Ταχυδρομικές υπηρεσίες
 |
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
Οι Ταχυδρομικές Υπηρεσίες αποτελούν ένα τομέα δραστηριότητας για τη διαβίβαση πληροφοριών και αποστολή υλικών αντικειμένων, όπως εγγράφων, συνήθως μέσα σε φακέλους, αλλά και σε μικρές συσκευασίες, που παραδίδονται σε προορισμούς σε ολόκληρο τον κόσμο. Οτιδήποτε σταλεί μέσω του ταχυδρομικού συστήματος ονομάζεται Αλληλογραφία ή Ταχυδρομείο.
Κατ' αρχή, μια ταχυδρομική υπηρεσία μπορεί να είναι ιδιωτική ή δημόσια. Οι κυβερνήσεις θέτουν συχνά περιορισμούς στα ιδιωτικά ταχυδρομικά συστήματα παράδοσης. Από τα μέσα του 19ου αιώνα, τα εθνικά ταχυδρομικά συστήματα έχουν καθιερωθεί σαν κρατικά μονοπώλια με ένα προπληρωμένο τέλος. Η απόδειξη της πληρωμής είναι συχνά με τη μορφή αυτοκόλλητων γραμματοσήμων, αλλά ταχυδρομικά τέλη εισπράττονται επίσης και για μαζικές αποστολές αλληλογραφίας.
Οι Ταχυδρομικές Υπηρεσίες έχουν συχνά και άλλες λειτουργίες εκτός από την αποστολή επιστολών. Σε ορισμένες χώρες, μια ταχυδρομική τηλεγραφική και τηλεπικοινωνιακή υπηρεσία (PTT) επιβλέπει το ταχυδρομικό σύστημα, καθώς και ότι έχει σχέση με το τηλέφωνο και τον τηλέγραφο. Οι Ταχυδρομικές Υπηρεσίες σε ορισμένες χώρες, παρέχουν λογαριασμούς ταμιευτηρίου και διεκπεραιώνουν αιτήσεις για έκδοση διαβατηρίων.
Τα πρώτα ταχυδρομικά συστήματα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η τέχνη της επικοινωνίας με έγγραφα που μεταφέρονταν από μεσάζοντα από ένα άτομο ή τόπο σε έναν άλλο είναι σχεδόν βέβαιο ότι χρονολογείται περίπου από την εφεύρεση της γραφής. Ωστόσο, η ανάπτυξη των επίσημων ταχυδρομικών συστημάτων εμφανίστηκε πολύ αργότερα. Η πρώτη τεκμηριωμένη χρήση μιας οργανωμένης υπηρεσίας ταχυμεταφορών για τη διάδοση των εγγράφων είναι στην Αίγυπτο, όπου οι Φαραώ χρησιμοποιούσαν ταχυδρόμους για τη διάδοση των διαταγμάτων τους στην περιοχή της επικράτειάς τους (2400 π.Χ.). Η πρακτική αυτή είναι σχεδόν βέβαιο ότι έχει τις ρίζες της σε πολύ παλαιότερη πρακτική προφορικής μετάδοσης μηνυμάτων και μπορεί να ήταν στηρίχτηκε σε μια προϋπάρχουσα υποδομή.
Περσία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η πρώτη αξιόπιστη απόπειρα για την ανάπτυξη μιας πραγματικής ταχυδρομικής υπηρεσίας προέρχεται από την αρχαία Περσία, αλλά το σημείο της ανακάλυψης παραμένει υπό εξέταση. Η καλύτερα τεκμηριωμένη αναφορά (Ξενοφών) αποδίδει την ανακάλυψη στον Πέρση βασιλιά Κύρο το Μεγάλο (550 π.Χ.), ενώ άλλοι συγγραφείς την αποδίδουν στον διάδοχό του Δαρείο τον Ι της Περσίας (521 π.Χ.). Άλλες πηγές υποστηρίζουν ότι πολύ νωρίτερα από τις παραπάνω χρονολογίες υπήρξε το ασσυριακό ταχυδρομικό σύστημα, αποδίδοντάς το στον Χαμουραμπί (1700 π.Χ.) και τον Sargon τον II (722 π.Χ.). Ωστόσο, το ταχυδρομείο όμως δεν έχει την πρωταρχική αποστολή της εν λόγω ταχυδρομικής υπηρεσίας. Ο ρόλος του συστήματος, σαν ένας μηχανισμός συλλογής πληροφοριών είναι καλά τεκμηριωμένη και η υπηρεσία (αργότερα) ονομάζεται Αγγαρεία, ένας όρος που με τον καιρό χρησιμοποιήθηκε για να δηλώνει ένα φορολογικό σύστημα. Η Παλαιά Διαθήκη (Εσθήρ, VIII), κάνει αναφορά σε αυτό το σύστημα του Ahasuerus, του βασιλιά των Μήδων, που το χρησιμοποιούσαν για την ταχεία μεταφορά των αποφάσεών του.
