Πολιτιστικός τουρισμός

Τουρίστες φωτογραφίζουν το ναό Πρε Ρουπ των Χμερ, ένα παράδειγμα πολιτιστικού τουρισμού.

Πολιτιστικός τουρισμός ονομάζεται το υποσύνολο του τουρισμού σχετικά με τον πολιτισμό μιας χώρας ή περιοχής. Συγκεκριμένα ο τρόπος ζωής των ανθρώπων αυτών των γεωγραφικών περιοχών, η ιστορία τους, η τέχνη, η αρχιτεκτονική, θρησκεία και άλλα στοιχεία που συνέβαλλαν στην διαμόρφωση του τρόπου ζωής τους.

Ο πολιτιστικός τουρισμός περιλαμβάνει τον τουρισμό σε αστικές περιοχές, ιδιαίτερα σε ιστορικές, μεγάλες πόλεις και στις πολιτιστικές εγκαταστάσεις όπως μουσεία και θέατρα. Μπορεί ακόμα να περιλαμβάνει τουρισμό σε αγροτικές περιοχές αποτυπώνοντας τις παραδόσεις ιθαγενών πολιτιστικών κοινωνιών. Κατά γενική ομολογία η πολιτιστικοί τουρίστες ξοδεύουν ουσιαστικά περισσότερα από τους καθιερωμένους/τυπικούς τουρίστες.

Αυτή η μορφή τουρισμού γίνεται ολοένα και πιο δημοφιλής στο κόσμο και πρόσφατα η αναφορά του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης επισήμανε το πόσο ο πολιτιστικός τουρισμός μπορεί να συνδράμει στην Περιφερειακή ανάπτυξη σε ποικίλες περιοχές ανά τον κόσμο.

Ως πολιτιστικός τουρισμός έχει οριστεί η μετακίνηση ανθρώπων σε πολιτιστικά αξιοθέατα μακριά από την (καθιερωμένη) περιοχή κατοικίας τους, με την προϋπόθεση να συλλέξουν νέες πληροφορίες και εμπειρίες ώστε να ικανοποιήσουν τις πολιτιστικές τους ανάγκες. Σε αυτές τις πολιτιστικές ανάγκες μπορεί να συγκαταλέγεται η σταθεροποίηση-στερεοποίηση της προσωπικής πολιτιστικής ταυτότητας κάποιου, μέσω της παρατήρησης του “εξωτικού” άλλου/ξένου.

Προορισμοί

Ένας τύπος πολιτιστικού τουριστικού προορισμού είναι οι κατοικημένες πολιτιστικές περιοχές με ζωή. Η επίσκεψη σε οποιοδήποτε άλλο πολιτισμό διαφορετικό από τον ιδιόκτητο, όπως ένα ταξίδι σε μία ξένη χώρα. Άλλοι προορισμοί περιλαμβάνουν ιστορικά αξιοθέατα μοντέρνες αστικές συνοικίες, εθνοτικές τσέπες μιας πόλης, γιορτές/ φεστιβάλ, θεματικά πάρκα και φυσικά οικοσυστήματα.

Είναι ορατό ότι τα πολιτιστικά αξιοθέατα και γιορτές αποτελούν ιδιαίτερα σημαντικούς πόλους έλξης για τον τουρισμό.

Βασικές Αρχές

Σχεδιασμός Προορισμού

Καθώς η ιδέα της παγκοσμιοποίησης εδραιώνεται στη σύγχρονη εποχή, η πρόκληση της διατήρησης των ελάχιστων εναπομείναντων πολιτιστικών κοινοτήτων/ταυτοτήτων, έχει καταστεί αρκετά δυσχερής. Κάθε σχεδιαστής προορισμού έχει ως θεμελιώδη στόχο την χωρίς αντίκτυπο οικονομική άνθιση μιας φυλετικής κοινότητας .Δεδομένου ότι ο πολιτισμός μιας περιοχής χρησιμοποιείται ως κύριο μέσο προσέλκυσης, η βιώσιμη ανάπτυξη προορισμού της περιοχής είναι ζωτικής σημασίας για την αποφυγή αρνητικών επιρροών(π.χ καταστροφή αυθεντικής ταυτότητας φυλετικής κοινότητας) που πιθανά να προκαλείται λόγω τουρισμού.

