Ταντέους Πανκιέβιτς

Ταντέους Πανκιέβιτς
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	21  Νοεμβρίου 1908 Σαμπίρ
Θάνατος	5 Νοεμβρίου 1993 (84 ετών) Κρακοβία
Τόπος ταφής	Κοιμητήριο Ρακοβίτσκι
Χώρα πολιτογράφησης	Πολωνία
Θρησκεία	Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	Πολωνικά
Σπουδές	Γιαγκιελόνιο Πανεπιστήμιο
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	φαρμακοποιός
Αξιώματα και βραβεύσεις
Βραβεύσεις	Χρυσός Σταυρός της Αξίας Ιππότης του Τάγματος της Αναγέννησης της Πολωνίας Δίκαιοι των Εθνών (10  Φεβρουαρίου 1983)
Σχετικά πολυμέσα

Ο Ταντέους Πανκιέβιτς (πολωνικά: Tadeusz Pankiewicz, 21 Νοεμβρίου 1908 - 5 Νοεμβρίου 1993) ήταν Πολωνός Ρωμαιοκαθολικός φαρμακοποιός, που δραστηριοποιήθηκε στο Γκέτο της Κρακοβίας κατά τη διάρκεια της Ναζιστικής κατοχής της Πολωνίας. Αναγνωρίστηκε ως Δίκαιος των Εθνών από το Γιαντ Βασσέμ, στις 10 Φεβρουαρίου 1983, για τη διάσωση αμέτρητων Εβραίων στο Ολοκαύτωμα.

Ο Πανκιέβιτς σπούδασε στο Γιαγκελόνιο Πανεπιστήμιο της Κρακοβίας. Το 1933 ανέλαβε την ιδιοκτησία του φαρμακείου ποντ Όρουεμ (pod Orłem), που ιδρύθηκε το 1910 από τον πατέρα του Γιόζεφ. Το φαρμακείο βρισκόταν στην πλατς Ζγκόντι (πρώην πλατεία Μάουι Ρινέκ) στην περιοχή Πόντγκουρζε της Κρακοβίας. Η προπολεμική πελατεία του περιλάμβανε τόσο Εθνικούς Πολωνούς όσο και Εβραίους.

Στο Γκέτο της Κρακοβίας

Υπό τη γερμανική ναζιστική κατοχή στην Πολωνία κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η περιοχή Πόντγκουρζε έκλεισε τον Μάρτιο του 1941 ως γκέτο για του Εβραίους. Μέσα στα τείχη του Γκέτο της Κρακοβίας υπήρχαν τέσσερα προπολεμικά φαρμακεία που ανήκαν σε μη Εβραίους. Ο Πανκιέβιτς ήταν ο μόνος ιδιοκτήτης που απέρριψε τη γερμανική προσφορά μετεγκατάστασης στην «μη εβραϊκή» πλευρά της πόλης. Ο επικεφαλής του Γερμανικού Φαρμακευτικού Επιμελητηρίου στην Κρακοβία (Pharmazierat) Σταλ, φοβούμενος την εμφάνιση επιδημίας, εξέδωσε θετική γνώμη σχετικά με το αίτημα του Πανκιέβιτς να του δοθεί η άδεια να συνεχίσει να λειτουργεί την εγκατάστασή του ως το μόνο φαρμακείο στο Γκέτο και να κατοικεί στις εγκαταστάσεις του. Η άδεια χορηγήθηκε για περιορισμένο χρονικό διάστημα και ύστερα έπρεπε να υποβάλει ξανά αίτηση για παράταση της ισχύος των εγγράφων. Στο προσωπικό του δόθηκε άδεια διέλευσης για είσοδο και έξοδο από το γκέτο για δουλειά.

Τα φάρμακα, που τις περισσότερες φορές σπάνιζαν, και τα φαρμακευτικά προϊόντα που παρέχονταν στους κατοίκους του γκέτο, συχνά δωρεάν, βελτίωσαν σημαντικά την ποιότητα της ζωής τους. Στην ουσία, εκτός από την υγειονομική περίθαλψη, συνέβαλαν στην ίδια την επιβίωση. Στις δημοσιευμένες μαρτυρίες του, ο Πανκιέβιτς κάνει ιδιαίτερη αναφορά στις βαφές μαλλιών που χρησιμοποιούσαν εκείνοι που συγκάλυπταν τις ταυτότητές τους και τα ηρεμιστικά που δίνονταν σε ανήσυχα παιδιά που έπρεπε να σιωπήσουν κατά τη διάρκεια των επιδρομών της Γκεστάπο.

