Ευλογιασμός

Ο Ευλογιασμός (αγγλ. Variolation) ήταν παλαιά τεχνική, εν είδει εμβολιασμού, η οποία αρχικά χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά μάλλον στην Κίνα- για την ανοσοποίηση των ανθρώπων έναντι της ευλογιάς (από τον ιό Variola) με υλικό που λαμβάνονταν από έναν ασθενή με ευλογιά, ή από άτομο που είχε νοσήσει από ευλογιά, με την ελπίδα ότι θα νοσούσε τη λοίμωξη αυτή με πολύ ελαφρότερα συμπτώματα.

Η ιδέα της πρόκλησης ανοσίας από μία ασθενή μορφή μίας ασθένειας ως προς την ασθένεια αυτή δεν ήταν καινούργια - ήταν γνωστή εδώ και αιώνες για την ευλογιά. Ο Έντουαρντ Τζέννερ είχε ανακαλύψει το σχετικό εμβολιασμό χρησιμοποιώντας ευλογιά των βοοειδών (δαμαλισμός), το 1796, μια μέθοδο που ήταν διαδεδομένη στα χρόνια του Λουί Παστέρ.

Παλαιά τεχνική

Η διαδικασία αυτής της αρχέγονης τεχνικής πρόληψης (σαφέστατα όχι εμβολιασμού), συνηθέστερα γινόταν με το τρίψιμο κονιορτοειδούς κηλίδας ευλογιάς, ή συλλογή του υγρού (πύον) από φλύκταινες σε επιφανειακές γρατσουνιές που γίνονταν στο δέρμα.

Ο ασθενής ανέπτυσσε φλύκταινα όμοια με εκείνα που προκαλούνται από την ευλογιά και συνήθως νοσούσε μια λιγότερο σοβαρή ασθένεια, από ότι με τη φυσική ευλογιά. Μετά από περίπου 2-4 εβδομάδες, τα συμπτώματα υποχωρούσαν, δείχνοντας εμφανώς μια επιτυχημένη ανάρρωση και ανοσία.

Η μέθοδος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στην Κίνα, την Ινδία και τη Μέση Ανατολή προτού εισαχθεί στην Αγγλία και τη Βόρεια Αμερική τη δεκαετία του 1720. Η τεχνική αυτή δεν χρησιμοποιείται πλέον σήμερα. Αντικαταστάθηκε από το εμβόλιο ευλογιάς, μια ασφαλέστερη και σίγουρη ιατρική λύση.

Ιστορικό

Ο σπουδαίος Άγγλος γιατρός Έντουαρντ Τζέννερ (1749–1823) θεωρείται ευρέως ως «ο πατέρας του εμβολιασμού». Ωστόσο, η προέλευση του εμβολιασμού, με την πρωταρχική τεχνική του Ευλογιασμού, βρίσκει τις ρίζες του πολύ πίσω στο παρελθόν.

Αυτή έγινε δημοφιλής στην Ευρώπη από τη συγγραφέα και την ποιήτρια Lady Mary Wortley Montagu, γνωστή για τα «γράμματα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας». Ως σύζυγος του Βρετανού πρέσβη στην Τουρκία, είδε για πρώτη φορά την εφαρμογή της τεχνικής αυτής στην Κωνσταντινούπολη το 1717, την οποία ανέφερε με επιστολή της σε φίλους της στη Βρετανία.

Τον επόμενο χρόνο, η κόρη της υποβλήθηκε στην τεχνική Ευλογιασμού στην Αγγλία το 1721. Η τεχνική, ωστόσο, αντιμετωπίστηκε αρχικά με μέγιστο σκεπτικισμό και αρνητικότητα, τόσο πολύ, ώστε η πρώτη πειραματική εφαρμογή της στην Αγγλία (συμπεριλαμβανομένης της επακόλουθης πρόκλησης για την ευλογιά) πραγματοποιήθηκε σε 6 φυλακισμένους – καταδικασμένους σε θάνατο δια απαγχονισμού, στους οποίους είχαν υποσχεθεί ελευθερία εάν επιζούσαν. Πράγματι έτσι και έγινε, αφού το πείραμα αυτό επέτυχε.

Τελικά η τεχνική αυτή έμελλε να αντικατασταθεί πλήρως από τον πολύ ασφαλέστερο και επιστημονικά ορθό «εμβολιασμό» κατά της ευλογιάς, όπως επινοήθηκε από τον γιατρό δρ. Τζέννερ.

Συνεισφορά Ελλήνων ιατρών

Αναφέρεται ότι δύο Έλληνες ιατροί, ο Εμμανουήλ Τιμόνης από τη Χίο και ο Ιάκωβος Πυλαρινός από την Κεφαλλονιά, που αμφότεροι σπούδασαν στο Πανεπιστήμιο της Πάδοβας τον 17ο αιώνα, παρουσίασαν στην ιατρική επιστημονική κοινότητα της Αγγλίας τη διαδικασία εμβολιασμού κατά της ευλογιάς με ενοφθαλμισμό πύου ελαφρά πασχόντων σε υγιή άτομα, πρακτική που ασκούνταν παραδοσιακά στη Θεσσαλία και σε διάφορες άλλες περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο Τιμόνης παρουσίασε το 1714 την εν λόγω πρακτική στο Λονδίνο ενώπιον των μελών της Βασιλικής Ιατρικής Εταιρείας. Και οι δύο -παράλληλα- δημοσίευσαν άρθρα σε έγκυρα επιστημονικά ιατρικά βρετανικά περιοδικά της εποχής θέτοντας τις βάσεις του ευλογιασμού και των εμβολίων. Ο Πυλαρινός δημοσίευσε το 1715 στη Βενετία μελέτη γραμμένη στα λατινικά, η οποία και επανεκδόθηκε, λίγο αργότερα, στη Γερμανία και στην Ολλανδία.

Η σημασία του πρωταρχικού αυτού έργου των δύο Ελλήνων ιατρών αποδεικνύεται από το γεγονός ότι αναφέρεται στο εμβληματικό έργο του Γαλλικού Διαφωτισμού, την Encyclopédie των Diderot και D'Alembert, στο λήμμα «inoculation», δηλαδή «εμβόλιο». Αναφέρεται μάλιστα (χωρίς να έχει επιβεβαιωθεί) ότι ο Τζέννερ είχε ανοσία στην ευλογιά γιατί, από ηλικίας επτά ετών, είχε εμβολιασθεί, από τους γονείς του, με τη μέθοδο Τιμόνη-Πυλαρινού.