Σαϊκάτσα

Σαϊκάτσα

Ένα καπέλο Σαϊκάτσα
Χρήση
Κάλυμμα κεφαλής στολίσκου ποταμόπλοιου (18ος αιώνας) Στρατιωτικό κάλυμμα κεφαλής (19ος αιώνας– σήμερα) Εθνικό σύμβολο (σύγχρονο)
Προέλευση
Σερβία του 18ου αιώνα

Η σαϊκάτσα (σερβικά κυριλλικά: шајкача, σερβικά λατινικά: šajkača, προφέρεται ʃǎjkatʃa) είναι το σερβικό εθνικό καπέλο. Πήρε την ονομασία της από τους Σέρβους ενόπλους, τους σαϊκάς, που προστάτευαν την Αυστριακή Αυτοκρατορία από τους Οθωμανούς Τούρκους τον 18ο αιώνα. Χρησιμοποιήθηκε ευρέως από τους Σέρβους κατά την πρώτη Σερβική Εξέγερση και αποτέλεσε βασικό στοιχείο της στολής του σερβικού στρατού, από τις αρχές του 19ου αιώνα μέχρι τα τέλη του 20ου αιώνα. Από τις αρχές του 20ου αιώνα είναι δημοφιλές εθνικιστικό σύμβολο στη Σερβία.

Είναι συνήθως μαύρο, γκρι ή πράσινο και κατασκευασμένο από μαλακό, σπιτικό ύφασμα. Σήμερα το φορούν κυρίως ηλικιωμένοι άνδρες στις αγροτικές περιοχές της Σερβίας.

Ιστορία

Δύο ηλικιωμένοι Σέρβοι άνδρες που κινητοποιήθηκαν στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (1914). Ο δεύτερος φοράει τη στρατιωτική έκδοση.

Η σαϊκάτσα είναι ένα παραδοσιακό καπέλο που φοριέται από τους άντρες στη σερβική ύπαιθρο. Είναι το εθνικό καπέλο της Σερβίας και πιστεύεται ότι προέρχεται από τη Σερβική περιοχή του Μπανάτου κατά τον 18ο αιώνα, όταν οι σαϊκάσι (Σέρβοι στρατιώτες στην υπηρεσία της Αυστριακής Αυτοκρατορίας) φρουρούσαν το Δούναβη και το Σάβα ενάντια στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και φορούσαν καπέλα σε σχήμα αναποδογυρισμένης βάρκας, τα σάικα (σέρβικα: Шајка). Φοριόταν ευρέως ανάμεσα στους Σέρβους την εποχή της πρώτης σερβικής εξέγερσης, όταν οι άνδρες του Σέρβου Καραγιώργη Πέτροβιτς άρχισαν να σταματούν να φορούν τα τουρκικά φέσια.

Το τυπικό καπέλο των αγροτών από την περιοχή Σουμάντιγια της Σερβίας, η σαϊκάτσα απέκτησε τελικά έναν διπλό σκοπό: στις ειρηνικές περιόδους φοριόταν στην ύπαιθρο και κατά τη διάρκεια του πολέμου έγινε μέρος της τυποποιημένης Σερβικής στρατιωτικής στολής. Κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, το καπέλο φορούσαν τακτικά οι στρατιώτες του Βασιλείου της Σερβίας. Η Σερβία τελικά ξεπέρασε μια συνδυασμένη αυστροουγγρική, γερμανική και βουλγαρική εισβολή το 1915, και το 1916 το φόρεμα της σαϊκάτσας, μαζί με άλλες σερβικές λαϊκές ενδυμασίες, απαγορεύτηκε από τις βουλγαρικές αρχές μετά την βουλγαρική κατοχή της νότιας Σερβίας. Μετά τον πόλεμο, η χρήση του καπέλου στη Βοσνία έγινε υποχρεωτική από τις σερβικές αρχές αντί των τουρκικών φεσιών.

Σέρβοι Παρτιζάνοι που φοράνε τη Σαϊκάτσα (1941).

Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, τη σαϊκάτσα φορούσαν οι άτακτοι Σέρβοι Τσέτνικ στο κατεχόμενο από τον Άξονα Βασίλειο της Γιουγκοσλαβίας. Φορέθηκε επίσης από Σέρβους Παρτιζάνους. Μετά τον πόλεμο, αντικαταστάθηκε από το καπέλο Τιτόβκα στις ένοπλες δυνάμεις της κομμουνιστικής Γιουγκοσλαβίας.

Η σαϊκάτσα φορέθηκε από Σέρβους στρατιώτες και παραστρατιωτικούς κατά τη διάρκεια του Πολέμου στη Κροατία και στον Πόλεμο στη Βοσνία και υιοθετήθηκε από τις σερβοβόσνιες δυνάμεις ως επίσημο κάλυμμα κεφαλής του Στρατού της Σερβικής Δημοκρατίας της Βοσνίας(σερβικά: Vojska Republike Srpske‎‎, VRS). Οι τάφοι των Σέρβων στρατιωτών που σκοτώθηκαν στη μάχη του Βούκοβαρ, έφεραν ως στολίδι γλυπτές σαϊκάτσα αλλά μετά την επανένταξη του Βούκοβαρ στην Κροατία, οι τάφοι βανδαλίστηκαν επανειλημμένα και τελικά η σερβική κοινότητα της πόλης τοποθέτησε πιο ουδέτερες ταφόπλακες. Ο βομβαρδισμός του ΝΑΤΟ του 1999 στη Γιουγκοσλαβία είδε τις αλυσίδες του McDonalds στη Σερβία να προωθούν τα προϊόντα τους, διανέμοντας αφίσες οι οποίες απεικόνιζαν τη σαϊκάτσα που στεκόταν πάνω από τις χρυσές αψίδες του λογότυπου του McDonalds σε μια προσπάθεια ενίσχυσης της εθνικής υπεροχής της Σερβίας.

