Προβολή πηγαίου κώδικα για τη σελίδα Νιτροενώσεις

{{Commonscat|Nitro compounds}}
[[Αρχείο:Nitro-group-2D.png|thumb|right|150px|Δομή της νιτροομάδας]]

'''«Νιιτροενώσεις»''' ονομάζονται οι [[οργανικές ενώσεις]] που περιέχουν μια ή περισσότερες '''«νιτροομάδες»'''<ref>Η νιτροομάδα θεωρείται ιεραρχικά το «κατώτερο» [[χαρακτηριστική ομάδα|χαρακτηριστικής ομάδας]]. Αυτό σημαίνει πως αν μια οργανική ένωση περιέχει μια οποιαδήποτε άλλη χαρακτηριστική ομάδα (ή ακόμη και [[αλογόνα|αλογόνο]]) δεν χαρακτηρίζεται ως νιτροένωση ακόμη και αν περιέχει μία ή περισσότερες νιτροομάδες.</ref> (-NO<sub>2</sub>). Είναι συχνά πολύ [[εκρηκτικό|εκρηκτικές]], ιδιαιέτερα αν περιέχουν περισσότερες από μια νιτροομάδες ή και περιέχουν κάποιο άλλον παράγοντα που ενισχύει την εκρηκτική τους ικανότητα. Σ' αυτές ανήκουν<ref>Αυτό ισχύει ακόμη περισσότερο αν συμπεριληφθούν όλες γενικά οι οργανικές ενώσεις που περιέχουν νιτροομάδα.</ref> τα πιο συνηθισμένα εκρηκτικά, παγκοσμίως, συμπεριλαμβανομένου και του [[2,4,6-τρινιτροτολουόλιο]], γνωστό ως TNT, που αποτελεί και το παγκόσμιο μέτρο σύγκρισης εκρηκτικής ισχύος.

== Παρουσία στη Φύση ==

Το [[1-νιτρο-1-δεκαπεντένιο]] είναι μια αμυντική ένωση των [[τερμίτης|τερμιτών]]. Αρκετά [[ένζυμο|ένζυμα]] είναι ικανά να [[οξειδοαναγωγή|οξειδώνουν]] αλειφατικές<ref>Όχι [[αρωματικές ενώσεις|αρωματικές]]</ref> νιτροενώσεις προς λιγότερο [[τοξίνη|τοξικές]] [[αλδεΰδες]] και [[κετόνες]]. Για παράδειγμα η [[οξειδάση των νιτροαλκανίων]] που οξειδώνουν ειδικά νιτροενώσεις<ref>Όχι μόνο [[νιτροαλκάνια]].</ref>. Υπάρχουν όμως και ένζυμα, όπως για παράδειγμα η [[οξειδάση της γλυκόζης]], που οξειδώνει και άλλες χημικές ουσίες <ref>{{cite journal|last=Nagpal|first=Akanksha|coauthors=Michael P. Valley, Paul F. Fitzpatrick, Allen M. Orville|date=1/5/2006|title=Crystal Structures of Nitroalkane Oxidase: Insights into the Reaction Mechanism from a  Covalent Complex of the Flavoenzyme Trapped during Turnover|journal=Biochemistry}}</ref>.

== Παραγωγή ==

* Η παραγωγή των νιτροενώσεων διαφοροποιείται από το αν πρόκειται για αλειφατικές ή αρωματικές νιτροενώσεις. Πολλές φορές, αλλά όχι πάντα, χρησιμοποιούνται γενικά για την προσθήκη νιτροομάδας και σε οργανικές ενώσεις που περιέχουν κι άλλες χαρακτηριστικές ομάδες και επομένως δεν χαρακτηρίζονται (πάντα) ως νιτροενώσεις.

=== Αλειφατικές νιτροενώσεις ===

==== Με νίτρωση υδρογονανθράκων ====

Τα [[αλκάνια]] και τα [[κυκλοαλκάνια]] υφίστανται νίτρωση με επίδραση [[νιτρικό οξύ|νιτρικού οξέος]] στην αέρια φάση<ref>«Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας» Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 244, §10.3.2.</ref>:
<div style='text-align: center;'>
<math>\mathrm{RH + HNO_3 \xrightarrow{\triangle} RNO_2 + H_2O} </math>
</div>