Το περσικό σύστημα αποτελείται από σταθμούς (που ονομάζονται Chapar-Khaneh), όπου ο μεταφορέας μηνυμάτων (που ονομάζεται Chapar) μετακινείται μέχρι τον επόμενο σταθμό, όπου θα ανταλλάξει το άλογό του με ένα άλλο ξεκούραστο, για να πετύχει την μέγιστη απόδοση και ταχύτητα παράδοσης. Ο Ηρόδοτος περιέγραψε το σύστημα με αυτό τον τρόπο: "Λέγεται ότι όσες ημέρες χρειάζονται για όλο το ταξίδι, τόσοι είναι οι άνδρες και τα άλογα που βρίσκονται κατά μήκος του δρόμου. Κάθε άλογο και κάθε άνθρωπος αντιστοιχούσε για το ταξίδι μιας ημέρας. Και αυτό δεν σταματούσε ούτε από το χιόνι, ούτε από τη βροχή, ούτε από την ζέστη, ούτε από το σκοτάδι, προκειμένου να πετύχουν την ολοκλήρωση της καθορισμένης πορείας, με την προβλεπόμενη ταχύτητα».
Η οικονομική ανάπτυξη και η πολιτική σταθερότητα στο πλαίσιο της αυτοκρατορίας Mauryan (322 π.Χ. - 185 π.Χ.), είδε την ανάπτυξη εντυπωσιακών κοινωνικών υποδομών στην αρχαία Ινδία. Οι Mauryans ανάπτυξαν την πρώτη ινδική υπηρεσία αλληλογραφίας καθώς και δημόσια φρεάτια, σπίτια ανάπαυσης και άλλες διευκολύνσεις για τους κοινούς πολίτες. Κοινές άμαξες που ονομάζονται Δαγκάνες μερικές φορές χρησιμοποιούνταν σαν άμαξες ταχυδρομείου στην αρχαία Ινδία.
Στην αρχαιότητα οι βασιλιάδες, αυτοκράτορες, κυβερνήτες, zamindars ή φεουδάρχες προστάτευαν τη γη τους μέσω των υπηρεσιών πληροφοριών ειδικά εκπαιδευμένων αστυνομικών ή στρατιωτικών υπηρεσιών και υπηρεσιών ταχυμεταφορών για να μεταφέρουν και να λαμβάνουν πληροφορίες με τους δρομείς, κλητήρες ακόμη και με τα περιστέρια. Ο επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών, γνωστός ως postmaster, διατήρησε τις γραμμές επικοινωνίας ... Οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν για την αποστολή επιστολών προς μακρινούς συγγενείς τους φίλους ή τους γείτονές τους.
Στη Νότια Ινδία, η δυναστεία Wodeyar (1399 - 1947) του Βασιλείου του Mysore χρησιμοποιεί υπηρεσία ταχυδρομείου με σκοπό την κατασκοπεία για να αποκτά γνώσεις που αφορούν σε ζητήματα που έλαβαν χώρα σε μεγάλες αποστάσεις.
Μέχρι το τέλος του 18ου αιώνα, το ταχυδρομικό σύστημα στην Ινδία είχε φτάσει σε εντυπωσιακά επίπεδα απόδοσης. Σύμφωνα με το βρετανό Θωμά Βρούτον (Thomas Broughton), ο μαχαραγιάς του Τζοτπούρ απέστενλε καθημερινά αφιερώματα φρέσκων λουλουδιών από την πρωτεύουσά του στον Ναδαντβάρα (Νathadvara) (320 χλμ.) και έφταναν εγκαίρως για την πρώτη θρησκευτική τελετή Νταρσάν (Darshan) στην ανατολή του ηλίου. Στη συνέχεια το εν λόγω σύστημα υποβλήθηκε σε πλήρη εκσυγχρονισμό όταν τα Βρετανικά ταχυδρομεία ανέλαβαν τον πλήρη έλεγχο σε όλη την Ινδία. Το Post Office Act XVII του 1837 προέβλεπε σαν προϋπόθεση ότι ο Γενικός Κυβερνήτης της Ινδίας στο Συμβούλιο είχε το αποκλειστικό δικαίωμα της διαβίβασης επιστολών με το ταχυδρομείο εντός των εδαφών της επικράτειας με τη μίσθωση της Εταιρείας Ανατολικής Ινδίας. Τα μηνύματα ήταν διαθέσιμεα σε ορισμένους υπαλλήλους, χωρίς επιβάρυνση, η οποία ήταν αμφιλεγόμενο προνόμιο καθώς περνούσαν τα χρόνια. Σε αυτή τη βάση το ινδικό Ταχυδρομείο ιδρύθηκε την 1 Οκτωβρίου, 1837.