Αγόρια που φοράνε τη σαϊκάτσα

Σχεδιασμός

Σχεδιασμένο με μια κορυφή σχήματος V, με τη μορφή ενός αναποδογυρισμένου σάικα, η σαϊκάτσα είναι στενή και τυπικά σε μαύρο ή γκρι χρώμα. Είναι συνήθως κατασκευασμένη από μαλακό, σπιτικό ύφασμα και φοριέται χωρίς σύμβολα κατά τη διάρκεια ειρηνικών περιόδων. Σε περιόδους πολέμου, περιέχει κονκάρδες με τον σερβικό δικέφαλο αετό και το σύνθημα Μόνο η ενότητα σώζει τους Σέρβους συχνά εμφανίζεται στο καπέλο. Η σαϊκάτσα που φορούσαν οι Σέρβοι στρατιώτες κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου είχε μη-αντανακλαστική κορυφή και περιείχε με ένα βασιλικό μονόγραμμα.

Παραπομπές

Βιβλία

• Bjeladinović, Jasna (2011). Serbian Ethnic Dress in the Nineteenth and Twentieth Centuries. Belgrade: Belgrade Ethnographic Museum. ISBN 978-86-7891-059-3. 
• Deliso, Christopher (2009). Culture and Customs of Serbia and Montenegro. Westport, Connecticut: Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-313-34436-7. 
• Denitch, Bogdan Denis (1996). Ethnic Nationalism: The Tragic Death of Yugoslavia. Minneapolis, Minnesota: University of Minnesota Press. ISBN 978-0-8166-2947-3. 
• Đorđević, Mirko (2000). «Populist Wave Literature». Στο: Popov, Nebojša· Gojković, Drinka. The Road to War in Serbia: Trauma and Catharsis. Budapest: Central European University Press. ISBN 978-963-9116-56-6. 
• Jordan, David (2008). The Balkans, Italy & Africa 1914–1918: From Sarajevo to the Piave and Lake Tanganyika. London: Amber Books Ltd. ISBN 978-1-906626-14-3. 
• Jovanović, Goran (2000). «The Yugoslav War Through Cartoons». Στο: Halpern, Joel Martin· Kideckel, David A. Neighbors at War: Anthropological Perspectives on Yugoslav Ethnicity, Culture, and History. University Park, Pennsylvania: Penn State University Press. ISBN 978-0-271-04435-4. 
• Kardov, Kruno (2007). «Remember Vukovar». Στο: Ramet, Sabrina P· Matić, Davorka. Democratic Transition in Croatia: Value Transformation, Education, and Media. College Station, Texas: Texas A&M University Press. ISBN 978-1-58544-587-5. 
• Mitchell, Laurence (2010). Serbia. Buckinghamshire, England: Bradt. ISBN 978-1-84162-326-9. 
• Mitrović, Andrej (2007). Serbia's Great War, 1914–1918. London: Purdue University Press. ISBN 978-1-55753-477-4. 
• Resić, Sanimir· Plewa, Barbara Törnquist (2002). The Balkans in Focus: Cultural Boundaries in Europe. Lund, Sweden: Nordic Academic Press. ISBN 978-91-89116-38-2. 
• Taylor, Tony (2008). Denial: History Betrayed. Melbourne: Melbourne University Press. ISBN 978-0-522-85907-2. 
• Thomas, Nigel (2001). Armies in the Balkans: 1914–18. Oxford: Osprey Publishing. ISBN 978-1-78096-735-6. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Απριλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 10 Απριλίου 2018. 
• Thomas, Nigel· Mikulan, Krunoslav (2006). The Yugoslav Wars: Slovenia & Croatia 1991–95. Oxford: Osprey Publishing. ISBN 978-1-4728-0196-8. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Ιουνίου 2014. Ανακτήθηκε στις 10 Απριλίου 2018. 
• Ungson, Gerardo R.· Wong, Yim-Yu (2008). Global Strategic Management. Armonk, New York: M.E. Sharpe. ISBN 978-0-7656-2897-8. 
• Zamurović, Dragoljub· Slani, Ilja· Phillips-Tomašević, Madge (2002). Serbia: Life and Customs. Belgrade: Applied Artists and Designers Association of Serbia. ISBN 978-86-82893-09-7. 

Περιοδικά

• InASEA (2002). «Ethnicity, Nationalism, Migration». Ethnologia Balkanica: Journal for South-East European Anthropology 6: 76. OCLC 41714232. 

Ιστοσελίδες

• «Šajkača nas je održala». Serbian Mirror. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Νοεμβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 10 Απριλίου 2018. 
• «Šajkača – poreklo i značaj srpske kape». Upoznaj Srbiju. 17 Μαΐου 2011. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 10 Απριλίου 2018. 
• «Šajkaču izmislili u Banatu». Vesti Online. 30 April 2010. http://www.vesti-online.com/Riznica/Filigran/49307/Sajkacu-izmislili-u-Banatu.