Το φαρμακείο έγινε τόπος συνάντησης για την ιντελλιγκέντσια του γκέτο και ένα κέντρο υπόγειων δραστηριοτήτων. Ο Πανκιέβιτς και το προσωπικό του, η Ιρένα Ντροντζικόφσκα, η Ελένα Κριβάνιουκ και η Αουρέλια Ντάνεκ, έθεταν σε κίνδυνο τη ζωή τους για να πραγματοποιήσουν πολλές παράνομες επιχειρήσεις: λαθρεμπόριο τροφίμων και πληροφοριών και προσφορά καταφυγίου στις εγκαταστάσεις τους για τους Εβραίους που αντιμετώπιζαν απέλαση στα στρατόπεδα. Χρησιμοποιώντας τη μεσολάβηση του Δρ. Μίχαου Βάιχερτ, παρέδωσε φάρμακα και δέματα σε κρατούμενους του στρατοπέδου Πλάζοφ.

Ένας από τους πιο επικίνδυνους πληροφοριοδότες στο γκέτο της Κρακοβίας, ο Σιμόν Σπιτς ,έθεσε το όνομα του Πανκιέβιτς στον κατάλογο των ατόμων ύποπτων για παράνομες δραστηριότητες. Τέθηκε για απέλαση το φθινόπωρο του 1941 για τη διοργάνωση παράνομων συναντήσεων στο φαρμακείο του δίνοντας την ευκαιρία στους κατοίκους του γκέτο να επικοινωνήσουν με την «Άρια» πλευρά της πόλης. Η επέμβαση της δρας. Ροζαλία Μπλάου, χειρουργού από το Εβραϊκό Νοσοκομείο, έσωσε τη ζωή του Πανκιέβιτς. Κατά τη διάρκεια απέλασης τον Οκτώβριο του 1942, απομακρύνθηκε από το φαρμακείο από μια γερμανική αστυνομική περιπολία και συμπεριλήφθηκε στη μεταφορά Εβραίων στο στρατόπεδο του Μπέλζεκ. Χάρη στη παρέμβαση του SS-Sturmbannführer Βίλλι Χάαζε, του επετράπη να επιστρέψει στο φαρμακείο. Μια άλλη φορά, οδηγήθηκε έξω από το φαρμακείο με χειροπέδες από τον Βίλχελμ Κούντε ώστε να μην είναι ορατός από τα παράθυρα του φαρμακείου και δεν ήταν σίγουρος για το τι θα επακολουθούσε.

Το φαρμακείο στην Κρακοβία (σήμερα μουσείο)

Μετά τον πόλεμο, ο Πανκιέβιτς μίλησε για τη βοήθεια του στους Εβραίους:

«Ο κίνδυνος ήταν μεγάλος, αλλά δεν το γνωρίζαμε, έτσι δεν ήμασταν ήρωες. Εκπληρώσαμε μόνο το ιερό καθήκον μας να βοηθήσουμε άλλους που δεν μπορούσαν να τα ανταπεξέλθουν μόνοι τους».

Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο

Στη δεκαετία του 1960, εμφανίστηκε πολλές φορές ως μάρτυρας σε δίκες που ασκήθηκαν εναντίον των Γερμανών κατακτητών: στο Κίελο το 1967 στη δίκη εναντίον των Βίλχελμ Κούντε, Χέρμαν Χάινριχ και Φραντς Μίλλερ, στο Ανόβερο το 1977 εναντίον του Κουρτ Χάινεμαϊερ και σε αρκετές δεκάδες δίκες στην Πολωνία όπως στην Κρακοβία το 1951 στη δίκη εναντίον του SS-Sturmbahnführer Βίλχελμ φον Χάαζε. Επίσης το 1951, εμφανίστηκε ως μάρτυρας σε δίκη ενώπιον του κρατικού δικαστηρίου εναντίον του Μίχαου Βάιχερτ, στην οποία κατέθεσε υπέρ του.

Μετά την εθνικοποίηση των φαρμακείων το 1951, ο Πανκιέβιτς διορίστηκε διευθυντής του δικού του φαρμακείου και κατείχε αυτήν τη θέση μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 1953. Όταν συνειδητοποίησε ότι παρέμεινε ο μοναδικός πρώην ιδιοκτήτης, ζήτησε να μεταφερθεί σε άλλο φαρμακείο. Ανέλαβε τη διαχείριση του Κοινωνικού Φαρμακείου, κοντά στο Νεκροταφείο Ρακοβίτσκι. Εργάστηκε σε αυτό το φαρμακείο μέχρι τη συνταξιοδότησή του το 1974.