Κίνα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η Κίνα απολαμβάνει ταχυδρομικών σταθμών αναμετάδοσης από τη δυναστεία των Χαν (206 π.Χ. - 220 μ.Χ.). Κατά τη διάρκεια της δυναστείας Γιουάν υπό Κουμπλάι Χαν, η Κίνα εντάχθηκε στο πολύ μεγαλύτερο σύστημα Örtöö της Μογγολικής αυτοκρατορίας.
Ρώμη
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η πρώτη τεκμηριωμένη ταχυδρομική υπηρεσία είναι αυτή της Ρώμης. Οργανωμένη κατά την εποχή του Αυγούστου Καίσαρα (62 π.Χ.- 14 μ.X.), μπορεί επίσης να είναι η πρώτη πραγματική υπηρεσία ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Η υπηρεσία ονομάστηκε publicus cursus και ήταν εφοδιασμένη με ελαφρές άμαξες που ονομάζεται rhedæ με γρήγορα άλογα. Επιπλέον, υπήρχε μια άλλη πιο αργή υπηρεσία που ήταν εξοπλισμένη με κάρα με δύο τροχούς (birolæ) που έλκονται από βόδια. Η υπηρεσία αυτή προορίζεται για την αλληλογραφία με την κυβέρνηση. Μια άλλη υπηρεσία για τους πολίτες προστέθηκε αργότερα.
Μογγολική αυτοκρατορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Τζένγκις Χαν εγκατέστησε μια ταχυδρομική υπηρεσία για ολόκληρη την αυτοκρατορία και το ταχυδρομικό σύστημα με σταθμούς που ονομάζεται Örtöö στην Μογγολική αυτοκρατορία. Κατά τη διάρκεια της δυναστείας Γιουάν υπό Κουμπλάι Χαν, το σύστημα αυτό καλύπτει επίσης την επικράτεια της Κίνας. Ταχυδρομικοί σταθμοί δεν χρησιμοποιούνται μόνο για τη μετάδοση και την παροχή του επίσημου ταχυδρομείου, αλλά ήταν επίσης διαθέσιμοι για τα ταξίδια των υπαλλήλων, των στρατιωτικών και των ξένων αξιωματούχων. Οι σταθμοί αυτοί βοηθούσαν και διευκόλυναν τη μεταφορά των αλλοδαπών και ημεδαπών τιμώμενων προσώπων και το εμπόριο γενικότερα. Μέχρι το τέλος του κανόνα Κουμπλάι Χαν υπήρχαν πάνω από 1.400 ταχυδρομικοί σταθμοί μόνο στην Κίνα, οι οποίοι με τη σειρά τους είχαν στη διάθεσή τους περίπου 50.000 ίππους, 1.400 βόδια, 6.700 μουλάρια, 400 καροτσάκια, 6.000 πλοία, πάνω από 200 σκύλους και 1.150 πρόβατα.
Οι σταθμοί απείχαν 15 με 40 μίλια ο ένας από τον άλλο και είχαν αξιόπιστους συνοδούς που εργάζονταν για την υπηρεσία ταχυδρομείου. Οι ξένοι παρατηρητές, όπως ο Marco Polo βεβαιώνουν για την αποτελεσματικότητα της πρώιμης αυτής ταχυδρομικής υπηρεσίας.
Άλλα συστήματα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Μια άλλη σημαντική ταχυδρομική υπηρεσία δημιουργήθηκε στον ισλαμικό κόσμο, από τον χαλίφη Μουαβίγια. Η υπηρεσία ονομάστηκε barid, από το όνομα των πύργων που χτίστηκαν για να προστατεύουν τους δρόμους με τους οποίους ταξίδευαν οι μεταφορείς.
Πολύ πριν από το Μεσαίωνα και κατά τη διάρκειά του, ταξιδιωτικά περιστέρια χρησιμοποιήθηκαν για το ταχυδρομείο με περιστέρι, αξιοποιώντας μια μοναδική ποιότητα αυτού του πουλιού, το οποίο όταν βρεθεί μακριά από τη φωλιά του είναι σε θέση να βρει το δρόμο του, λόγω μιας ιδιαίτερα ανεπτυγμένης αίσθησης προσανατολισμού. Τα μηνύματα ήταν τότε δεμένα γύρω από τα πόδια του περιστεριού, το οποίο αφηνόταν ελεύθερο και μπορούσε να φθάσει στην αρχική φωλιά του.
