Κάτω γνάθος (άνθρωπος)

Η κάτω γνάθος του ανθρώπου είναι το κινητό μέρος της γνάθου, η οποία είναι το μόνο κινητό οστό του κρανίου. Συνδέονται μέσω της κροταφογναθικής άρθρωσης (ΚΓΑ) η οποία σχηματίζεται από την κροταφική γλύνη της άνω γνάθου και τον κόνδυλο της κάτω γνάθου. Στο κυρίως σώμα αμφότερων των γνάθων βρίσκονται τα φατνία, κοιλότητες μέσα στις οποίες εδράζονται οι ρίζες των δοντιών.

Η κύρια λειτουργία των γνάθων σχετίζεται με τη μάσηση, στην οποία λαμβάνουν μέρος, με παθητικό τρόπο η άνω και με ενεργητικό η κάτω. Ένα πλήθος μυών, όπως ο μασητήρας μυς, ρυθμίζουν τις κινήσεις της κάτω γνάθου, οι οποίες ελέγχονται από συνδέσμους, όπως λ.χ. ο αγκιστρογναθικός, που με την παρουσία του περιορίζει το άνοιγμα του στόματος σε φυσιολογικά όρια. Σε περίπτωση κατάγματος των γνάθων, λόγω ατυχήματος, εφαρμόζεται η διαγναθική ακινητοποίηση και ο ασθενής τρέφεται δια σωλήνος ο οποίος εισέρχεται στο στόμα από το οπίσθιο πέρας του οδοντικού φραγμού. Η Κροταφογναθική άρθρωση (ή διάρθρωση) λαμβάνει επίσης μέρος (δευτερευόντως) στη διαδικασία της κατάποσης, της ομιλίας και του γέλωτα.

Στον άνθρωπο το πάχος των γνάθων ποικίλλει ανά ηλικία και φύλο, είναι δε καθοριστικός παράγοντας για την εφαρμογή οδοντικών εμφυτευμάτων, σε περίπτωση νωδότητας. Από την κάτω γνάθο διέρχεται το κάτω φατνιακό νεύρο, που αποτελεί κλάδο του τριδύμου νεύρου. Με την πάροδο του χρόνου, τα οστά των γνάθων απορροφούνται, προς τα έσω αυτό της άνου γνάθου και προς τα έξω το αντίστοιχο της κάτω γνάθου (προγναθισμός). Ωστόσο, ο προγναθισμός μπορεί να ενυπάρχει και σε νεαρά άτομα.

Το οστό των γνάθων είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο σε περιπτώσεις ακτινοθεραπείας η οποία εφαρμόζεται για τον καρκίνο και μπορεί στη συνέχεια να προσβληθεί από οστεοακτινονέκρωση, που είναι μια επικίνδυνη επιπλοκή.

Η κάτω γνάθος συνιστά ενιαία οστική οντότητα, αποτελούμενη από τέσσερα μέρη, το σώμα (κεντρικό τμήμα, επί του οποίου εκφύονται τα δόντια), τους δυο κλάδους που ενώνουν το σώμα με τις απολήξεις του οστού, τους δυο κονδύλους (οι οποίοι συμπλέκονται με το κροταφικό οστό της άνω γνάθου για τη δημιουργία της κροταφογναθικής άρθρωσης) και τις δυο κορωνοειδείς αποφύσεις, οι οποίες βρίσκονται στις δυο άκρες της κάτω γνάθου και χρησιμεύουν για την πρόσφυση των μυών της περιοχής. Στην κάτω γνάθο υπάρχουν και δυο τρήματα, ανοίγματα του οστού της από όπου διέρχονται αγγεία και νεύρα. Πρόκειται για το γενειακό τρήμα και για το γναθιαίο τρήμα.