Χειμωνανθός (λουλούδι)

Χειμωνανθός (λουλούδι)
Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Φυτά (Plantae) Συνομοταξία: Αγγειόσπερμα (Magnoliophyta) Τάξη: Δαφνώδη (Laurales) Οικογένεια: Kαλυκανθοειδή (Calycanthaceae) Γένος: Χειμωνανθός (Chimonanthus)

O Χειμωνανθός (Chimonanthus) ανήκει στα φυλλοβόλα φυτά. Είναι καλλωπιστικό φυτό, θάμνος και το ύψος του μπορεί να φτάσει από 2,5 έως 4 μέτρα. Αποτελείται από λεπτά κλαδιά ενώ τα φύλλα του είναι ωχροπράσινα και το χειμώνα γίνονται χρυσωπά. Τα άνθη του είναι κίτρινα ή άσπρα. Το μήκος των ανθών του φτάνει περίπου στα 2,5 περίπου εκατοστά. Ενώ ορισμένα από τα είδη του είναι αρωματικά. Έχει πάρει το όνομα του από την ελληνική γλώσσα (χειμώνας+άνθος), επειδή είναι λουλούδι που ανθοφορεί κατά τη διάρκεια των χειμερινών μηνών. Στην Ελλάδα δεν ευδοκιμεί ως φυτό, ενώ η εισαγωγή του γίνεται σε πολύ μικρές ποσότητες.

Είδη

To γένος του χειμωνανθού μπορεί να αποτελείται από τρία έως έξι είδη. Σε γενικές γραμμές είναι δύσκολη η οριοθέτηση των μορφολογικών διαφορών που διακρίνουν τα είδη μεταξύ τους. Δύσκολη επίσης είναι και η οριοθέτηση των ποικιλιών που περιλαμβάνονται στο κάθε είδος. Τα είδη του χειμωνανθού είναι τα εξής:

• Chimonanthus campanulatus: Γνωστός ως Χi nan la mei (西南蜡梅). Αειθαλής θάμνος με ύψος 3 έως 5 μέτρα. Δεν είναι αρωματικός.
• Chimonanthus grammatus: Το ύψος του κυμαίνεται από 4 έως 5 μέτρα.
• Chimonanthus nitens: Aειθαλής θάμνος που σε ύψος φτάνει περίπου τα 5 με 6 μέτρα. Τα φύλλα του έχουν μήκος από 2 έως 18 έκ. και πλάτος 1,5 έως 8 έκ. Είναι ελαφρός αρωματικό φυτό.
• Chimonanthus praecox: Είναι το πιο γνωστό είδος χειμωνανθού. Το είδος αυτό είναι γνωστό ως wintersweet στα αγγλικά, ως Làméi (蠟梅) στα κινέζικα, Rōbai (蝋梅) στα ιαπωνικά και Hangul:Nab Mae Hanja:납매 (蠟梅) στα κορεατικά. Το ύψος του μπορεί να φτάσει έως τα 4 μέτρα ενώ το πλάτος το κορμού του μπορεί να κυμανθεί απο 5 εως 30 εκ. Οι ποικιλίες που αποτελούν το είδος αυτό είναι C. praecox "Grandiflorus" και C. praecox "Luteus". Το είδος αυτό καλλιεργείται κυρίως ως καλλωπιστικό και είναι αρωματικό.
• Chimonanthus salicifolius: Ημίαειθαλής θάμνος που το ύψος του φτάνει έως τα 4 μέτρα. Έχει λεπτά φύλλα μήκους 3 έως 13 έκ. και πλάτους 1 έως 3 εκ.
• Chimonanthus zhejiangensis M.C.Liu: Αειθαλής θάμνος με αρωματικά λουλούδια. Το όνομα του στα κινέζικα είναι Ζhe jiang la mei (浙江蜡梅).

Ιστορία

Η ιστορία του χειμωνανθού ξεκινά από την Κίνα περίπου 1000 χρόνια πριν. Η κινέζικη ονομασία του είναι La mei shu (蜡梅属). H συστηματική καλλιέργεια του πραγματοποιήθηκε κατά τη δυναστεία των Σονγκ. Τον 17ο αιώνα (πιθανώς μεταξύ 1611 και 1629) αρχίζει να εισάγεται στην Ιαπωνία. Ενώ το 1766 αρχίζει να εισάγεται στην Βρετανία και την Αγγλία και με αυτόν τον τρόπο γίνεται γνωστό και στον Δυτικό Κόσμο. Ο χειμωνανθός φύεται και στο Ιράν και ονομάζεται το λουλούδι του πάγου Ice flower ή Gole' Yakh. Ήταν πηγή δημιουργίας αρκετών ποιημάτων από τον 11ο αιώνα και έπειτα.

