Προβολή πηγαίου κώδικα για τη σελίδα Σταθμός Μοναστηράκι (Μετρό Αθήνας)

{{coord|37.97612|23.72559|type:railwaystation_region:GR|format=dms|display=title}}
{{Πληροφορίες γραμμής μετρό/σιδηροδρόμου
|color                       = green
|box_width                   = 300px
|name                        = {{Infobox station/stripe|#{{OASA color|M3}}}}Μοναστηράκι<br /><small>Monastiraki</small>{{Infobox station/stripe|#{{OASA color|M1}}}}
|image                       = Station Métro Monastiraki - Athènes (GRA1) - 2022-03-26 - 5.jpg
|imagesize                   = 300px
|caption                     = Ο σταθμός Μοναστηράκι της Γραμμής 3 σε φωτογραφία στις 26 Μαρτίου 2022.
|locale                      = [[Οδός Αθηνάς]] & Ηφαίστου & Θέμιδος, [[Πλατεία Μοναστηρακίου]], [[Μοναστηράκι]], [[Αθήνα]], [[Περιφερειακή Ενότητα Κεντρικού Τομέα Αθηνών|Κεντρικός Τομέας Αθηνών]]
|transit_type                = Μητροπολιτικός Σιδηρόδρομος
|lines                       = Γραμμή 1 (Πειραιάς - Κηφισιά)<br />Γραμμή 3 (Δημοτικό Θέατρο - Δουκίσσης Πλακεντίας - Αεροδρόμιο)
|began_operation             = 17 Μαΐου 1895 ({{OASA icons|M1|17}})<br />22 Απριλίου 2003 ({{OASA icons|M3|17}})
|operator                    = [[Σταθερές Συγκοινωνίες|ΣΤΑ.ΣΥ. ΑΕ]]
|levels                      = 4
|structure_type              = {{OASA icons|M1|17}} Ανοικτή εκσκαφή - Υπόγειος<br />{{OASA icons|M3|17}} Υπόγειος
|services                    =
{{s-start}}
{{S-rail|title=Μετρό Αθήνας}}
{{S-line|system=Μετρό Αθήνας|line=1|previous=Θησείο|next=Ομόνοια}}
{{S-line|system=Μετρό Αθήνας|line=3|previous=Κεραμεικός|next=Σύνταγμα}}
{{end}}
|map                           =
}}

Ο '''Σταθμός Μοναστηράκι''' είναι κομβικός σταθμός του [[Μετρό Αθήνας|μετρό της Αθήνας]], επί της [[Γραμμή Ηλεκτρικού (Μετρό Αθήνας)|γραμμής 1]], στη χιλιομετρική θέση 9,069 από τον [[Σταθμός Πειραιάς (Μετρό Αθήνας)|σταθμό Πειραιά]], και της [[Γραμμή 3 (Μετρό Αθήνας)|γραμμής 3]]. Βρίσκεται στο κέντρο της [[Αθήνα]]ς και πήρε το όνομά του από την [[Μοναστηράκι (Αθήνα)|ομώνυμη]] γύρω περιοχή. Μέσω αρκετών εσωτερικών διασυνδέσεων, ο σταθμός προσφέρει τη δυνατότητα μετεπιβίβασης μεταξύ των δύο γραμμών που εξυπηρετεί.

