Τιραντέντες

Τιραντέντες
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	12  Νοεμβρίου 1746 Μίνας Ζεράις
Θάνατος	21  Απριλίου 1792 Ρίο ντε Τζανέιρο
Αιτία θανάτου	απαγχονισμός
Συνθήκες θανάτου	θανατική ποινή
Χώρα πολιτογράφησης	Colonial Brazil
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	Πορτογαλικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	οδοντίατρος στρατιωτικός πολιτικός ακτιβιστής εργάτης ορυχείου επαναστάτης
Στρατιωτική σταδιοδρομία
Βαθμός/στρατός	Αλφέρεθ
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	Fänrik
Σχετικά πολυμέσα

Ο Ζουακίμ Ζουζέ ντα Σίλβα Ζαβιέρ (Joaquim José da Silva Xavier, 12 Νοεμβρίου 1746 – 21 Απριλίου 1792), γνωστός ως «Τιραντέντες» (Tiradentes), ήταν από τα ηγετικά στελέχη του βραζιλιάνικου επαναστατικού κινήματος της Συνωμοσίας της Μίνας Ζεράις, σκοπός του οποίου ήταν η πλήρης ανεξαρτησία από τη μητρόπολη της αποικίας Πορτογαλία και η δημιουργία μιας Δημοκρατίας της Βραζιλίας. Από τον 19ο αιώνα θεωρείται ένας από τους εθνικούς ήρωες της Βραζιλίας.

Οικογένεια και ασχολίες

Ο Ζουακίμ Ζουζέ γεννήθηκε από φτωχούς γονείς σε ένα αγρόκτημα στο Πουμπάλ, κοντά στην κωμόπολη που φέρει σήμερα το όνομά του. Ο Τιραντέντες υιοθετήθηκε από τον νονό του και μετά τον θάνατο των γονέων του έζησε στη Βίλα Ρίκα, το σημερινό Όρου Πρέτου (η μητέρα του πέθανε το 1755 και ο πατέρας του το 1757).

Ο Τιραντέντες αναθράφηκε από έναν δάσκαλο και πρακτικό χειρουργό. Αν και δεν είχε βγάλει το σχολείο, ο Τιραντέντες εργάσθηκε σε πολλά επαγγέλματα, συμπεριλαμβανόμενης και της πρακτικής οδοντιατρικής, στην οποία οφείλεται και το περιφρονητικό ψευδώνυμό του «τιραντέντες» (tira-dentes = «τραβο-δόντης»), ένας χαρακτηρισμός που του έδωσαν κατήγοροί του κατά τη δίκη του. Δούλεψε επίσης ως γελαδάρης, μεταλλωρύχος και μέλος του Συντάγματος Δραγώνων της Μίνας Ζεράις. Στο τελευταίο, καθώς δεν ήταν μέλος της τοπικής αριστοκρατίας, δεν προάχθηκε ποτέ πέρα από τον βαθμό του alferes (2ου ανθυπολοχαγού).

Πολιτικές ιδέες

Άγαλμα του ήρωα στη Μίνας Ζεράις ως «προστάτη αγίου» της βραζιλιάνικης Στρατονομίας.

Ζώντας σε έναν τόπο με πλούσια αποθέματα χρυσού, ο Τιραντέντες χρησιμοποίησε τις γνώσεις που είχε αποκτήσει για τα ορυκτά ώστε να εισέλθει στον δημόσιο τομέα. Στάλθηκε σε αποστολές σε πόλεις κατά μήκος του δρόμου ανάμεσα στη Βίλα Ρίκα (τότε πρωτεύουσα της Μίνας Ζεράις) και στο Ρίο ντε Τζανέιρο. Αυτός ο δρόμος ήταν η «ανοικτή φλέβα» που χρησίμευε για την εξαγωγή του περισσότερου χρυσού στην Πορτογαλία.

Ο Τιραντέντες συνειδητοποίησε σύντομα την εκμετάλλευση που υπέφεραν οι Βραζιλιάνοι, παρατηρώντας πόσος χρυσός και άλλοι πολύτιμοι πόροι πήγαιναν στη μητρόπολη Πορτογαλία.

Τα ταξίδια του στο Ρίο τον έφεραν σε επαφή με ανθρώπους που είχαν ζήσει στην Ευρώπη και έφερναν από εκεί τις φιλελεύθερες ιδέες (οι αγγλικές αποικίες της Αμερικής είχαν κηρύξει την ανεξαρτησία τους το 1776, ενώ πλησίαζε η Γαλλική Επανάσταση του 1789). Το 1788 ο Τιραντέντες συνάντησε τον Χοσέ Άλβαρες Μασιέλ, γιο του κυβερνήτη της Βίλα Ρίκα, ο οποίος είχε μόλις επιστρέψει από την Αγγλία. Μαζί συνέκριναν τη βρετανική βιομηχανική πρόοδο με την αποικιακή φτώχεια της Βραζιλίας. Δημιούργησαν μία ομάδα υπέρμαχων της ελευθερίας, με επικεφαλής κληρικούς και άλλα πρόσωπα με κάποια κοινωνική παρουσία, όπως ήταν οι Κλαούντιου Μανουέλ ντα Κόστα (κρατικός υπάλληλος και σημαντικός συγγραφέας), Τομάς Αντόνιου Γκονζάγκα (κρατικός υπάλληλος) και Αλβαρένγκα Πεϊσότου. Μετά άρχισαν να διαδίδουν τις ιδέες τους στον βραζιλιάνικο λαό.