Ζητήματα Διαχείρισης

Οπωσδήποτε, η αρχή 'ένα μέγεθος για όλους' δεν απαντάται στον σχεδιασμό προορισμού. Οι ανάγκες, οι προσδοκίες και τα προβλεπόμενα ωφέλη του τουρισμού διαφέρουν σημαντικά από προορισμό σε προορισμό. Το παραπάνω διαφαίνεται μέσα από το παράδειγμα τοπικών κοινοτήτων, εξαρτώμενων πάντα από θέματα και προβληματισμούς που θέλουν να αποκατασταθούν ή να ικανοποιηθούν. Οι τοπικές κοινότητες σε περιοχές με τουριστικές δυνατότητες(προορισμούς) , αναπτύσσουν ένα όραμα για το ποιο είδος τουρισμού θέλουν να υιοθετήσουν.

Πόροι σχεδιασμού προορισμού

Οδηγοί σχεδιασμού

Πολιτισμός: Η καρδιά της αναπτυξιακής πολιτικής

Είναι σημαντικό ο σχεδιαστής προορισμού να λαμβάνει υπόψιν τον διαφορετικό κάθε φορά ορισμό του πολιτισμού καθώς ο όρος είναι υποκειμενικός. Η ικανοποίηση τουριστικών πόλων ενδιαφέροντος όπως τοπία, τέχνη, φύση, παραδόσεις, τρόπου ζωής και άλλα προϊόντα συσχετιζόμενα με αυτά – τα οποία μπορεί να κατηγοριοποιούνται ως πολιτιστικά βάσει της ευρύτερης κοινωνικής αντίληψης (του κόσμου), αποτελεί την πρωταρχική σκέψη καθώς σημαίνει την αρχική φάση ανάπτυξης του πολιτιστικού προορισμού.

Η ποιότητα των υπηρεσιών και του προορισμού, που δεν εξαρτώνται μόνο από την πολιτιστική κληρονομιά αλλά και από το πολιτιστικό περιβάλλον, μπορούν να αναπτυχθούν περαιτέρω με το να εφαρμόζονται έλεγχοι και πολιτικές βάσει των οποίων θα κυβερνηθούν η κοινωνία και οι άμεσα ενδιαφερόμενοι της(stakeholders). Συνεπώς μπορεί να θεωρηθεί ότι ο σχεδιαστής πρέπει να γνωρίζει σε βάθος τα ποικίλα νοήματα του πολιτισμού καθαυτού, καθώς αυτά πυροδοτούν την διατύπωση των αναπτυξιακών πολιτικών, οι οποίες ακολουθούνται από αποδοτικό σχεδιασμό και ελεγχόμενη ανάπτυξη.(π.χ αυστηρή πολιτική σχετικά με την προστασία και διατήρηση της κοινότητας)

Τοπική κοινωνία, Τουρίστες, Προορισμός και βιώσιμος τουρισμός

Η ικανοποίηση του τουριστικού ενδιαφέροντος και απαιτήσεων αποτελεί κύριο μέλημα, ωστόσο εξίσου επιτακτικού χαρακτήρα είναι και ο συλλογισμός αναφορικά με τα υποσυστήματα των προορισμών(κάτοικοι/residents). Οι αναπτυξιακές πιέσεις πρέπει να περιοριστούν στο χαμηλότερο δυνατό επίπεδο και να προλαμβάνονται, έτσι ώστε να διατηρηθούν οι πόροι της εκάστοτε περιοχής και να αποφευχθεί ο κορεσμός του προορισμού, έτσι ώστε να μην υπάρχει κατάχρηση του προϊόντος και των κατοίκων αντιστοίχως.

Το σχέδιο(προορισμού) πρέπει να ενσωματώνει τους ντόπιους στο κέρδος μέσω της εκπαίδευσης και προσφοράς εργασίας , επιπρόσθετα πρέπει να τους ενθαρρύνει να συμμετέχουν σε επαγγελματικά ταξίδια(travel business). Οι ταξιδιώτες δεν πρέπει μόνο να γνωρίζουν τον προορισμό αλλά και να ενδιαφέρονται να βοηθήσουν στον βιώσιμο χαρακτήρα του, ενώ παράλληλα διευρύνουν την ταξιδιωτική τους εμπειρία.

