Συπχάν
| Συπχάν | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ύψος | 4.058 μέτρα |
| Οροσειρά | Αρμενικά υψίπεδα |
| Χώρες | Τουρκία |
| wikidata () | |
Το όρος Συπχάν (τουρκ. Süphan Dağı, κουρδ. Sîpanê Xelatê, αρμ. Սիփան = Σιπάν) είναι ηφαίστειο της ανατολικής Ασιατικής Τουρκίας, που υψώνεται επιβλητικό πέρα από τη βόρεια όχθη της μεγάλης Λίμνης Βαν. Το υψόμετρο της κορυφής του είναι 4.058 μέτρα πάνω από τη μέση επιφάνεια της θάλασσας, αλλά 2.418 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της Λίμνης Βαν. Το όρος Σιπχάν είναι το ένα από τα τρία μόνο βουνά στην Τουρκία που είναι ψηλότερα των 4.000 μέτρων και μάλλον είναι το δεύτερο υψηλότεροα[›], μετά από το, επίσης ηφαίστειο, όρος Αραράτ.
Γεωγραφία και γεωλογία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η κορυφή του όρος Σιπχάν βρίσκεται σε γεωγραφικές συντεταγμένες 38°55΄54΄΄ Βόρειο πλάτος και 42°50΄03΄΄ Ανατολικό μήκος, και απέχει ελάχιστη απόσταση σε ευθεία γραμμή 15,6 χιλιόμετρα από την όχθη της Λίμνης Βαν, 114 χιλιόμετρα από τα σύνορα Τουρκίας-Ιράν και 152 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά από την υψηλότερη κορυφή του Αραράτ. Διοικητικώς υπάγεται κυρίως στην Επαρχία Μπιτλίς και, βορείως της κορυφής, στην Επαρχία Αγκρί. Ο κοντινότερος οικισμός στην κορυφή είναι το χωριό Γιλντίζκιοϊ (σε μετάφραση «Αστροχώρι»), 7 χιλιόμετρα προς τα νότια.
Το βουνό αποτελεί σημαντικό και ιδιάζον μορφολογικό στοιχείο του μεγάλου Αρμενικού Υψιπέδου, που απλώνεται μέχρι την Κασπία Θάλασσα. Είναι και πάλι το δεύτερο σε διαφορά ύψους πάνω από τη γύρω περιοχή του (2.200 μέτρα) σε ολόκληρο το Αρμενικό Υψίπεδο μετά το όρος Αραράτ.
Το Σιπχάν είναι στρωματοηφαίστειο παρόμοιο με τον Βεζούβιο, με χονδρικά κωνικό σχήμα, αν και οι πλαγιές του έχουν αυλακωθεί από ρεματιές. Η διάμετρος της βάσης του είναι 25 χιλιόμετρα περίπου και η διάμετρος του διπλού κρατήρα του είναι δύο χιλιόμετρα περίπου, με κεντρικό μεγάλο ηφαιστειακό θόλο λάβας, που αποτελεί και το υψηλότερο σημείο του. Οι ροές λάβας του Σιπχάν είναι ανδεσιτικές-δακιτικές, που εναλλάσσονται με βασαλτικές. Και στις πλαγιές του Σιπχάν παρατηρούνται διάσπαρτοι μικροί θόλοι λάβας, καθώς και πυροκλαστικοί κώνοι, που ξεπήδησαν κατά μήκος τόσο ακτινικών, όσο και περιφερειακών ρωγμών, ιδίως στη βόρεια, τη νότια και την ανατολική πλευρά. Ροές της (λιγότερο παχύρρευστης) βασαλτικής λάβας έφθασαν σε αποστάσεις έως και τριάντα χιλιομέτρων από την κορυφή. Βασισμένοι σε προηγούμενες μελέτες με ισότοπα καλίου-αργού και νέα έρευνα με ισότοπα του αργού, οι Ozdemir και Gulec (2013) βρήκαν μια χρονική έκταση δραστηριότητας από 760 χιλιάδες μέχρι 60 χιλιάδες χρόνια πριν, οπότε το Σιπχάν είναι ένα νεαρό ηφαίστειο, που δημιουργήθηκε κατά το Τεταρτογενές, ωστόσο δεν φαίνεται να παρουσίασε την παραμικρή έκρηξη μετά το 8050 π.Χ.. Οι δακιτικοί και ρεολιθικοί θόλοι στον κρατήρα της κορυφής είναι μεταγενέστεροι όλων των ροών λάβας και πυροκλαστικών εναποθέσεων από τον κυρίως κώνο του βουνού, και η ηλικία ενός από αυτούς τους θόλους υπολογίσθηκε σε 50 έως 78 χιλιάδες έτη. Η κυκλική λίμνη Αϊγκίρ-γκολού, διαμέτρου 1,5 χιλιομέτρου στους νότιους πρόποδες του βουνού, δεν είναι παρά ένα μάαρ με χαμηλές όχθες-χείλη, που αντιπροσωπεύει την πιο πρόσφατη δραστηριότητα του ηφαιστειακού κέντρου του Σιπχάν, η οποία δεν έχει γίνει δυνατό να χρονολογηθεί, αλλά χαρακτηρίσθηκε από μια φρεατομαγματική έκρηξη και σχετικές εναποθέσεις.
Εικόνες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Σημειώσεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ^ α: Η κορυφή του όρους Ουλούντορουκ καλύπτεται από πάγο, την κορυφή του ομώνυμου Παγετώνα Ουλούντορουκ, και το πραγματικό της ύψος κάτω από τους πάγους είναι άγνωστο. Ο πάγος τής δίνει μέγιστο υψόμετρο 4.134 μέτρα, αλλά έχει ήδη μειωθεί εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής και συνεχίζει να μειώνεται.
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Feraud J., Ozkocak O.: «Les volcans actifs de Turquie: guide geologique et itineraires de'excursions», L'Assoc. Volc. Europeenne (LAVE), τόμ. 2 (1993), σσ. 1-82
- Ozdemir Y. & Gulec N.: «Geological and Geochemical Evolution of the Quaternary Suphan Stratovolcano, Eastern Anatolia,Turkey: Evidence for the Lithosphere-Asthenosphere Interaction in Post-Collisional Volcanism», Journal of Petrology, τόμ. 55 (2013), σελ. 1