε στις 20 Αυγούστου 2019. 
  79. ↑ Felshtinsky & Litvinenko 2007, σελ. 55
  80. ↑ «Russians wonder: Bomb plot or drill?» (στα αγγλικά). 2007-03-04. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 December 2019. https://web.archive.org/web/20191206124434/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2007-mar-04-fg-powder4-story.html. Ανακτήθηκε στις 2019-12-06. 
  81. ↑ Satter, David (30 Απριλίου 2002). «The Shadow of Ryazan: Is Putin's government legitimate?». National Review Online. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Ιανουαρίου 2010. 
  82. ↑ John Sweeney (12 Μαρτίου 2000). «Take care Tony, that man has blood on his hands». The Guardian. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Ιουνίου 2019. Ανακτήθηκε στις 20 Αυγούστου 2019. 
  83. ↑ Bohdan Ben (3 Ιουνίου 2019). «Evil empire revives in Putin's regime and FSB methods of "fighting terrorism"». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Αυγούστου 2019. Ανακτήθηκε στις 20 Αυγούστου 2019. 
  84. ↑ «'Учения ФСБ в Рязани': я это видел». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Αυγούστου 2016. Ανακτήθηκε στις 31 Μαΐου 2016. 
  85. ↑ 85,0 85,1 Tyler, Patrick E. (1 February 2002). «Russian Says Kremlin Faked 'Terror Attacks'». The New York Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 March 2022. https://web.archive.org/web/20220307135932/https://www.nytimes.com/2002/02/01/world/russian-says-kremlin-faked-terror-attacks.html. Ανακτήθηκε στις 29 January 2012. 
  86. ↑ «Ryazan 'bomb' was security service exercise». BBC News. 24 September 1999. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 April 2012. https://web.archive.org/web/20120419145849/http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/456848.stm. Ανακτήθηκε στις 29 January 2012. 
  87. ↑ Николаев, Николай (24 Μαρτίου 2000). «Независимое расследование. Рязанский сахар: учения спецслужб или неудавшийся взрыв, 16:39» (στα Ρωσικά). NTV. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Μαρτίου 2021. Ανακτήθηκε στις 5 Απριλίου 2020. 
  88. ↑ «Назранский "Сахар"». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Μαΐου 2021. Ανακτήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου 2020. 
  89. ↑ 89,0 89,1 Dunlop 2012, σελίδες 175-177
  90. ↑ 90,0 90,1 Voloshin, Pavel (February 14, 2000). «Что было в Рязани: сахар или гексоген?» (στα ru). Novaya Gazeta (11). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις July 2, 2002. https://web.archive.org/web/20020702063704/http://2000.novayagazeta.ru/nomer/2000/06n/n06n-s01.shtml. 
  91. ↑ Лурина, Татьяна (March 21, 2000). «Против кого дружим?» (στα ru). Рязанские ведомости (agentura.ru). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 February 2021. https://web.archive.org/web/20210225013152/http://www.agentura.ru/text/press/regions/ryaz4.txt. Ανακτήθηκε στις 3 July 2020. 
  92. ↑ Николаев, Николай (24 Μαρτίου 2000). «Независимое расследование. Рязанский сахар: учения спецслужб или неудавшийся взрыв, 27:30». NTV (στα Ρωσικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Οκτωβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 3 Ιουλίου 2020. 
  93. ↑ 93,0 93,1 Trukhina, Lyudmila (20 December 2001). «Satisfied with the results of the year» (στα ru). Ryazanskie Vedomosti. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 January 2011. https://web.archive.org/web/20110131045636/http://rv.ryazan.ru/old/cgi-bin/main-n%3D1244%26m%3D8.htm. 
  94. ↑ Волошин, Павел (13 March 2000). «Гексоген. ФСБ. Рязань» (στα ru). Novaya Gazeta. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 July 2020. https://web.archive.org/web/20200721185426/https://novayagazeta.ru/articles/2000/03/13/9488-geksogen-fsb-ryazan. Ανακτήθηκε στις 5 April 2020. 