Έρευνα για τον Τουρισμό

Ο Διεθνής Τουρισμός αλλάζει τον κόσμο. Το κέντρο Τουρισμού και Πολιτιστικής ανάγκης(TCC) χαράζει διεθνή πορεία στην προσέγγιση του Τουρισμού για καίρια έρευνα σχετικά με τις σχέσεις μεταξύ τουρισμού, τουριστών και πολιτισμού.

Πηγές δεδομένων

Ο πυρήνας του επαγγέλματος ενός σχεδιαστή είναι να σχεδιάζει μια κατάλληλη σχηματική διαδικασία και να διευκολύνει τις αποφάσεις της κοινότητας. Κρίσιμη προϋπόθεση αποτελούν οι επαρκείς πληροφορίες που αναδύονται μέσω διαφόρων τεχνικών ερευνών και αναλύσεων.

Παρατίθενται χρήσιμα εργαλεία που χρησιμοποιούνται από τους σχεδιαστές προορισμού για περαιτέρω βοήθεια:

1. Βασικός Πληροφοριοδότης συνεντεύξεων
2. Έρευνα σε βιβλιοθήκες, Διαδίκτυο, Τοπογράφηση
3. Απογραφή και στατιστική ανάλυση
4. Χωρική Ανάλυση με τις τεχνολογίες του Συστήματος Γεωγραφικών Πληροφοριών(GIS) και Παγκόσμιου Συστήματος Εντοπισμού Θέσης(GPS)

Ιδρύματα- Κλειδιά

Οι συμμετέχοντες φορείς καθοδηγούνται κυρίως από τις κυβερνητικές τοπικές αρχές και τον επίσημο Οργανισμό ή Συμβούλιο τουρισμού με την παράλληλη συμμετοχή διαφόρων Μ.Κ.Ο, κοινωνικούς και ιθαγενείς εκπροσώπους, αναπτυξιακούς οργανισμούς και την ακαδημία άλλων χωρών.

Μελέτη Περίπτωσης: Ορεινές Περιοχές της Κεντρικής Ασίας και στα Ιμαλάια

Ο τουρισμός ενσωματώνεται στις μέχρι πρότινος απομονωμένες αλλά και θεαματικές ορεινές περιοχές της Κεντρικής Ασίας του Hindu Kush και των Ιμαλαΐων. Κλειστές εδώ και πάρα πολλά χρόνια για τους μακρινούς επισκέπτες, πλέον προσελκύουν έναν αυξανόμενο αριθμό από ξένους τουρίστες λόγω του μοναδικού πολιτισμού και της έξοχης φυσικής ομορφιάς. Η εισροή τουριστών αποφέρει οικονομικές ευκαιρίες και εργασία στους τοπικούς πληθυσμούς, βοηθώντας έτσι την προώθηση αυτών των ελάχιστα γνωστών περιοχών του κόσμου. Παράλληλα όμως η εισροή αυτή έφερε μαζί της και προκλήσεις: να διαβεβαιωθεί ότι θα είναι καλά οργανωμένη και τα οφέλη της θα είναι κοινά σε όλους.

Ως απάντηση σε αυτόν τον προβληματισμό η Νορβηγική Κυβέρνηση, όπως και η UNESCO οργάνωσαν ένα διεπιστημονικό πρόγραμμα που ονομάζεται Ανάπτυξη Πολιτισμού και Οικοτουρισμού στις Ορεινές Περιοχές και Σχέδιο «Ιμαλάια». Το πρόγραμμα αυτό στοχεύει στο να δημιουργηθούν σύνδεσμοι και να προωθηθεί η συνεργασία τοπικών κοινοτήτων, εθνικών και διεθνών Μ.Κ.Ο και τουριστικών υπηρεσιών προκειμένου να ενισχυθεί ο ρόλος της τοπικής κοινωνίας και να εμπλακεί πλήρως στις ευκαιρίες εργασίας και σε προσοδοφόρες δραστηριότητες που προκύπτουν από τον τουρισμό. Στις δραστηριότητες του έργου συγκαταλέγονται η κατάρτιση τοπικών ξεναγών, η παραγωγή αντικειμένων τέχνης υψηλής ποιότητας και η προώθηση κατοικιών και καταλυμάτων τύπου «κρεβάτι και πρωινό»(bed and breakfast). Μέχρι τώρα, το έργο αυτό υλοποιείται με βάση την εμπειρογνωμοσύνη των διεθνών Μ.Κ.Ο και των επαγγελματιών/ειδικών τουρισμού στις επτά συμμετέχουσες χώρες, συνεισφέροντας πρακτικά και θετικά στην εξάλειψη της φτώχειας. Αυτό συμβαίνει με το να βοηθούν τις τοπικές κοινωνίες να «τραβήξουν» το μέγιστο όφελος από το τουριστικό δυναμικό της περιοχής τους ενώ ταυτόχρονα προστατεύουν την περιβαλλοντική και πολιτιστική κληρονομιά της οικείας περιφέρειας.