== Ιστορικό ==

=== Δημιουργία ===
Ο σταθμός ήταν τμήμα της πρώτης επέκτασης του ατμήλατου αρχικά σιδηρόδρομου που ένωνε τον Πειραιά με την Αθήνα, αν και τελικώς η γραμμή ηλεκτροδοτήθηκε το 1904. Η επέκταση ξεκινούσε από τον έως τότε τερματικό σταθμό [[Σταθμός Θησείο (Μετρό Αθήνας)|Θησείο]], συνέχιζε επιφανειακά, κατά μήκος της [[Αρχαία Αγορά της Αθήνας|Αρχαίας Αγοράς]] έως το Μοναστηράκι, και στη συνέχεια με υπόγεια [[σήραγγα]] έφτανε στον αρχικό (1895 - 1930) [[Σταθμός Ομόνοια (Μετρό Αθήνας)|σταθμό Ομόνοια]], ο οποίος βρισκόταν βορειανατολικά του μεγάρου του Δημαρχείου. Το [[Νεοκλασική αρχιτεκτονική|νεοκλασικό κτίριο]] εισόδου στον σταθμό στο Μοναστηράκι σχεδιάστηκε από τον [[Πολιτικός μηχανικός|πολιτικό μηχανικό]] [[Νικόλαος Μπαλάνος|Νικόλαο Μπαλάνο]], ο οποίος όμως είχε ασχοληθεί έμπρακτα και με την [[αρχιτεκτονική]], και ο ίδιος μάλιστα ήταν και ένας από τους τεχνικούς που σχεδίασαν και την υπόγεια σήραγγα που ένωνε το Μοναστηράκι με την Ομόνοια.<ref>{{Cite web|url=https://www.taathinaika.gr/pos-ftiachtike-o-stathmos-tou-ilektrikou-sto-monastiraki/|title=Πώς φτιάχτηκε ο σταθμός του ηλεκτρικού στο Μοναστηράκι|ημερομηνία=2020-09-28|website=ΤΑ ΑΘΗΝΑΪΚΑ|language=el|accessdate=2022-12-07}}</ref>

Η επιλογή της κατασκευής σήραγγας στο τμήμα Μοναστηράκι - Ομόνοια έγινε προκειμένου να αποφευχθεί η διχοτόμηση του αστικού ιστού της [[Αθήνα]]ς (καθώς ο αστικός ιστός τότε άρχιζε βόρεια από την Αρχαία Αγορά, από το Μοναστηράκι και μετά) και μάλιστα ήταν η πρώτη χρονολογικώς σήραγγα και παραμένει η παλαιότερη σήραγγα στο σύνολο των σημερινών 3 γραμμών του δικτύου του [[Μετρό Αθήνας|Μετρό της Αθήνας]]. H κατασκευή έγινε με την μέθοδο «cut-and-cover», δηλαδή εκσκαφή και επικάλυψη, κατά μήκος της [[Οδός Αθηνάς|οδού Αθηνάς]]. Κατά τη διάρκεια της κατασκευής του σταθμού στο Μοναστηράκι, έγιναν και αρκετές απαλλοτριώσεις για την τελική διαμόρφωση της ομώνυμης πλατείας.<ref>{{Cite web|url=https://www.taathinaika.gr/pos-ftiachtike-o-stathmos-tou-ilektrikou-sto-monastiraki/|title=Πως φτιάχτηκε ο σταθμός του ηλεκτρικού στο Μοναστηράκι|ημερομηνία=2020-09-28|website=ΤΑ ΑΘΗΝΑΪΚΑ|language=el|accessdate=2022-12-07}}</ref>

Η κατασκευή του σταθμού, και γενικότερα της επέκτασης, ξεκίνησε το 1890 και εγκαινιάστηκε, μαζί με την υπόλοιπη επέκταση έως την Ομόνοια, στις 17 Μαΐου 1895.<ref name=":0" /> Το αρχικό όνομα του σταθμού ήταν ''Μοναστήριον'' και έχει διατηρηθεί στις παραδοσιακές πινακίδες στις αποβάθρες του σταθμού της γραμμής 1.
[[Αρχείο:Monastiraki sta..JPG|thumb|left|Ο σταθμός της γραμμής 1 (το ημι-ανοιχτό τμήμα, τύπου ορύγματος) τη νύχτα, στις 12 Ιουνίου 2012.]]

Ο σταθμός είναι εν μέρει υπαίθριος, τύπου ανοικτού [[Όρυγμα|ορύγματος]] σε χαμηλότερο επίπεδο από το έδαφος, και εν μέρει υπόγειος, και εξ ολοκλήρου σε τοξοειδή ανάπτυξη, καθώς είναι πάνω σε έντονη στροφή, με αποτέλεσμα επίσης, κατά τη στάση των τρένων, να δημιουργείται σε κάποια σημεία επικίνδυνα μεγάλο κενό μεταξύ συρμού και αποβάθρας. Διαθέτει δύο πλευρικές αποβάθρες. Η σημερινή του μορφή ανάγεται στο 2003, όταν έγιναν έργα εκσυγχρονισμού του παλαιότερου σταθμού και ταυτόχρονα εγκαινιάστηκε ο σταθμός που εξυπηρετεί τη [[Γραμμή 3 (Μετρό Αθήνας)|γραμμή 3]].<ref name=":1">http://fractalart.gr/monastiraki/</ref> Όπως ισχύει και στον [[Σταθμός Θησείο (Μετρό Αθήνας)|σταθμό Θησείο]], το [[Νεοκλασική αρχιτεκτονική|νεοκλασικό κτίριο]] εισόδου στο σταθμό είναι επισήμως διατηρητέο, όχι όμως και το χαμηλότερο εσωτερικό του ή οι αποβάθρες της γραμμής 1. 

