Προβολή πηγαίου κώδικα για τη σελίδα Πρωθυπουργός της Τόνγκα

{{Κουτί πληροφοριών Πολιτικής θέσης
|θέση            = Πρωθυπουργός της Τόνγκα 
|σημαία           = Flag of Tonga.svg
|σημαίαμέγεθος        = 150px
|σημαίαλεζάντα    = [[Σημαία της Τόνγκα]]
|flagborder      = yes
|έδρα            = [[Νουκουαλόφα]]
|διακριτικά        = Coat of arms of Tonga.svg
|διακριτικάμέγεθος    = 
|διακριτικάλεζάντα = [[Εθνόσημο της Τόνγκα]]
|εικόνα          =Siaosi Sovaleni ITU 2017.jpg
|alt             =210px
|κάτοχος       = [[Σιαόσι Σοβαλένι]]
|κάτοχοςαπό  = 27 Δεκεμβρίου 2021
|διοριστής = [[Βασιλιάς της Τόνγκα]]
|αναπληρωτής= [[Αντιπρόεδρος της κυβέρνησης της Τόνγκα]]
|προσφώνηση           = Ο Εντιμότατος
|μισθός                 = 94.500 [[παάνγκα|T$]] ετησίως<ref>{{cite web|url=http://www.mic.gov.to/news-today/press-releases/6155-new-public-service-remuneration-structure-approved-by-the-government-of-tonga|title=New Public Service Remuneration Structure Approved by the Government of Tonga|website=www.mic.gov.to|accessdate=2022-08-19|archive-date=2020-04-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20200417063925/http://www.mic.gov.to/news-today/press-releases/6155-new-public-service-remuneration-structure-approved-by-the-government-of-tonga|url-status=}}</ref>
| δημιουργία               = 1876 {{small|(Premier)}}<br/>1970 {{small|(Πρωθυπουργός)}}
| αρχικός               = [[Τεβίτα Ούνγκα]] {{small|(Premier)}}<br/>[[Φαταφέχι Τουιπελαχάκε]] {{small|(Πρωθυπουργός)}}
| ιστοσελίδα                 = https://pmo.gov.to/
}}
Ο '''πρωθυπουργός της Τόνγκα''' (ιστορικά αναφέρεται με τον όρο '''premier''') είναι αρχηγός κυβέρνησης στην [[Τόνγκα]]. H χώρα είναι [[μοναρχία]] και έχει αρχηγό κράτους τον [[Βασιλιάς της Τόνγκα|μονάρχη]] και πρώην πρωθυπουργό [[Τουπόου ΣΤ΄]].<ref>[http://www.parliament.gov.to/about-parliament/parliamentary-system/167-the-executive-government.html "The Executive government "], Tonga government</ref> Ο σημερινός πρωθυπουργός είναι ο [[Σιαόσι Σοβαλένι]], ο οποίος εκλέχθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2021 και διορίστηκε στις 27 Δεκεμβρίου 2021.<ref>{{cite web |url=https://matangitonga.to/2021/12/28/king-appoints-newpm |title=King Tupou VI appoints new Prime Minister |publisher=Matangi Tonga |date=2021-12-28 |access-date=2021-12-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211228025031/https://matangitonga.to/2021/12/28/king-appoints-newpm |archive-date=2021-12-28}}</ref> Ο Σοβαλένι συγκέντρωσε 16 ψήφους.<ref>{{cite web |url=https://matangitonga.to/2021/12/15/-siaosi-sovaleni-elected-pm-designate |title=Emotional, Siaosi Sovaleni elected PM Designate  |publisher=Matangi Tonga |date=2021-12-15 |access-date=2021-12-15}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.kanivatonga.nz/2021/12/mps-choose-siaosi-sovaleni-as-new-prime-minister/ |title=MPs choose Siaosi Sovaleni as new prime minister |publisher=Kaniva Tonga |date=2021-12-15 |access-date=2021-12-15 |archive-date=2021-12-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211215024900/https://www.kanivatonga.nz/2021/12/mps-choose-siaosi-sovaleni-as-new-prime-minister/ |url-status= }}</ref><ref>{{cite web |url=https://matangitonga.to/2021/12/15/two-nominees-pm-designate |title=Two nominees for PM Designate revealed, meeting underway |publisher=Matangi Tonga |date=2021-12-15 |access-date=2021-12-15}}</ref>

Η θέση του Πρωθυπουργού (''Premier'' έως το 1970) θεσμοθετήθηκε με το σύνταγμα του 1875, καθώς το Άρθρο 51 ορίζει ότι ο Πρωθυπουργός και οι υπουργοί διορίζονται και παύονται  από τον βασιλιά.<ref>[http://legislation.to/Tonga/DATA/PRIN/1988-002/ActofConstitutionofTonga.pdf Constitution of Tonga] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120119162624/http://legislation.to/Tonga/DATA/PRIN/1988-002/ActofConstitutionofTonga.pdf |date=2012-01-19 }}</ref>

Ο πρωθυπουργός συνεπικουρείται από τον [[Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης της Τόνγκα|αντιπρόεδρο της κυβέρνησης της Τόνγκα]].

