Νικόλαος Αγιοθεοδωρίτης
| Νικόλαος Αγιοθεοδωρίτης | |
|---|---|
| Γενικές πληροφορίες | |
| Θάνατος | 1175 |
| Θρησκεία | Ανατολικός Ορθόδοξος Χριστιανισμός |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | ιερέας |
| Αξιώματα και βραβεύσεις | |
| Αξίωμα | μητροπολίτης |
Ο Νικόλαος Αγιοθεοδωρίτης (;- 1175) ήταν μητροπολίτης Αθηνών.
Τα πρώτα χρόνια
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Νικόλαος Αγιοθεοδωρίτης γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Είναι άγνωστο το έτος γέννησής του. Μέλος γνωστής Βυζαντινής οικογένειας, ήταν αδελφός του ρήτορα και λογοθέτη Μιχαήλ Αγιοθεοδωρίτη και απόγονος του νομικού Κωνσταντίνου Αγιοθεοδωρίτη. Υπήρξε κάτοχος πολλών κοσμικών και εκκλησιαστικών αξιωμάτων. Έτσι, αναφέρεται ως μέγας λογαριαστής των ευαγών σεκρέτων και ορφανοτρόφος. Τα αξιώματα αυτά συνδέονταν με κρατικές οικονομικές αρμοδιότητες, αφού το πρώτο αφορούσε τη διαχείριση της βασιλικής ακίνητης περιουσίας και το δεύτερο τη διαχείριση των οικονομικών και της περιουσίας του φιλανθρωπικού συγκροτήματος του Αγίου Παύλου το οποίο έδρευε στην βυζαντινή πρωτεύουσα.[1]
Το έργο του
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η περίοδοι κατά τις οποίες ήταν ορφανοτρόφος τοποθετούνται πριν από το 1148, άγνωστο για πόσο χρονικό διάστημα και μετά το 1157/1158 μέχρι το 1166.[2] Οι πηγές της περιόδου τον παρουσιάζουν επίσης ως νομοδιδάσκαλο και δικαστή, όμως καμία πηγή δεν του αποδίδει ευθέως τον τίτλο του νομοφύλακα, ο οποίος συνδέεται με δικαστική εξουσία και όχι την ιδιότητα του καθηγητή του δικαίου.[3] Άλλα κοσμικά αξιώματα που του αποδίδονται ήταν του εξισωτού στην Πελοπόννησο, δηλαδή εκείνου του οικονομικού υπαλλήλου του επιφορτισμένου με την καταγραφή της έγγειας ιδιοκτησίας με σκοπό τη φορολόγηση, του «Πρώτου» (δηλαδή του επικεφαλής, του υπευθύνου ιδρύματος, μοναστικής ή άλλης κοινότητας) ή του τελετάρχη του ναού της Θεοτόκου των Βλαχερνών, αλλά το τελευταίο αντιμετωπίζεται από την έρευνα με επιφύλαξη.[4]
Υπήρξε επίσης και «ξενοδόχος» επικεφαλής του «ξενοδοχείου» κοινωφελούς ιδρύματος, και Μαΐστωρ των ρητόρων, δηλαδή καθηγητής της ρητορικής και εκφωνητής επίσημων πανηγυρικών, ενώ Διδάσκαλος του Ευαγγελίου-επίσημος εξηγητής των τεσσάρων ευαγγελίων- ήταν ένα ακόμα οφφίκιο που κατείχε.[5] Επιπλέον μαρτυρείται ως «Διδάσκαλος των Εθνών» δηλαδή κατηχητής των νεοφώτιστων χριστιανών.