=== Σταθμός Γραμμής 3 ===
[[Αρχείο:Monastiraki metro station antiquities 03.jpg|left|thumb|Τα αρχαιολογικά ευρήματα που στεγάζονται στο σταθμό Μοναστηράκι.]]
[[Αρχείο:Eridanos.jpg|μικρογραφία|δεξιά|Η εγκιβωτισμένη κοίτη του [[Ηριδανός (Αττικής)|Ηριδανού]] δίπλα στις αρχαιότητες.]]
Ο σταθμός της γραμμής 3 ξεκίνησε να κατασκευάζεται το 1991 μαζί με τα πρώτα έργα για τη [[Γραμμή 2 (Μετρό Αθήνας)|γραμμή 2]] και τη [[Γραμμή 3 (Μετρό Αθήνας)|γραμμή 3]], αλλά προβλήματα λόγω του σαθρού εδάφους, καθώς υπήρχε διαρκώς [[σχιστόλιθος]] στο βάθος εκσκαφής του, και της επαναχάραξης της γραμμής από το Σύνταγμα, σε συνδυασμό και με την εξεύρεση πλήθους [[Αρχαιότητες|αρχαιοτήτων]], οδήγησαν στον επανασχεδιασμό του.<ref name=":1" /> Η μεγαλύτερη χρονική καθυστέρηση της επέκτασης από Σύνταγμα προς Μοναστηράκι, ωστόσο, έγινε λόγω των αντιδράσεων της Εκκλησίας, η οποία φοβήθηκε ότι το πέρασμα της [[σήραγγα]]ς κάτω από την οδό Μητροπόλεως θα επέφερε κίνδυνο αστάθειας στον [[Μητροπολιτικός Ναός Αθηνών|Μητροπολιτικό Ναό Αθηνών]] και έπεισε το 1995 τον [[Κώστας Λαλιώτης|Κώστα Λαλιώτη]] του [[Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων|ΥΠΕΧΩΔΕ]] να αλλάξει την χάραξη. Ως αποτέλεσμα, η διαδρομή της σήραγγας μετατοπίστηκε από τη Μητροπόλεως στην [[Οδός Ερμού|οδό Ερμού]].<ref>{{Cite web |url=http://www.efsyn.gr/arthro/xekina-i-grammi-4 |title=«Ξεκινά» η γραμμή 4. |accessdate=2023-06-17 |archive-date=2018-06-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180621192030/http://www.efsyn.gr/arthro/xekina-i-grammi-4 |url-status= }}</ref>

Εγκαινιάστηκε στις 22 Απριλίου 2003 και είναι εξ ολοκλήρου υπόγειος. Βρίσκεται σε αρκετά χαμηλότερο επίπεδο από τις αποβάθρες της γραμμής 1, με τις αποβάθρες του σε βάθος 32 μέτρα, και διαθέτει κεντρική αποβάθρα και γραμμή εναπόθεσης αμαξοστοιχιών. Ο σταθμός αυτός υπήρξε αρχικά ο τερματικός σταθμός της γραμμής 3 προς τα δυτικά μέχρι και τις 26 Μαΐου 2007, όταν ξεκίνησε η λειτουργία της επέκτασης του δικτύου προς το [[Σταθμός Αιγάλεω (Μετρό Αθήνας)|Αιγάλεω]].

== Αρχαιολογικά ευρήματα ==
[[Αρχείο:Monastiraki metro ancient buildings.jpg|thumb|right|Τμήματα αρχαίων κτιρίων στο σταθμό Μοναστηράκι.]]