==Πορεία προς τον εκδημοκρατισμό μετά το 2000==

DΚατά τη δεκαετία του 2000, η χώρα γνώρισε αύξηση του εκδημοκρατισμού. Τον Μάρτιο του 2006, ο βασιλιάς [[Ταουφααχάου Τουπόου Δ']] διόρισε τον [[Φελέτι Σεβέλε]], μετριοπαθές μέλος του [[Κίνημα για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και τη Δημοκρατία|Κινήματος για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και τη Δημοκρατία]] ως πρωθυπουργό. Ο Σεβέλε ήταν ο πρώτος μη βασιλικός που κατείχε αυτή τη θέση μετά τον [[Σίρλεϊ Μπέικερ|Σίρλεϊ Γουάλντεμαρ Μπέικερ]] το 1881. Όλοι οι πρωθυπουργοί από την πρωθυπουργία του Μπέικερ ήταν μέλη της [[ευγενείς της Τόνγκα|τάξης των ευγενών]].<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/4708474.stm "Tonga gets first elected leader"], BBC, 13 Φεβρουαρίου 2006</ref>

Τον Ιούλιο του 2008 ο βασιλιάς [[Γεώργιος Τουπόου Ε΄]] ανακοίνωσε ορισμένες σημαντικές δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις. Θα εγκατέλειπε το ουσιαστικό μέρος των εκτελεστικών του εξουσιών και θα ακολουθούσε στο εξής το έθιμο των μοναρχιών όπως το [[Ηνωμένο Βασίλειο]], ασκώντας τα προνόμιά του μόνο με τη συμβουλή του πρωθυπουργού. Επιπλέον, δεν θα διόριζε πλέον ως πρωθυπουργό όποιον επιθυμούσε, αλλά θα διόριζε ένα μέλος της Νομοθετικής Συνέλευσης που θα εκλεγόταν από τη [[Νομοθετική Συνέλευση της Τόνγκα|Νομοθετική Συνέλευση]].<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/7530209.stm "Tonga's king to cede key powers"], BBC, 29 Ιουλίου 2008</ref><ref>[http://www.guardian.co.uk/world/2008/jul/29/1 "Tongan king promises 'more democracy' for Pacific island"], ''The Guardian'', 29 Ιουλίου 2008</ref><ref>[https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/australiaandthepacific/tongafrenchpolynesia/7884094/King-of-Tonga-prepares-to-give-up-power.html "King of Tonga prepares to give up power"], ''The Telegraph'', 11 Ιουλίου 2010</ref>