Καλλιέργεια

Ο χειμωνανθός είναι ευπροσάρμοστος και εύκολος ως προς την καλλιέργεια και τη φροντίδα του.Ευδοκιμεί σε όλα τα εδάφη,ενώ την καλύτερη ανάπτυξη του ευνοούν τα ουδέτερα και αλκαλικά εδάφη. Φυτεύεται στην τελική του θέση το φθινόπωρο ή στις αρχές της άνοιξης, αλλά ποτέ το καλοκαίρι. Ο ήλιος και η ζέστη ή τα ημισκιερά μέρη βοηθάνε στην καλύτερη ανάπτυξη του, ενώ δεν αναπτύσσεται πλήρως στη σκιά. Η φύτευση του σε σκιά μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στα επόμενα στάδια ανάπτυξης του. Εμφανίζει αντοχή τόσο στον παγετό όσο και χαμηλές θερμοκρασίες. Ευδοκιμεί και στους -25 βαθμούς Κελσίου. Η ανθοφορία του είναι αργή, αρχίζει στα δύο με πέντε χρόνια μετά από την οριστική φύτευση του. Μπορεί να φυτευτεί είτε σε ομάδες είτε ως μεμονωμένο φυτό. Η προσβολή του από ασθένειες είναι αρκετά δύσκολη. Τα φύλλα του θάμνου στα αρχικά τους στάδια μπορεί να είναι πράσινα ή κίτρινα και πέφτουν στα τέλη του φθινοπώρου. Τα άνθη εμφανίζονται στις αρχές του χειμώνα σε γυμνά κλαδιά. Ο ανθός του έχει ασυνήθιστο σχήμα. Τα πέταλα του είναι κηρώδη και κίτρινα με ελάχιστο καφέ στο εσωτερικό. Τα εξωτερικά πέταλα μοιάζουν αρκετά με σχήμα γάντζου ή μικρού αστεριού. Η φύτευση και ανθοφορία του είναι πιο δύσκολη σε γλάστρα, καθώς ως φυτό θέλει πρόσβαση σε αρκετό χώμα προκειμένου να μπορέσει να αναπτύξει πλήρως το ριζικό σύστημα του. Μπορεί να πολλαπλασιαστεί τόσο με σπόρους όσο και με μοσχεύματα.

Κλάδεμα

Όσον αφορά το κλάδεμα πρέπει να του δίνεται ιδιαίτερη προσοχή. Ο χειμωνανθός δεν κλαδεύεται κατά τα δύο πρώτα χρόνια της ζωής του. Το κλάδεμα ξεκινά μετά από τον δεύτερο χρόνο όταν το ριζικό σύστημα του φυτού έχουν αναπτυχθεί επαρκώς. Επιπλέον, πρέπει να διατηρούνται οι παλαιότεροι βλαστοί ώστε να εξασφαλισθεί η ανθοφορία και της επόμενης χρονιάς. Το λάθος κλάδεμα μπορεί να επηρεάσει άμεσα τόσο την ανθοφορία όσο και το φύλλωμα του.

Χρήσεις

• Σε καλλυντικά.
• Σε αρώματα,στην αρωματοθεραπεία και στην κατασκευή αιθέριων ελαίων.
• Στο Τσιανγκσί και στο Τσετσιάνγκ τα αποξηραμένα φύλλα του χειμωνανθού nitens χρησιμοποιούνται για την παραγωγή τσαγιού.
• Τα φύλλα,οι ρίζες τα άνθη και οι σπόροι του είδους praecox Linnaeus χρησιμοποιούνται και για ιατρικούς λόγους.
• Το λάδι που παράγεται από το είδους Chimonanthus praecox χρησιμοποιειται τόσο για ιατρικές χρήσεις όσο για την κατασκευή αρωμάτων.Στην παραδοσιακή κινεζική φαρμακοποιία ο φλοιός και οι ρίζες χρησιμοποιήθηκαν για τη θεραπεία της γρίπης,καθώς και για τους ρευματισμούς.
• Τα λουλούδια που παράγει ο χειμωνανθός χρησιμοποιούνται ως φάρμακο στην Κίνα για τη θεραπεία της ιλαράς, του βήχα, της αμυγδαλίτιδας και της φαρυγγίτιδας.Πολλές επιστημονικές έρευνες έχουν διεξαχθεί σχετικά με τις φαρμακευτικές (ιδιαίτερα αντιμυκητιασικές) ιδιότητες του Chimonanthus praecox.

Βιβλιογραφία

• Κηπουρική για όλους. Πρακτική Εγκυκλοπαίδεια Για Λουλούδια, Φυτά, Δέντρα, Λαχανικά. 10ος τόμος. Αθήνα: Αλκυών. 1985. σελ. 2421. 
• Encyclopaedia Britannica. Ανακτήθηκε 2 Απριλίου 2019.
• Buchan, U. (2002, 9 Φεβρουαρίου). How to grow: wintersweet. Telegraph. Ανακτήθηκε 24 Απριλίου 2019.