Ως μητροπολίτης Αθηνών
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στις 16 Μαΐου του 1160 απεβίωσε ο μητροπολίτης Αθηνών Γεώργιος Βούρτζης και ο Νικόλαος τον διαδέχτηκε, άγνωστο πότε ακριβώς. Πάντως η πρώτη γραπτή αναφορά του ονόματός του ως μητροπολίτη Αθηνών δεν εμφανίζεται παρά το 1166 όταν συμμετείχε σε δύο συνόδους που πραγματοποιήθηκαν στην Κωνσταντινούπολη, η μία για το «ο πατήρ μου μείζον μου εστίν», και η άλλη για την αποτροπή γάμου «έβδομου βαθμού εξ αίματος». Κατά τη διάρκεια της άσκησης των μητροπολιτικών του καθηκόντων ανακαίνισε τον μητροπολιτικό ναό της Παναγίας της Αθηνιώτισσας, ενώ ανήγειρε και άλλα κτίρια.[6] Ως μητροπολίτης Αθηνών δεν σταμάτησε να λαμβάνει τιμητικούς τίτλους. Έγινε «υπέρτιμος» και με τη διπλή ιδιότητά του συμμετείχε σε σύνοδο, το 1173 στην Κωνσταντινούπολη, με αντικείμενο τη μετάθεση μητροπολίτη. Η τιμητική θέση την οποία κατέλαβε στις εργασίες της, αμέσως μετά τους Πατριάρχες Κωνσταντινουπόλεως, Αντιόχειας και Ιεροσολύμων και πριν από τους υπόλοιπους μητροπολίτες προκάλεσε τις αντιδράσεις τους. Ο Νικόλαος Αγιοθεοδωρίτης επικαλέστηκε την ενέργειά του αυτή στο γεγονός ότι την πρωτοκαθεδρία του αυτή την όφειλε στον αυτοκράτορα και έπρεπε να συμμορφωθεί, δηλαδή οι επίσκοποι γίνονταν μητροπολίτες κατόπιν βασιλικής εντολής, άρα μπορούσε ένας ασήμαντος επίσκοπος να έχει την πρωτοκαθεδρία των μητροπολιτών. Τελικά αναγκάστηκε να υποχωρήσει, καθώς οι αντιδρώντες επικαλέστηκαν απόφαση του Κωνσταντίνου Ι΄Δούκα η οποία όριζε ότι τα πολιτικά αξιώματα δεν καθόριζαν την πρωτοκαθεδρία μέσα σε μια σύνοδο.[7] Κατ' εντολή του Μανουήλ Α΄Κομνηνού ανέλαβε διπλωματική αποστολή στις περιοχές του Ιλλυρικού, της Ιταλίας και της Σικελίας με σκοπό τη δογματική προσέγγιση με την Καθολική Εκκλησία. Λίγο πριν πεθάνει βρέθηκε στην Κωνσταντινούπολη, όπου ο αυτοκράτορας Μανουήλ Α' προσπάθησε να τον αποτρέψει από το να πραγματοποιήσει το ταξίδι της επιστροφής στην εκκλησιαστική του έδρα, επειδή ήταν προφανώς άρρωστος. Επιστρέφοντας πέρασε από τη Θεσσαλονίκη και μετά από μικρό χρονικό διάστημα απεβίωσε στην Αθήνα.[8]
Το τέλος
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η χρονολογία του θανάτου του, αναγράφεται σε κίονα του Παρθενώνα, «μήνα Ιούνιο, ινδικτίωνος η΄, έτους 6683» (=1175) και αποτελεί την τελευταία αναγραφή θανάτου επισκόπου, αρχιεπισκόπου ή μητροπολίτη Αθηνών από όσες χαράχθηκαν στον Παρθενώνα από τον 6ο μέχρι τον 12ο αιώνα.[9]
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Μαδαριάγα (2009), σελίδες 156–158.
- ↑ Μαδαριάγα (2009), σελ. 159.
- ↑ Μαδαριάγα (2009), σελίδες 160–161.
- ↑ Ο τίτλος του «Πρώτου» βρίσκεται σε μολυβδόβουλο το οποίο ανήκει πιθανότατα στον Αγιοθεοδωρίτη, αλλά χωρίς κάποιον άλλον προσδιορισμό που να διαφωτίζει πού ήταν «Πρώτος». Μαδαριάγα (2009), σελ. 163 υποσ.54 και σελ. 165.
- ↑ Μαδαριάγα (2009), σελίδες 165–167.
- ↑ Μαδαριάγα (2009), σελ. 172.
- ↑ Μαδαριάγα (2009), σελίδες 174–175.
- ↑ Μαδαριάγα (2005), σελίδες 201–202.
- ↑ Μαδαριάγα (2009), σελίδες 150–155, όπου η σχετική συζήτηση για το ακριβές έτος θανάτου του.
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Μαδαριάγα, Ελισάβετ (2009). «Η βυζαντινή οικογένεια των Αγιοθεοδωριτών (Ι): Νικόλαος Αγιοθεοδωρίτης, Πανιερώτατος Μητροπολίτης Αθηνών και Υπέρτιμος». Βυζαντινά Σύμμεικτα 19: 147–181. http://dx.doi.org/10.12681/byzsym.946.
- Μαδαριάγα, Ελισάβετ (2005). «Ο Ευστάθιος Θεσσαλονίκης και η μονωδία του για τον Νικόλαο Αγιοθεοδωρίτη». Βυζαντινά Σύμμεικτα 17: 199–211. http://dx.doi.org/10.12681/byzsym.922.