Λέσχη Φιλελευθέρων
Η Λέσχη Φιλελευθέρων είναι μία αθηναϊκή λέσχη. Ιδρύθηκε το 1917 μετά την απαγόρευση της εισόδου βενιζελικών στην Αθηναϊκή Λέσχη εξαιτίας του εθνικού διχασμού.[1]
Ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η Λέσχη Φιλελευθέρων δημιουργήθηκε το 1917, λίγο μετά την έξωση του βασιλιά Κωνσταντίνου από την Ελλάδα. Η ενοποίηση, όμως, του Κράτους της Αθήνας, το οποίο είχε πλήρως αποδεχτεί την πολιτική του στέμματος κατά τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, με εκείνο της Θεσσαλονίκης, όπου από το 1916 κυριαρχούσε η μορφή του Ελευθερίου Βενιζέλου, δεν επέφερε τον κατευνασμό των παθών. Έτσι, παρά την υπό τον Βενιζέλο ευθυγράμμιση του συνόλου της ελληνικής επικράτειας με την πολιτική των Δυνάμεων της Αντάντ, ο πληθυσμός της Παλιάς Ελλάδας παρέμενε πιστός στον βασιλιά Κωνσταντίνο. Αποτέλεσμα της κατάστασης αυτής υπήρξε το γεγονός ότι στην Αθηναϊκή Λέσχη, κύριο πόλο κοινωνικής συναναστροφής και συσπείρωσης στην τότε Αθήνα, δεν γίνονταν δεκτοί βενιζελικοί. Έτσι, ο Ιωάννης Θεολογίτης, φίλος του Βενιζέλου, εύπορος, δώρησε το επί της τωρινής οδού Χρ. Λαδά, αρ. 2, ακίνητο, ακριβώς για να χρησιμεύσει ως κέντρο συναναστροφής αλλά και διαβουλεύσεων των προσωπικοτήτων που πλαισίωναν τον Βενιζέλο.
Παρά ταύτα, είναι σφάλμα να συγχέεται η Λέσχη Φιλελευθέρων με το Κόμμα Φιλελευθέρων. Η ιδιότητα του μέλους του κόμματος δεν αποτελούσε προϋπόθεση εκλογής κάποιου ως μέλους της λέσχης. Στην λέσχη συναθροίζονταν πρόσωπα που, έστω και εάν δεν είχαν κομματική ταυτότητα, αποτελούσαν τον κοινωνικό κύκλο του Ελευθερίου Βενιζέλου. Και λόγω ανυπαρξίας κομματικής δέσμευσης, τα μέλη της Λέσχης ήταν συχνά σε θέση να αναλάβουν καίριο ρόλο όσον αφορά τη χάραξη της εθνικής πολιτικής. Η Λέσχη Φιλελευθέρων αποτελούσε την δεξαμενή σκέψης του βενιζελικού κόσμου.
Ο χαρακτήρας της λέσχης ως «δεξαμενής σκέψης» τονίστηκε κατά τον Μεσοπόλεμο και ακόμη περισσότερο μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Η διάσπαση της παλιάς βενιζελικής παράταξης σε διάφορα κόμματα, που, όλα τους, κατά κανόνα, διεκδικούσαν το προνόμιο «αυθεντικής ερμηνείας» της πολιτικής και εθνικής παρακαταθήκης του Βενιζέλου, προσέδωσε ακόμη μεγαλύτερη σημασία στη Λέσχη Φιλελευθέρων. Οι ομιλίες, οι διαλέξεις και οι συζητήσεις που γίνονταν εκεί επέτρεπαν την ανάδειξη προσωπικοτήτων και την κυοφόρηση νέων ιδεών.
Αλλαγή του χαρακτήρα της λέσχης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το δικτατορικό καθεστώς, που επιβλήθηκε στη χώρα κατά την περίοδο 1967-1974 επέβαλε την αλλαγή του χαρακτήρα της Λέσχης. Ο Στέφανος Στεφάνου, τελευταίος, κατά χρονολογική σειρά, γραμματέας του Ελευθερίου Βενιζέλου, παίρνοντας αφορμή από την αναστολή της πολιτικής δραστηριότητας στη χώρα, πήρε την απόφαση να μετατρέψει τη Λέσχη σε χώρο κατά κύριο λόγο ερευνητικό και μουσειακό. Με δική του πρωτοβουλία και με τη βοήθεια της Ελένης Νίχλου-Χατζάκη, που μέχρι τη συνταξιοδότησή της το 2004 ασκούσε καθήκοντα γραμματέως της Λέσχης, η βιβλιοθήκη εμπλουτίστηκε με όλα σχεδόν τα έντυπα που εκδόθηκαν είτε στα ελληνικά ή στις μεγάλες ευρωπαϊκές γλώσσες και αφορούν τον Ελευθέριο Βενιζέλο και την εποχή του. Επιπλέον, μαζεύτηκαν προσωπικά κειμήλιά του, δημιουργήθηκε φωτογραφικό αρχείο και αρχείο εφημερίδων και έγινε συστηματική προσπάθεια συλλογής των αρχειακών καταλοίπων τόσο του Ελευθερίου όσο και του Σοφοκλή Βενιζέλου. Το μεγαλύτερο, πάντως, μέρος του αρχείου του Ελευθερίου Βενιζέλου φαίνεται πως χάθηκε κατά την περίοδο της Κατοχής των ετών 1941-1944. Τέλος, δημιουργήθηκε και το Ίδρυμα Ιστορίας του Ελευθερίου Βενιζέλου και της αντίστοιχης Εθνικής Περιόδου, που αποτελεί χώρο αυστηρώς ερευνητικό.[1]