Εντός του σταθμού εκτίθεται μεγάλος αριθμός αρχαιολογικών ευρημάτων τα οποία αποκαλύφθηκαν κατά τη διάρκεια της κατασκευής του σταθμού. Συγκεκριμένα, ήρθαν στο φως οικιστικά λείψανα από τον 8ο αιώνα π.Χ. ([[Γεωμετρική περίοδος]]) έως και τον 19ο αιώνα μ.Χ., καθώς και κτίρια, εργαστήρια, τάφοι και πλήθος συστημάτων ύδρευσης και αποχέτευσης. Ο σταθμός Μοναστηράκι έχει κατασκευαστεί επί της κοίτης του [[Ηριδανός (Αττικής)|Ηριδανού ποταμού]], τμήματα της οποίας, καθώς και υδραυλικά έργα διευθέτησης και εγκιβωτισμού του από την [[κλασική εποχή]] και μετέπειτα έργα κάλυψης του Αδριανού είναι ορατά από ειδικά διαμορφωμένο χώρο του σταθμού. Παράλληλα βγήκαν στο φως πολλά ακόμη αντικείμενα αρχαιολογικής αξίας, όπως μαρμάρινα γλυπτά και αρχιτεκτονικά μέλη, [[Ψηφιδωτό|ψηφιδωτά]] δάπεδα, [[Τοιχογραφία|τοιχογραφίες]], διακοσμητικά εγχάρακτα επιχρίσματα, αγγεία, νομίσματα, μεταλλικά και οστέινα αντικείμενα.<ref>https://www.ametro.gr/?page_id=256</ref>

== Έργα τέχνης ==
Την οροφή του ισογείου του ιστορικού [[Νεοκλασική αρχιτεκτονική|νεοκλασικού κτιρίου]] του σταθμού (στο επίπεδο έκδοσης εισιτηρίων) κοσμεί το έργο της [[Λήδα Παπακωνσταντίνου|Λήδας Παπακωνσταντίνου]] «Ο κόσμος στα χέρια μου». Αποτελείται από 324 κομμάτια [[Πολυμεθακρυλικό μεθύλιο|πλέξιγκλας]] που καταλαμβάνουν χώρο 134 τετραγωνικών μέτρων. Η εγκατάσταση του έργου έλαβε χώρα το 2010.<ref name=":0">https://www.artingreece.gr/v1/artnews/cultural-events/1791-22-erga-texnis-metro</ref>

== Φωτογραφίες ==
{| class="wikitable"
|-
|[[Αρχείο:Σταθμός Μοναστηράκι.jpg|center|280px|thumb|Ο σταθμός της γραμμής 1 (το ημι-ανοιχτό τμήμα, τύπου ορύγματος).]]
|[[Αρχείο:Monastirion - panoramio.jpg|thumb|280px|center|Ο σταθμός της γραμμής 1 (το υπόγειο τμήμα).]]
|[[Αρχείο:Athens - Monastiraki square and station - 20060508.jpg|center|280px|thumb|Άποψη της πλατείας, με το διατηρητέο κτίριο (δεξιά) εισόδου στον σταθμό Μοναστηράκι.]]
|}

== Είσοδοι - 'Εξοδοι ==
* Οδός Ηφαίστου / Οδός Αθηνάς
* Οδός Αθηνάς / Οδός Θέμιδος
* Πλατεία Μοναστηρακίου <ref>http://www.stasy.gr/index.php?id=52&no_cache=1###ACTION###</ref>