Το ταχυδρομείο έχει μεταφερθεί με αρκετές άλλες μεθόδους σε όλη την ιστορία, συμπεριλαμβανομένων ελκύθρων με σκυλιά, μπαλόνια, ρουκέτες, μουλάρια, πνευστοί σωλήνες μεταφοράς εγγράφων, ακόμη και υποβρύχια.
Ο Καρλομάγνος επεξέτεινε σε ολόκληρη την επικράτεια της αυτοκρατορίας το σύστημα που χρησιμοποιούσαν οι Φράγκοι στη βόρεια Γαλατία και συνέδεσε αυτή την υπηρεσία με την υπηρεσία των εποπτών missi dominici.
Πολλές θρησκευτικές ομάδες είχαν μια ιδιωτική ταχυδρομική υπηρεσία και μάλιστα οι Κιστερκιανοί (Cistercians) «συνδέονταν περισσότερα από 6.000 αβαεία, μοναστήρια και εκκλησίες". Η καλύτερη οργάνωση, ωστόσο δημιουργήθηκε από τους Ιππότες του Ναού. Τα νεοσύστατα πανεπιστήμια επίσης είχαν ιδιωτικές υπηρεσίες, ξεκινώντας από την Μπολόνια (1158 μ.Χ.).
Ο λαϊκός αναλφαβητισμός καλυπτόταν από την υπηρεσία των γραφέων. Οι αναλφάβητοι που χρειάζονται επικοινωνία υπαγορεύανε τα μηνύματά τους σε ένα γραφέα, ένα άλλο επάγγελμα που τώρα έχει γενικά εξαφανιστεί.
Το 1505, ο Μαξιμιλιανός Ι, της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, καθιέρωσε ένα ταχυδρομικό σύστημα της αυτοκρατορίας, με το διορισμό του Franz von Thurn und Taxis για την εκτέλεσή του. Η οικογένεια Thurn und Taxis, γνωστή τότε ως Τάσης, είχαν λειτουργήσει ταχυδρομικές υπηρεσίες μεταξύ των ιταλικών πόλεων-κρατών από το 1290 και μετά. Μετά την κατάργηση της αυτοκρατορίας το 1806 το ταχυδρομικό σύστημα Thurn und Taxis συνεχίστηκε ως ιδιωτικός οργανισμός, που συνεχίζει να υπάρχει στην εποχή του γραμματόσημου πριν τελικά απορροφηθεί από το ταχυδρομικό σύστημα της νέας γερμανικής αυτοκρατορίας μετά το 1871.
Ταχυδρομική μεταρρύθμιση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στο Ηνωμένο Βασίλειο, πριν από το 1840 το ταχυδρομικό σύστημα ήταν ακριβό, προκαλούσε σύγχυση και το θεωρούσαν διεφθαρμένο. Οι επιστολές πληρωνόντουσαν από τον παραλήπτη και όχι από τον αποστολέα και χρεώνονταν ανάλογα με την απόσταση που είχε ταξιδέψει η επιστολή και τον αριθμό των φύλλων χαρτιού που περιείχε. Αν υπάρχει ένας άνθρωπος που μπορούμε να πούμε ότι έχει αλλάξει το πρόσωπο της ταχυδρομικής υπηρεσίας, είναι ο Sir Rowland Hill, με τις μεταρρυθμίσεις του, στο ταχυδρομικό σύστημα που βασίζεται στην έννοια των φθηνών ταχυδρομικών τελών και στην προπληρωμή. Στην πρότασή του ο Hill ζήτησε δύο εναλλακτικούς τρόπους, τον επίσημο προεκτυπωμένο φάκελο και τα αυτοκόλλητα γραμματόσημα, ώστε να οδηγήσει τον αποστολέα να πληρώσει για το κόμιστρο, σε μια εποχή που προπληρωμή ήταν προαιρετική και η οποία οδήγησε στην εφεύρεση του γραμματόσημου του καλούμενου Penny Black.
Ήταν γύρω από αυτό το χρονικό διάστημα που πραγματοποιήθηκε η εθνικοποίηση και η συγκέντρωση των περισσότερων ταχυδρομικών συστημάτων. Σήμερα, η μελέτη των συστημάτων ταχυδρομείου είναι γνωστή ως ταχυδρομική ιστορία.
Σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ΕΛΤΑ Αρχειοθετήθηκε 2012-05-03 στο Wayback Machine.
- Postage stamps and postal history of Greece
- A Hundred Years by Post by J. Wilson Hyde
- GRC Database Information: links to worldwide postal services websites
- The British Postal Museum & Archive
- Royal Engineers Museum British Army Postal Services History