  95. ↑ Felshtinsky & Pribylovsky 2008, σελίδες 127–129
  96. ↑ (in ρωσική) 22 March 2000 report Αρχειοθετήθηκε 2 September 2020 στο Wayback Machine. by Leonid Grozin and Dmitry Vishnevoy, ORT
  97. ↑ Satter 2016, σελ. 7
  98. ↑ Σφάλμα αναφοράς: Σφάλμα παραπομπής: Λανθασμένο <ref>. Δεν υπάρχει κείμενο για τις παραπομπές με όνομα Cardin.
  99. ↑ (στα Ρωσικά) Two life sentences for 246 murders Αρχειοθετήθηκε 29 October 2010 στο Wayback Machine., Kommersant, 13 January 2004. (Russian:"в бетономешалке изготовила смесь из сахара, селитры и алюминиевой пудры"
  100. ↑ Only one explosions suspect still free Αρχειοθετήθηκε 21 December 2012 at Archive.is, Kommersant, 10 December 2002.
  101. ↑ 101,0 101,1 Σφάλμα αναφοράς: Σφάλμα παραπομπής: Λανθασμένο <ref>. Δεν υπάρχει κείμενο για τις παραπομπές με όνομα Satter_p66_67.
  102. ↑ 102,0 102,1 Knight, Amy (22 November 2012). «Finally, We Know About the Moscow Bombings». New York Review of Books. http://www.nybooks.com/articles/2012/11/22/finally-we-know-about-moscow-bombings/. 
  103. ↑ Satter 2003, σελ. 63
  104. ↑ Satter 2003, σελ. 267
  105. ↑ 105,0 105,1 Goldfarb & Litvinenko 2007, σελ. 265
  106. ↑ «Video of the Incident». Арсений Горюнов. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Μαρτίου 2021. Ανακτήθηκε στις 5 Ιανουαρίου 2014. 
  107. ↑ «Haunting Yushenkov Lecture Broadcast». The Jamestown Foundation. 12 Ιουνίου 2003. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Σεπτεμβρίου 2007. 
  108. ↑ «CDI». CDI. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Μαρτίου 2012. Ανακτήθηκε στις 29 Ιανουαρίου 2012. 
  109. ↑ «Геннадия Селезнева предупредили о взрыве в Волгодонске за три дня до теракта ("Gennadiy Seleznyov was warned of the Volgodonsk explosion three days in advance")» (στα Ρωσικά). Newsru.com. 21 Μαρτίου 2002. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Μαρτίου 2007. Ανακτήθηκε στις 11 Μαρτίου 2007. 
  110. ↑ «ФСБ взрывает Россию в библиотеке FictionBook». Fictionbook.ru. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Ιανουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 29 Ιανουαρίου 2012. 
  111. ↑ (Στα ρωσικά) Reply of the Public Prosecutor Office of the Russian Federation to a deputy inquiry Αρχειοθετήθηκε 31 December 2006 στο Wayback Machine.
  112. ↑ Goldfarb & Litvinenko 2007, σελ. 266
  113. ↑ Satter 2003, σελ. 269
  114. ↑ «Адмирал пережил четвертое покушение» (στα Ρωσικά). Segodnya. September 15, 1999. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 October 2020. https://web.archive.org/web/20201029172312/https://dlib.eastview.com/browse/doc/2070183. Ανακτήθηκε στις 1 April 2021. 
  115. ↑ Жириновский - о драках, мемах и фашизме / вДудь (στα Ρωσικά). 29 Αυγούστου 2017. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Αυγούστου 2017. Ανακτήθηκε στις 10 Σεπτεμβρίου 2017 – μέσω YouTube.  Από το 33:52 στο 37:50.
  116. ↑ Womack, Helen (September 10, 2017). «The future of Russia's media is in the hands of young and tech-savvy vloggers». The Sydney Morning Herald. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 November 2020. https://web.archive.org/web/20201111210347/http://www.smh.com.au/world/the-future-of-russias-media-is-in-the-hands-of-young-and-techsavvy-vloggers-20170906-gyblw9.html. Ανακτήθηκε στις 31 March 2021. 