== Δομή σταθμού ==
{{stack|float=right|
{{BS-map
|title=Δομή γραμμών
| title-bg    = #{{Μετρό Αθήνας color|2}};{{linear-gradient|left|#{{Μετρό Αθήνας color|1}}, #{{Μετρό Αθήνας color|3}}}}
| title-color = #fff
|style=margin-top:10px;margin-left:10px;float:right;
|legend=track
|map=
{{BS12||||utSTR|O4=MFADEg|utSTR|O5=MFADEg|||||||||| προς [[Σταθμός Συντάγματος (Μετρό Αθήνας)|Σύνταγμα]]}}
{{BS12||||utSTRf|utSTRg|}}
{{BS12||||utPSTR(R)|utPSTR(L)|}}
{{BS12||||utPSTR(R)|utPSTR(L)|}}
{{BS12||||utPSTR(R)|utPSTR(L)|}}
{{BS12||||utSTRf|utSTRg|}}
{{BS12||utSTR|O2=MFADEf|utSTR|O3=MFADEf|||||||||||| προς [[Σταθμός Συγγρού-Φιξ (Μετρό Αθήνας)|Συγγρού-Φιξ]]}}
}}}}
{|table border=0 cellspacing=0 cellpadding=3
|style="border-bottom:solid 2px gray;border-top:solid 2px gray;" width=50 valign=top|'''Ε<br />Έδαφος'''
|style="border-top:solid 2px gray;border-bottom:solid 2px gray;" width=100 valign=top|Κτίριο Σταθμού
|style="border-top:solid 2px gray;border-bottom:solid 2px gray;" width=285 valign=top|Εκδοτήριο - Έξοδος προς πλατεία Μοναστηρίου
|-
|style="border-bottom:solid 2px gray;" rowspan=4 valign=top|'''Επίπεδο<br />Ε1'''
|style="border-top:solid 1px gray;border-right:solid 2px gray;border-left:solid 2px gray;border-bottom:solid 2px gray;" colspan=2|<center><small>Πλευρικές αποβάθρες, πόρτες στα δεξιά</small></center>
|-
|style="border-bottom:solid 1px gray;"|Αποβάθρα <span style="color:#{{Μετρό Αθήνας color|1}};">'''1'''</span>
|style="border-bottom:solid 1px gray;"|{{OASA icons|M1|17}} προς [[Σταθμός Πειραιάς (Μετρό Αθήνας)|Πειραιά]] <small>([[Σταθμός Θησείου (Μετρό Αθήνας)|Θησείο]])</small> ←
|-
|Αποβάθρα <span style="color:#{{Μετρό Αθήνας color|1}};">'''2'''</span>
|{{OASA icons|M1|17}} προς [[Σταθμός Κηφισιά (Μετρό Αθήνας)|Κηφισιά]] <small>([[Σταθμός Ομόνοια (Μετρό Αθήνας)|Ομόνοια]])</small> →
|-
| style="border: 2px solid gray; border-image: none;" colspan="2" |<center><small>Πλευρικές αποβάθρες, πόρτες στα δεξιά</small></center>
|-
|style="border-bottom:solid 2px gray;border-top:solid 1px gray;" width=50 valign=top|'''Επίπεδο<br />Ε2'''
|style="border-top:solid 1px gray;border-bottom:solid 2px gray;" width=100 valign=top|Διακίνηση Επιβατών
|style="border-top:solid 1px gray;border-bottom:solid 2px gray;" width=285 valign=top|Εκδοτήριο - Έξοδος προς οδό Αθηνάς
|-
|style="border-bottom:solid 1px gray;" rowspan=3 valign=top|'''Επίπεδο<br />Ε3'''
|Αποβάθρα <span style="color:#{{Μετρό Αθήνας color|3}};">'''3'''</span>
|{{OASA icons|M3|17}} προς [[Σταθμός Δημοτικό Θέατρο (Μετρό Αθήνας)|Δημοτικό Θέατρο]] <small>([[Σταθμός Κεραμεικός (Μετρό Αθήνας)|Κεραμεικός]])</small> ←
|style="border-bottom:solid 1px gray;"|μη κανονικής χρήσης
|-
| style="border: 2px solid grey; border-image: none;" colspan="4" |<center><small>Κεντρική αποβάθρα, πόρτες στα αριστερά</small></center>
|-
|style="border-bottom:solid 1px gray;"|Αποβάθρα <span style="color:#{{Μετρό Αθήνας color|3}};">'''4'''</span>
|style="border-bottom:solid 1px gray;"|μη κανονικής χρήσης
|style="border-bottom:solid 1px gray;"|{{OASA icons|M3|17}} προς [[Σιδηροδρομικός Σταθμός Διεθνούς Αερολιμένα Αθηνών|Αεροδρόμιο]] <small>([[Σταθμός Συντάγματος (Μετρό Αθήνας)|Σύνταγμα]])</small> →
|}

== Παραπομπές ==
<references />

{{Σταθμοί μετρό Αθήνας}}

[[Κατηγορία:Σταθμοί μετρό Αθήνας|Μοναστηρακι]]
[[Κατηγορία:Σιδηροδρομικοί σταθμοί που εγκαινιάστηκαν το 1895|Μοναστηρακι]]
[[Κατηγορία:Σιδηροδρομικοί σταθμοί που εγκαινιάστηκαν το 2003|Μοναστηρακι]]