==Κατάλογος πρωθυπουργών (1876–σήμερα)==
{| class="wikitable"
! colspan="3" | Όνομα <br><small>(γεννήθηκε-πέθανε)</small> 
! Έναρξη θητείας
! Λήξη θητείας
! Κόμμα
! Χρόνος παραμονής στη θέση
! Σημειώσεις
|-
! style="background-color: #FFFFFF" |
| Πρίγκιπας [[Τεβίτα Ούνγκα]]<br><small>(1824-1879)</small> 
| [[Αρχείο:Tēvita ʻUnga.jpg|50px]]
| 1 Ιανουαρίου 1876
| 18 Δεκεμβρίου 1879 † (''απεβίωσε εν ενεργεία'')<ref>Μετά τον θάνατο του Πρίγκιπα στις 18 Δεκεμβρίου 1879, η θέση ήταν κενή μέχρι τον Απρίλιο του 1881. Δείτε Noel Rutherford, ''Shirley Baker and the King of Tonga'', University of Hawaiʻi Press, 1996, {{ISBN|0-8248-1856-3}}, p.127.</ref>
| Ανεξάρτητος
| 3 έτη, 351 ημέρες
| Διορίστηκε από τον Γεώργιο Τουπόου Α΄ μετά τη δημοσίευση του Συντάγματος του 1875. Πρίγκιπας διάδοχος, απεβίωσε πριν από τον πατέρα του. Συγγραφέας των στίχων του [[εθνικός ύμνος της Τόνγκα|εθνικού ύμνου της Τόνγκα]].
|-
! style="background-color: #FFFFFF" |
| [[Σίρλεϊ Μπέικερ]]<br><small>(1836-1903)</small> 
| [[Αρχείο:SW Baker.jpg|50px]]
| Απρίλιος 1881
| Ιούλιος 1890
| Ανεξάρτητος
| 9 έτη, 3 μήνες
| Αρχικά Βρετανός ιεραπόστολος. Πρώτος κοινός, και ο μόνος μη γηγενής, που κατείχε τη θέση. Συντάκτης του Συντάγματος. Τροποποίησε τους νόμους που αφορούν την ιδιοκτησία γης. Ίδρυσε με τον βασιλιά την [[Ελεύθερη Εκκλησία της Τόνγκα]]. Εκτοπίστηκε από τη χώρα το 1890, υπό την πίεση των βρετανικών αρχών.<ref>{{cite book|chapter=Obituary. The Rev. Shirley Baker of Tonga|title=Annual Register for 1903|year=1904|publisher=Longmans, Green, and Co|page=163|chapter-url=https://books.google.com/books?id=s-gxAQAAMAAJ&pg=RA1-PA163}}</ref>
|-
! style="background-color: #FFFFFF" |
| [[Σιαόσι Τουκουάχο]]<br><small>(1854-1897)</small> 
| [[Αρχείο:Siaosi Uiliami Tukuʻaho.jpg|50px]]
|  1890
|  1893
| Ανεξάρτητος
| 2-3 έτη
| Επί πρωθυπουργίας του απεβίωσε ο βασιλιάς [[Γεώργιος Τουπόου Α΄]] το 1893.
|-
! style="background-color: #FFFFFF" |
| [[Σιοσατέκι Βεϊκούνε]]<br><small>(1853-1913)</small>
| [[Αρχείο:Siosateki Veikune.jpg|50px]]
| 1893
| Ιανουάριος 1905
| Ανεξάρτητος
| 11-12 έτη
| Επί ημερών του η Τόνγκα έγινε βρετανικό προτεκτοράτο το 1900. Η Τόνγκα παρέμεινε αυτοδιοικούμενη, αλλά έχασε την πλήρη κυριαρχία της.
|-
! style="background-color: #FFFFFF" |
| Σιαόσι Τούι Πελεχάκε<br><small>(1842-1912)</small>
| [[Αρχείο:Siaosi_Fatafehi_Toutaitokotaha.jpg|50px]]
| Ιανουάριος 1905
| Ιανουάριος 1905
| Ανεξάρτητος
| 0 μήνες
|  Πατέρας του [[Γεώργιος Τουπόου Β΄|Γεωργίου Τουπόου Β΄]]. Πρωθυπουργός για λίγες μόνο ημέρες.
|-
! style="background-color: #FFFFFF" |
| [[Σιόνε Τουπόουα Ματεϊαλόνα]]<br><small>(1852-1925)</small>
| [[Αρχείο:Sione Tupou Mateialona.jpg|50px]]
| Ιανουάριος 1905
| 30 Σεπτεμβρίου 1912
| Ανεξάρτητος
| 7 έτη, 7 μήνες
| Θείος του Γεωργίου Τουπόου Β΄.
|-
! style="background-color: #FFFFFF" |
| [[Τεβίτα Τουιβακάνο]]<br><small>(1869-1923)</small>
| [[Αρχείο:TPP Tuʻivakanō.jpg|50px]]
| 30 Σεπτεμβρίου 1912