==== Με επίδραση νιτρώδους αργύρου σε οργανοαλογονίδια ====

Τα [[αλκυλαλογονίδια]] (RX) (και ομοίως και τα υπόλοιπα αλογονοπαράγωγα των αλειφατικών [[υδρογονάνθρακες|υδρογοναθράκων]]) υποκαθιστούν το αλογόνο τους (ή τα αλογόνα τους) με νιτροομάδα (ή με νιτροομάδες, αντίστοιχα) με τη χρήση [[νιτρώδης άργυρος|νιτρώδους αργύρου]] (AgNO<sub>2</sub>)<ref>Η χρήση [[νιτρώδες κάλιο|νιτρώδους καλίου]] (ΚΝΟ<sub>2</sub>) δίνει τους [[ισομέρεια|ισομερείς]] [[νιτρώδεις εστέρες]] (RONO).</ref><ref>«Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας» Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 244, §10.3.1. και Αναστάσιου Βάρβογλη, «Χημεία Οργανικών Ενώσεων», Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1991, σελ. 111, §8.1.</ref>: 
<div style='text-align: center;'>
<math>\mathrm{RX + AgNO_2 \xrightarrow{} RNO_2 + AgX \downarrow} </math>
</div>

==== Με οξείδωση πρωτοταγών αμινών ====

Οι πρωτοταγείς (μόνο) [[αμίνες]] [[οξειδοαναγωγή|οξειδώνονται]] από το [[υπεροξείδιο του υδρογόνου]] (H<sub>2</sub>O<sub>2</sub>) ή τα [[καρβονικά υπεροξέα]] (RCO<sub>3</sub>H) προς νιτροενώσεις<ref>«Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας» Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 246, §10.5.7α.</ref>:
<div style='text-align: center;'>
<math>\mathrm{RNH_2 + 3H_2O_2 \xrightarrow{} RNO_2 + 4H_2O} </math><br />
ή <br />
<math>\mathrm{RNH_2 + 3RCO_3H \xrightarrow{} RNO_2 + 3RCOOH + H_2O} </math>
</div>

=== Αρωματικές νιτροενώσεις ===

==== Νίτρωση αρωματικών υδραγονανθράκων ====

Οι [[αρωματικοί υδρογονάνθρακες]] (A<sub>r</sub>H) νιτρώνονται με το συνδυασμό [[νιτρικό οξύ|νιτρώδους οξέος]] (HNO<sub>3</sub>) και [[θειικό οξύ|θειικού οξέος]] (H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub>)<ref name="ReferenceA">«Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας» Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 395, §18.2Α.</ref>:
<div style='text-align: center;'>
<math>\mathrm{A_rH + HNO_3 \xrightarrow{H_2SO_4} A_rNO_2 + 4H_2O} </math>
</div>

==== Επίδραση νιτρικού νατρίου σε διαζωνιακά άλατα ====

Τα [[διαζωνιακά άλατα]] (A<sub>r</sub>N<sub>2</sub><sup>+</sup>X<sup>-</sup>) μετατρέπονται στις αντίστοιχες νιτροενώσεις με επίδραση [[νιτρικό νάτριο|νιτρικού νατρίου]] (NaNO<sub>3</sub>)<ref name="ReferenceA"/>:
<div style='text-align: center;'>
<math>\mathrm{A_rN_2^+X^- + NaNO_3 \xrightarrow{} A_rNO_2 + NaX + N_2 \uparrow} </math>
</div>

== Αναφορές και παρατηρήσεις ==

<references/>

== Πηγές πληροφόρησης ==

# SCHAUM'S OUTLINE SERIES, «ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ», Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999
# «Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας» Ν. Α. Πετάση 1982
# Αναστάσιου Βάρβογλη, «Χημεία Οργανικών Ενώσεων», Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1991
# Καραγκιοζίδη Σ. Πολυχρόνη, «Ονοματολογία Οργανικών Ενώσεων στα Ελληνικά & Αγγλικά» Β΄ ΈκδοσηΘεσσαλονίκη 1991 
# Νικολάου Ε. Αλεξάνδρου, «Γενική Οργανική Χημεία», Εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλονίκη 1985
# Δημητρίου Ν. Νικολαΐδη, «Ειδικά Μαθήματα Οργανικής Χημείας», ΑΠΘ, θεσσαλονίκη 1983
# Νικολάου Ε. Αλεξάνδρου, Αναστάσιου Βάρβογλη, Φαίδωνα Χατζημηχαλάκη, «Εργαστηριακός Οδηγός», Εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλονίκη 1986
# Διαδικτυακοί τόποι που αναφέρονται στις «Αναφορές και παρατηρήσεις».

{{Κατηγορίες οργανικών ενώσεων}}
{{Νιτροενώσεις}}

[[Κατηγορία:Νιτροενώσεις|*]]