Τη δεκαετία του 1970 και του 1980, ήταν τακτικός και γνωστός πελάτης του καφέ «Pod Pawiem» στη οδό Γκρόντζκα 43 στην Κρακοβία όπου συναντιόταν με παλιούς γνώριμους.

Στις 10 Φεβρουαρίου 1983, στον Πανκιέβιτς απονεμήθηκε ο τίτλος «Δίκαιος μεταξύ των Εθνών» ως αναγνώριση για τις δραστηριότητες του στη διάρκεια του πολέμου και τη διάσωση Εβραίων. Τον Απρίλιο του ίδιου έτους, ήταν παρών στα εγκαίνια του μουσείου εθνικής κληρονομιάς που στεγάζεται στο κτίριο Απτέκα Ποντ Όρουεμ (Apteka Pod Orłem).

Ο Πανκιέβιτς έλαβε τιμές αλλά αυτός έλεγε:

«Αυτό που έκανα, κάθε αξιοπρεπές άτομο θα έπρεπε να το κάνει. Δεν έγινα ήρωας. Ήταν το ιερό μου καθήκον. Έχω κάνει ένα θρύλο από αυτό, τον οποίο δεν αξίζω».

Ο Πανκιέβιτς πέθανε το 1993 και είναι θαμμένος στο Νεκροταφείο Ρακοβίτσκι της Κρακοβίας.

Τον Απρίλιο του 1983, το φαρμακείο «ποντ Όρουεμ», που βρίσκεται στη οδό No.18 Plac Bohaterów Ghetta (μετονομάστηκε σε Πλατεία των Ηρώων του Γκέττο), άνοιξε τις πόρτες του ως Μουσείο Εθνικής Μνήμης, χαρακτηριστικό για την ιστορία της Εβραϊκής κοινότητας της Κρακοβίας με ιδιαίτερη έμφαση στην περίοδο που υπήρχε το γκέτο. Το 2003, συνδέθηκε με το Δημοτικό Ιστορικό Μουσείο της Κρακοβίας. Οι δραστηριότητες του Πανκιέβιτς και του προσωπικού του στον πόλεμο εμφανίζονται σε μια έκθεση για την ιστορία του εβραϊκού γκέτο στην Κρακοβία.

Το φαρμακείο εμφανίστηκε στη βραβευμένη με Όσκαρ ταινία, η λίστα του Σίντλερ. Ο σκηνοθέτης της ταινίας Στίβεν Σπίλμπεργκ έκανε δωρεά 40.000 δολαρίων για τη συντήρηση του κτηρίου. Για την κίνηση αυτή τιμήθηκε από την πόλη της Κρακοβίας με το διάσημο βραβείο «Προστάτης Πολιτισμού» για το έτος 2004.

Βιβλιογραφία

• The Krakow Ghetto Pharmacy by Tadeusz Pankiewicz, translated from the Polish by Garry Malloy. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2013. ISBN 978-83-08-05114-6.
• The Cracow Ghetto Pharmacy (translation by Henry Tilles of Apteka w getcie krakowskim). New York: Holocaust Library, 1987. ISBN 0-89604-086-0, 089604 0879. The book Apteka w Getcie Krakowskim is also available in Hebrew with reprinted editions, published by Yad Vashem and translated from Polish by writer Miriam Akavia.
• Wladyslaw Bartoszewski and Zofia Lewin, Righteous Among Nations: How Poles helped the Jews, 1939–1945. London: Earlscourt Publications, 1969, pp. 222–226. Includes first-person testimony by Pankiewicz.
• Wladyslaw Bartoszewski and Zofia Lewin, The Samaritans: Heroes of the Holocaust (translated from the Polish: Ten jest z ojczyzny mojej, 1966), ed. Alexander T. Jordan. N.Y.: Twayne Publishers, 1970, pp. 173–178.
• Sara Bender and Shmuel Krakowski, eds., The Encyclopedia of the Righteous Among the Nations: Rescuers of Jews during the Holocaust. Poland, Volume II. Jerusalem: Yad Vashem Publications, 2004, p. 579.
• The Eagle Pharmacy: History and Memory: A Collection of Essays Accompanying the Permanent Exhibition Tadeusz Pankiewicz's Pharmacy in the Krakow Ghetto by Jan Gryta, Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, 2013. ISBN 9788375771213.