| 30 Ιουνίου 1923
| Ανεξάρτητος
| 10 έτη, 304 ημέρες
| Επί πρωθυπουργίας του πέθανε ο βασιλιάς Γεώργιος Τουπόου Β΄ το 1918 και τον διαδέχθηκε η [[Σαλότε Τουπόου Γ΄]].
|-
! style="background-color: #FFFFFF" |
| Πρίγκιπας [[Βιλιάμι Τούνγκι Μαϊλεφίχι]]<br>[[Τάγμα Βρετανικής Αυτοκρατορίας|CBE]]<br><small>(1887-1941)</small>
| [[Αρχείο:Viliami_Tungī_Mailefihi_(cropped).jpg|50px]]
| 30 Ιουνίου 1923
| 20 Ιουλίου 1941† (''απεβίωσε εν ενεργεία'')
| Ανεξάρτητος
| 18 έτη, 20 ημέρες
| Σύζυγος της βασίλισσας Σαλότε Τουπόου Γ΄. Ίδρυσε τις αμυντικές δυνάμεις της Τόνγκα, που έλαβαν μέρος στον [[Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος|Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο]].
|-
! style="background-color: #FFFFFF" |
| [[Σολομόνε Πιουτουάου Ουλαμολέκα Άτα]]<br>[[Τάγμα Βρετανικής Αυτοκρατορίας|OBE]]<br><small>(1883-1950<ref>[http://freepages.genealogy.rootsweb.ancestry.com/~royalty/tonga/i1013.html Hon. Solomone Piutau Ulamoleka Ata] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140414062012/http://freepages.genealogy.rootsweb.ancestry.com/~royalty/tonga/i1013.html |date=2014-04-14 }}. Retrieved 22 Δεκεμβρίου 2013.</ref> )</small>
| 
| 20 Ιουλίου 1941
| 12 Δεκεμβρίου 1949
| Ανεξάρτητος
| 8 έτη, 145 ημέρες
| 
|-
! style="background-color: #FFFFFF" |
| Πρίγκιπας [[Ταουφααχάου Τουπόου Δ'|Τουπουτόα Τούνγκι]]<ref>Μελλοντικός βασιλιάς [[Ταουφααχάου Τουπόου Δ']]</ref><br>[[Τάγμα Βρετανικής Αυτοκρατορίας|KBE]]<br><small>(1918-2006)</small>
| [[Αρχείο:Tupoutoʻa Tungī.jpg|50px]]
| 12 Δεκεμβρίου 1949
| 16 Δεκεμβρίου 1965
| Ανεξάρτητος
| 16 έτη, 4 ημέρες
| Κληρονομικός διάδοχος του θρόνου, διαδέχθηκε τη βασίλισσα Σαλότε το 1965 και έλαβε την ονομασία [[Ταουφααχάου Τουπόου Δ']].
|-
! style="background-color: #FFFFFF" |
| Πρίγκιπας [[Φαταφέχι Τουί Πελεχάκε]]<br>CBE<br><small>(1922-1999<ref>{{cite book |last=Craig |first=Robert D. |date=2010-12-18 |title=Historical Dictionary of Polynesia |publisher=Scarecrow Press |page=299 |isbn=9781461659389 |edition=3rd }}</ref>)</small>
| [[Αρχείο:Importez le logo individu-fr.svg|50px]]
| 16 Δεκεμβρίου 1965
| 22 Αυγούστου 1991
| Ανεξάρτητος
| 25 έτη, 249 ημέρες 
| Αδερφός του βασιλιά Τουπόου Ε΄. Είναι ο μακροβιότερος πρωθυπουργός στην τονγκανή ιστορία σε διάρκεια θητείας. Επί πρωθυπουργίας του τερματίστηκε το καθεστώς προτεκτοράτου και η Τόνγκα έγινε ανεξάρτητη.
|-
! style="background-color: #FFFFFF" |
| Βαρόνος <br>[[Βαρόνος Βαέα|Βαέα ντε Χάουμα]]<br>(Σιαόσι Τουιχάλα Αλιπάτε Βαέα Τουπόου)<br><small>(1921-2009)</small>
| [[Αρχείο:STʻ Vaea.jpg|50px]]
| 22 Αυγούστου 1991
| 3 Ιανουαρίου 2000
| Ανεξάρτητος
| 8 έτη, 134 ημέρες
| Εξάδερφος του βασιλιά Τουπόου Δ΄. Πρώτος κάτοχος του τίτλου του [[βαρόνος (ευγενής)|βαρόνος]], που δημιουργήθηκε για αυτόν. Η Τόνγκα εντάχθηκε στα [[Ηνωμένα Έθνη]] το 2000.
|-
! style="background-color: #FFFFFF" |
| Πρίγκιπας [[Τουπόου ΣΤ΄|Αχοέιτου Ουνουακιοτόνγκα Τουκουάχο]]<ref>Μελλοντικός βασιλιάς [[Τουπόου ΣΤ΄]]</ref><br><small>(1959-)</small>