Μελέτη Περίπτωσης(Ελλάδα): Πολιτιστική διαδρομή στα αρχαία θέατρα της Ηπείρου

Αρχαίο Θέατρο Δωδώνης, χώρος πολιτιστικής διαδρομής.

Σύμφωνα με την τελευταία στρατηγική μελέτη μάρκετινγκ του Ελληνικού Τουρισμού η Ελλάδα πρέπει να ασχοληθεί με την δημιουργία εξειδικευμένων επώνυμων προϊόντων με την μορφή διαδρομών ή δικτύων που θα συμβάλλουν στην ανάπτυξη του βιώσιμου τουρισμού της Το σωματείο «Διάζωμα, Πολίτες για τα αρχαία θέατρα» κατέθεσε πρόταση για πολιτιστική διαδρομή στα αρχαία θέατρα της Ηπείρου. Μια πολιτιστική διαδρομή αποτελεί ένα εξειδικευμένο προϊόν πολιτιστικού τουρισμού, προσφέροντας μια σύγχρονη προσέγγιση της πολιτιστικής κληρονομιάς και μία κατεξοχήν θεματική εμπειρία . Ένα εξειδικευμένο πολιτιστικό προϊόν προϋποθέτει οργάνωση και ενσωμάτωση στην αγορά, αλλά πρωταρχική προϋπόθεση αποτελεί η επιλογή κοινού σημείου αναφοράς μεταξύ των χώρων επίσκεψης και τεκμηρίωση ή οποία εκτός από το καθιερωμένο κοινό, απευθύνεται και σε άτομα με εξεζητημένα ενδιαφέροντα(π.χ ιστορικούς, θεατρολόγους, αρχαιολόγους)

Το Διάζωμα σε συνεργασία με την Περιφέρεια Ηπείρου και σε συνεννόηση με τα Υπουργεία Ανάπτυξης-Πολιτισμού-Τουρισμού και του Ε.Ο.Τ ανέλαβε τον σχεδιασμό μιας πολιτιστικής διαδρομής στους εξής αρχαιολογικούς χώρους-θέατρα:

• Αρχαιολογικός Χώρος Δωδώνης
• Αρχαιολογικός Χώρος Νικόπολης
• Αρχαιολογικός Χώρος Κασσώπης(μικρό & μεγάλο Θέατρο)
• Αρχαιολογικός Χώρος Γιτάνων

Το εν λόγω έργο αποτελεί οδηγό για την βιώσιμη ανάπτυξη κάθε περιφέρειας συνδυάζοντας ανάδειξη πολιτιστικού αποθέματος και οικονομική κινητοποίηση των τοπικών κοινοτήτων , μέσω βιώσιμης επιχειρηματικότητας, η οποία θα επιφέρει νέες θέσεις εργασίας και βελτίωση του βιοτικού επιπέδου.

Δείτε επίσης

• Τουρισμός
• Εναλλακτικός τουρισμός

Εξωτερικοί Σύνδεσμοι

• Family Heritage Tourism
• Cultural Heritage Tourism
• EUHeritageTOUR
• Culture and Heritage Travel Challenge
• Heritage Tourism from the National Trust
• Weblog and Information on UNESCO World Heritage Topics
• European Route of Industrial Heritage
• (Αγγλικά) Cultural Heritage and Religious Tourism packages in Romania, Europe Αρχειοθετήθηκε 2012-02-04 στο Wayback Machine.
• European Routes of Jewish Heritage and guide to synagogues and other Jewish heritage sites in Slovakia
• Success factors for museums & non-profit cultural attractions Αρχειοθετήθηκε 2014-04-20 στο Wayback Machine.
• South-East Asian Tourism Organisation Αρχειοθετήθηκε 2021-02-26 στο Wayback Machine. A new South-east Asian based organization looking at ways to use other initiatives to spread the benefits of tourism more widely.