  117. ↑ Duma Rejects Move to Probe Ryazan Apartment Bomb Αρχειοθετήθηκε 10 March 2006 στο Wayback Machine., Terror-99, 21 March 2000
  118. ↑ Duma Vote Kills Query On Ryazan Αρχειοθετήθηκε 10 March 2006 στο Wayback Machine., The Moscow Times, 4 April 2000

Βιβλιογραφία

  • Stavitsky, Vasily (2000), Krovavyj terror, TsOS FSB Rossii, Olma-Press, ISBN 978-5224014125 
  • Klebnikov, Paul (2000), Godfather of the Kremlin: Boris Berezovsky and the looting of Russia, Harcourt, ISBN 978-0-15-100621-2 
  • Talbott, Strobe (2002), The Russia Hand: A Memoir of Presidential Diplomacy, Random House, ISBN 978-0-375-50714-4 
  • Litvinenko, Alexander (2002), LPG: Lubianskaia Prestupnaia Gruppirovka: Ofitser FSB Daet Pokazaniia, Grani, σελ. 255, ISBN 978-0-9723878-0-4 
  • Hoffman, David (2002), The Oligarchs: Wealth & Power in the New Russia, PublicAffairs, ISBN 978-1-58648-001-1 
  • Satter, David (2003), Darkness at Dawn: The Rise of the Russian Criminal State, Yale University Press, ISBN 0-300-09892-8 
  • Evangelista, Matthew (2004), The Chechen Wars: Will Russia Go the Way of the Soviet Union?, Brookings Institution Press, ISBN 978-0-8157-2497-1 
  • Murphy, Paul (2004), The Wolves of Islam: Russia and the Faces of Chechen Terror, Potomac Books Inc., ISBN 978-1-57488-830-0 
  • Jack, Andrew (2005), Inside Putin's Russia: Can There Be Reform Without Democracy?, Oxford University Press, ISBN 978-0-19-518909-4 
  • Goldfarb, Alexander; Litvinenko, Marina (2007), Death of a Dissident, Simon & Schuster, ISBN 978-1-4165-5165-2 
  • Felshtinsky, Yuri; Litvinenko, Alexander (2007), Blowing up Russia: Terror from within (2nd έκδοση), Gibson Square Books, ISBN 978-1-903933-95-4 
  • Ware, Robert Bruce; Kisriev, Enver (2009), Dagestan: Russian Hegemony and Islamic Resistance in the North Caucasus, Routledge, ISBN 978-0765620286 
  • Akhmadov, Ilyas; Lanskoy, Miriam; Brzezinski, Zbigniew (2010), The Chechen Struggle: Independence Won and Lost, Palgrave Macmillan, ISBN 978-0-230-10534-8 
  • Soldatov, Andrei; Borogan, Irina (2010), The New Nobility: The Restoration of Russia's Security State and the Enduring Legacy of the KGB, PublicAffairs, ISBN 978-1-58648-802-4 
  • Dunlop, John (2012), The Moscow Bombings of September 1999: Examinations of Russian Terrorist Attacks at the Onset of Vladimir Putin's Rule, Stuttgart: Ibidem, ISBN 978-3-8382-0388-1 
  • Williams, Brian Glyn (2015), Inferno in Chechnya: The Russian-Chechen Wars, the Al Qaeda Myth, and the Boston Marathon Bombings, ForeEdge, ISBN 978-1-61168-737-8 
  • Pokalova, Elena (2015), Chechnya's Terrorist Network: The Evolution of Terrorism in Russia's North Caucasus, Greenwood Publishing Group, ISBN 978-1-44083-154-6 
  • Satter, David (2016), The Less You Know, the Better You Sleep: Russia's Road to Terror and Dictatorship under Yeltsin and Putin, Yale University Press, ISBN 978-0-30021-142-9 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Βομβιστικές_επιθέσεις_στη_Ρωσία_(1999)&oldid=10009216"