| [[Αρχείο:Ulukalala Lavaka Ata.jpg|50px]]
| 3 Ιανουαρίου 2000
| 11 Φεβρουαρίου 2006
| Ανεξάρτητος
| 6 έτη, 39 ημέρες
| Γιος του βασιλιά Τουπόου Δ΄. Επί πρωθυπουργίας του εκδηλώθηκαν απεργίες και διαδηλώσεις των δημοσίων υπαλλήλων το 2005 για να απαιτήσουν περισσότερη δημοκρατία. Το 2012 έγινε βασιλιάς με το όνοα Τουπόου ΣΤ'.
|-
! style="background-color: #FF0000" |
| [[Φελέτι Σεβέλε|Λόρδος Σεβέλε του Βαϊλάχι]]<br><small>(1944-)</small>
| [[Αρχείο:Feleti Sevele (crop).jpg|50px]]
| 30 Μαρτίου 2006
| 22 Δεκεβρίου 2010
| [[Κίνημα για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και τη Δημοκρατία]]
| 4 έτη, 314 ημέρες
| Δεύτερος μη βασιλικός (και πρώτος γηγενής μη βασιλικός) που κατέχει αυτή τη θέση, ως μέρος της μετάβασης στη δημοκρατία. Επί πρωθυπουργίας του πέθανε ο βασιλιάς Τουπόου Δ΄ τον Σεπτέμβριο του 2006 και έγιναν εξεγέρσεις από διαδηλωτές υπέρ της δημοκρατίας τον Νοέμβριο του 2006. Υιοθετήθηκαν μεταρρυθμίσεις για την εγκαθίδρυση της δημοκρατίας, που εφαρμόστηκαν το 2010.
|-
! style="background-color: #FFFFFF" |
| [[Σιαλεαταόνγκο Τουιβακάνο|Λόρδος Τουιβακάνο]]<br><small>(1952-)</small>
| [[Αρχείο:Tuivakano cropped.jpg|50px]]
| 22 Δεκεμβρίου 2010
| 30 Δεκεμβρίου 2014
| Ανεξάρτητος
| 4 έτη, 8 ημέρες
| Πρώτος πρωθυπουργός που εξελέγη από τη Βουλή (η πλειοψηφία που εκλέγεται από τον λαό για πρώτη φορά) και όχι από τον Βασιλιά<br>Επί πρωθυπουργίας του απεβίωσε ο βασιλιάς Γεώργιος Τουπόου Ε΄.
|-
! style="background-color: #FF0000" |
| [[Ακιλίσι Ποχίβα]]<br><small>(1941-2019)</small>
| [[Αρχείο:Akilisi Pohiva April 2015.jpg|50px]]
| 30 Δεκεμβρίου 2014
| 12 Σεπτεμβρίου 2019 † (''απεβίωσε εν ενεργεία'')
| [[Δημοκρατικό Κόμμα των Φιλικών Νήσων]]
| 4 έτη, 256 ημέρες 
| Βετεράνος του δημοκρατικού κινήματος, βουλευτής απο το 1987. Πρώτος μη βασιλικός που εκλέγεται πρωθυπουργός από το ίδιο το Κοινοβούλιο που εκλέγεται κυρίως από τον λαό.
|-
! style="background-color: #FF0000" |
| ''[[Σεμίσι Σίκα]]''<br><small>''(1968-)''</small><br><small>''Υπηρεσιακός''</small>
| [[Αρχείο:Semisi Sika 2018.jpg|50px]]
| ''12 Σεπτεμβρίου 2019''
| ''8 Οκτωβρίου 2019''
| ''[[Δημοκρατικό Κόμμα των Φιλικών Νήσων]]''
| ''26 ημέρες''
| 
|-
! style="background-color: #FA8072" |
| [[Ποχίβα Τουιονετόα]]<br><small>(1961-2023)</small>
| [[Αρχείο:Pohiva Tuʻiʻonetoa (cropped).jpg|50px]]
| 8 Οκτωβρίου 2019
| 27 Δεκεμβρίου 2021
| [[Λαϊκό Κόμμα (Τόνγκα)|Λαϊκό Κόμμα]]
| 2 έτη, 80 ημέρες
| 
|-
! style="background-color: #FFFFFF" |
| [[Σιαόσι Σοβαλένι]]<br><small>(1970-)</small>
| [[Αρχείο:Siaosi_Sovaleni_2017.jpg|50px]]
| 27 Δεκεμβρίου 2021
| ''Σήμερα''
| Ανεξάρτητος
| {{Έτη σε χρόνια και ημέρες|2021|11|27}}
|
|-
|}


==Σημειώσεις και παραπομπές ==
<references/>

==Εξωτερικοί σύνδεσμοι==
*[http://www.worldstatesmen.org/Tonga.html World Statesmen – Tonga]

{{DEFAULTSORT:Πρωθυπουργός της Τόνγκα}}
[[Κατηγορία:Πρωθυπουργοί της Τόνγκα| ]]
[[Κατηγορία:Πολιτικοί της Τόνγκα]]