Εκείνη την εποχή, ενώ η Πορτογαλία ήθελε περισσότερο χρυσό, η παραγωγή του από τα βραζιλιάνικα ορυχεία μειωνόταν. Οι Βραζιλιάνοι δεν απέφεραν τα ετήσια ποσοστά χρυσού που απαιτούσε το πορτογαλικό στέμμα και υπήρχε πίεση από εκεί για την πληρωμή των φόρων.

Επηρεασμένος από τα έργα του Ρουσώ και από την Αμερικανική Επανάσταση, ο Τιραντέντες συμμετείχε με έναν αριθμό Βραζιλιάνων που συμμερίζονταν τις ιδέες του στη λεγόμενη Συνωμοσία της Μίνας Ζεράις. Σκοπός της ήταν μία ανεξάρτητη δημοκρατία με πρωτεύουσα το Σάου Ζουάου ντελ Ρέυ και η ίδρυση ενός πανεπιστημίου. Πρότειναν και σημαία για το νέο κράτος: λευκή με ένα πράσινο τρίγωνο στη μέση, περιβαλλόμενο από τη λατινική φράση «Libertas Quae Sera Tamen», που σημαίνει: ««Ελευθερία, έστω και αργά». Αργότερα η σημαία αυτή υιοθετήθηκε ως η σημαία της πολιτείας Μίνας Ζεράις και παραμένει. Η μόνη τροποποίηση ήταν το χρώμα του τριγώνου, που άλλαξε σε κόκκινο.

Αποκάλυψη, δίκη και εκτέλεση

Το άγαλμα του Τιραντέντες στην ομώνυμη πλατεία (Praça Tiradentes) του Μπέλο Οριζόντε

Η εκτέλεση του Τιραντέντες. Πίνακας του Πέντρου Αμέρικου.

Το σχέδιο του Τιραντέντες ήταν να βγουν στους δρόμους της Βίλα Ρίκα την ημέρα πληρωμής των φόρων («derrama») προς την Πορτογαλία, τον Φεβρουάριο του 1789, όταν το αίσθημα για την εξέγερση μεταξύ του λαού θα ήταν ισχυρότερο. Ωστόσο, το κίνημα προδόθηκε στον κυβερνήτη, ο οποίος ακύρωσε την ημέρα πληρωμής φόρων και διέταξε τη φυλάκιση των συνωμοτών.

Η δίκη τους διήρκεσε σχεδόν τρία χρόνια. Ο Τιραντέντες ανέλαβε όλη την ευθύνη για το κίνημα. Δέκα από τα μέλη του καταδικάσθηκαν σε θάνατο, αλλά η Βασίλισσα Μαρία Α΄ της Πορτογαλίας έδωσε χάρη σε όλους εκτός από τον Τιραντέντες, ο οποίος απαγχονίσθηκε και διαμελίσθηκε στην πλατεία da Lampadosa του Ρίο ντε Τζανέιρο.

Εθνικός ήρωας

Ο Τιραντέντε άρχισε να θεωρείται εθνικός ήρωας για τη Βραζιλία από τους οπαδούς της αβασίλευτης δημοκρατίας κατά τον ύστερο 19ο αιώνα. Αφότου η αβασίλευτη δημοκρατία ανακηρύχθηκε στη χώρα το 1889, η επέτειος του θανάτου του (21η Απριλίου) έγινε μία από τις εθνικές εορτές της Βραζιλίας.

Ονομάσθηκαν προς τιμή του

Εκτός από την προαναφερθείσα κωμόπολη της Μίνας Ζεράις, υπάρχουν πλατείες που φέρουν το όνομα του Τιραντέντες στο Μπέλο Οριζόντε, στην Κουριτίμπα, στο Σάο Πάολο, στο Ρίο ντε Τζανέιρο και στο Όρου Πρέτου. Εκτός της Βραζιλίας, το όνομά του φέρει μία μεγάλη λεωφόρος στη Δομινικανή Δημοκρατία.

Βιβλιογραφία

• Maxwell, Kenneth R.: Conflicts and Conspiracies: Brazil & Portugal 1750-1808, Cambridge University Press, 1973, ISBN 0-521-20053-9

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• «Μουσείο της Συνωμοσίας» Αρχειοθετήθηκε 2016-08-10 στο Wayback Machine. στο Όρου Πρέτου
• Βιογραφία στις e-Biografias (στην πορτογαλική γλώσσα)