Μετάβαση στο περιεχόμενο

Τερτσίνα

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Τερτσίνα[Σημ 1][1] λέγεται η στροφή που αποτελείται από τρεις στίχους και η ομοιοκαταληξία τους είναι ποικίλη.

Η Τερτσίνα καλλιεργήθηκε από την Ιταλική λογοτεχνία. Εμφανίστηκε στις πρώτες δεκαετίες του 14ου αιώνα.

Ο πρώτος που χρησιμοποίησε τερτσίνες ήταν ο Δάντης, ο οποίος θεωρείται και ο ευρέτης της[2]. Ο Δάντης συνέθεσε με το εν λόγω είδος στροφής τη Θεία Κωμωδία[Σημ 2].

Η τερτσίνα έχει ποικιλία ομοιοκαταληξίας. Μπορεί να ομοιοκαταληκτούν οι δύο πρώτοι στίχοι της α΄ στροφής (ααβ) ή ο πρώτος και ο τρίτος (αβα) ή ο δεύτερος και ο τρίτος (αββ). Η ομοιοκαταληξία[Σημ 3] της πρώτης στροφής μπορεί να συνάπτεται όμως και με τη δεύτερη και τρίτη στροφή κλπ., οπότε δημιουργούνται ποικίλες μορφές: αβα - βγβ - γδγ, αβα - αβα, ααβ - ααβ. Ο στίχος που μένει μόνος ομοιοκαταληκτεί με το μονό της παρακάτω στροφής.

Οι εν λόγω στροφές χωρίζονται στις εξής δύο κατηγορίες[3]:

  • Στην πρώτη κατηγορία εντάσσονται αυτές που ανήκουν σε ποιήματα, τα οποία έχουν σταθερή μορφή, όπως τα σονέτα. Είναι πιο τεχνικές και ακολουθούν ορισμένους κανόνες.
  • Στη δεύτερη κατηγορία εντάσσονται αυτές που ανήκουν σε ποιήματα ασταθής μορφής, οι οποίες δεν έχουν ορισμένο αριθμό στροφών.

Νεοελληνική Λογοτεχνία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στη νεοελληνική λογοτεχνία η τερτσίνα, η οποία έχει ιταλική προέλευση, εισήχθη από το Διονύσιο Σολωμό.

Τερτσίνες συναντάμε στα δημοτικά τραγούδια σε μικρόστιχα ποιήματα ή σε ποιήματα που γίνονται από μία και μόνη στροφή[3]. Οι τρίστιχες αυτές στροφές, δεν έχουν ποικίλη ομοιοκαταληξία, αλλά την ίδια και στους τρεις στίχους.

Τερτσίνες έχουν γράψει[1] ο Γεώργιος Χορτάτσης[Σημ 4], ο Διονύσιος Σολωμός, ο Ιωάννης Γρυπάρης, ο Μάρκος Τσιριμώκος, ο Νίκος Καζαντζάκης, ο Ναπολέων Λαπαθιώτης, ο Μήτσος Παπανικολάου.

Ακολουθεί το ποίημα του Μάρκου Τσιριμώκου, το οποίο είναι ποιημένο σε τερτσίνες.

Μες στης Πλάκας τα σοκάκια
που διαβαίνει πεταχτούλα,
κρυφολένε χωρίς κάκια.

Πως τους πότισε φαρμάκια,
η ξανθομαλλούσσα η Κούλα.
Μες της πλάκας τα σοκάκια.

Του καλού της η Μαριώ,
λαχταρούσε να τον σύρει.
Με την Μάνα και τον Κύρη.

Φτάσανε από το χωριό,
στ' Άη-Θωμά το πανηγύρι,
κι όσο πλήθαιναν οι γύροι.

  1. Terzina.
  2. La Divina Commedia.
  3. Ανάλογα με τον αριθμό των στροφών του ποιήματος.
  4. Χορικά «Ερωφίλης».
  1. 1,0 1,1 ΣΟΦΟΚΛΗ Γ. ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ (1978). «ΜΕΡΟΣ Β΄ - ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε΄ - 3. Είδη στροφών». ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ. Αθήνα: Ιδιωτική. σελ. 76. 
  2. Γεράσιμος Αν. Μαρκαντωνάτος (2013). «Τρίστιχη στροφή». ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΙ ΚΑΙ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟΙ ΟΡΟΙ. Αθήνα: Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη Α.Ε. σελ. 334. ISBN 978-960-503-298-2. 
  3. 3,0 3,1 Γιάννης Α. Σάραλης (Μάρτιος 1991). «ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ- ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ - ΕΙΔΗ ΣΤΡΟΦΩΝ». Νεοελληνική Μετρική. Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της «Εστίας» Ι.Δ. Κολλάρου & Σίας Α.Ε. σελίδες 142–143. ISBN 960-05-0283-8.