Αρχιμήδης

«Αρχιμήδης» του Domenico Fetti, 1620

Ο Αρχιμήδης (287 π.Χ.-212 π.Χ.) ήταν ένας από τους μεγάλους μαθηματικούς μηχανικούς και φυσικούς του αρχαίου Ελληνικού χώρου και μία από τις μεγαλύτερες μαθηματικές ευφυίες του κόσμου. Γεννήθηκε, έζησε και πέθανε στις Συρακούσες, την μεγάλη Ελληνική αποικία της Σικελίας.

Πατέρας του Αρχιμήδη ήταν ο αστρονόμος Φειδίας, που είχε δεσμούς φιλίας με το βασιλικό γένος των Συρακουσών. Ο Αρχιμήδης ταξίδεψε στην Αίγυπτο και ήρθε σε επαφή με τους διαδόχους του Ευκλείδη, τους Ερατοσθένη και Δοσίθεο, ενώ ήταν φίλος και συμμαθητής του Κόνωνα του Σάμιου.

Το έργο του

Άγαλμα του Αρχιμήδη σε ένα πάρκο του Βερολίνου.

Το έργο του Αρχιμήδη υπήρξε τεράστιο, τόσο ποιοτικά όσο και ποσοτικά και η ερευνητική ματιά του κάλυψε πολλούς τομείς : γεωμετρία, οπτική (κατοπτρική), υδραυλική, μηχανική, αρχιτεκτονική και την πολιορκητική. Συνέδεσε το όνομά του με την γένεση της μηχανικής στην αρχαία Ελλάδα και με την λύση περίφημων μαθηματικών προβλημάτων, καθώς και με τις αμυντικές εφευρέσεις του που χρησιμοποιήθηκαν όταν οι Ρωμαίοι πολιορκούσαν την πατρίδα του, τις Συρακούσες.

Σχολιαστής του έργου του Αρχιμήδη υπήρξε ο Ευτόκιος ο Ασκαλωνίτης (6ος αι. μ.Χ.) που καταγόταν από την ελληνική πόλη της Συρίας Ασκαλών.

Έλιξ του Αρχιμήδους

Στον χώρο της εφαρμοσμένης μηχανικής ο Αρχιμήδης επινόησε ιδιοφυείς μηχανές κάθε είδους. Εφηύρε τον ρωμαϊκό ζυγό (καντάρι), το τρίσπαστο (ανυψωτική τριπλή τροχαλία) και τον ατέρμονα κοχλία "έλιξ του Αρχιμήδους" , μηχανή άντλησης νερού από ποταμούς και φρέατα (η οποία χρησιμοποιείται ακόμα και στις μέρες μας σε περιοχές της βόρειας Αφρικής). Κατασκεύασε ένα υδραυλικό ρολόι το οποίο υπολόγιζε με μεγάλη ακρίβεια τις ώρες (και ειδοποιούσε για την αλλαγή της ώρας).

Μεγάλη φήμη απέκτησαν οι πολεμικές μηχανές του Αρχιμήδη : "αρχιτρόνιτο" (πυροβόλο ατμού), "καταπέλτες" , "άρπαγες" (μηχανισμός που ανύψωνε και αναποδογύριζε πλοία) και "κάτοπτρα" για την καύση των Ρωμαϊκών εχθρικών πλοίων (με παραβολικά κάτοπτρα όπως αποδείχτηκε από τα πειράματα του μηχανικού Ι. Σακκά ο οποίος το 1973 απέδειξε τον τρόπο με τον οποίο ο Αρχιμήδης έκαψε τον ρωμαϊκό στόλο).

Σύμφωνα με την παράδοση, όταν η πόλη μετά από τριετή αντίσταση των ελλήνων- κατελήφθη με προδοσία, ένας ρωμαίος στρατιώτης σκότωσε τον Έλληνα επιστήμονα, ενώ αυτός ήταν προσηλωμένος σε κάποιο γεωμετρικό πρόβλημα . "ΜΗ ΜΟΥ ΤΟΥΣ ΚΥΚΛΟΥΣ ΤΑΡΑΤΤΕ" πρόλαβε να του απαντήσει ο Έλληνας επιστήμονας...

Ο Αρχιμήδης επηρέασε σε μεγάλο βαθμό την ευρωπαϊκή επιστημονική σκέψη, καθώς και τους Άραβες επιστήμονες, οι οποίοι αντέγραψαν όλα τα έργα του στα αραβικά, γλώσσα στην οποία διασώθηκαν αρκετά, αφού τα πρωτότυπα είχαν χαθεί.

Διασωθέντα συγγράμματα

• "Περί σφαίρας και κυλίνδρου" Βιβλίο α' και β'
• "Κύκλου μέτρησις" Σώζονται τρία θεωρήματα.
• "Περί κωνοειδέων και σφαιροειδέων" (32 θεωρήματα, 1 πόρισμα)
• "Περί ελίκων" (28 θεωρήματα, 6 πορίσματα)
• "Περί επιπέδων ισορροπιών ή κέντρα βαρών επιπέδων ή Μηχανικά" Βιβλ α' και β'.

• "Βιβλίο λημμάτων"
• "Πρόβλημα Βοεικόν"
• "Κατασκευή πλευράς του περιγραφομένου εις κύκλο επταγώνου"
• "Ωρολόγιον Αρχιμήδους" (Σώζεται στα αραβικά)
• "Περί κύκλων εφαπτομένων αλλήλων"
• "Αρχαί της Γεωμετρίας"
• "Ψαμμίτης"
• "Τετραγωνισμός παραβολής"

Πρόσφατα (2006) διαβάστηκαν από το Παλίμψηστο του Αρχιμήδη αποσπάσματα από τα έργα που διασώθηκαν σε αυτό:

• "Οστομάχιον"
• "Περί μηχανικών θεωρημάτων προς Ερατοσθένη έφοδος (=μέθοδος)
• "Περί των επιπλεόντων σωμάτων"
• "Οχουμένων" (Υδροστατική επιπλεόντων σωμάτων)

Συγγράμματα μη διασωθέντα

(ή συγράμματα μη αποκαλυφθέντα μέχρι σήμερα)

• "Αριθμητικά"
• "Βαρουλκός, Υδροσκοπίαι, Πνευματική"
• "Επισίδια Βιβλία" (Μάλλον περί στατιστικής - Τζέτζης)
• "Περί τριγώνων"
• "Περί τετραπλεύρου"
• "Περί ζευγών"
• "Περί 13 ημικανονικών πολυέδρων"
• "Ισοπεριμετικά"
• "Ισορροπίαι"
• "Καύσις δια κατόπτρων" (επ΄ αυτού έγινε επιτυχές πείραμα στο Ν.Σ.)
• "Περί Αρχιτεκτονικής"
• "Περί βαρύτητος και ελαφρότητος (Πυκνόμετρα - Αραιόμετρα)
• "Περί δρομομέτρων" (Οδόμετρα πλοίων)
• "Περί κέντρου Βάρους ή Κεντροβαρικά"
• "Κατοπρικά"
• "Περί παραλλήλων γραμμών"
• "Περί κοίλων και παραβολικών κατόπτρων"
• "Προοπτική"
• "Στοιχεία μηχανικών"
• "Πλινθίδες και Κύλινδροι"
• "Στοιχεία επί των στηρίξεων"
• "Σφαιροποιΐα"

Εφευρέσεις

• "Αραιόμετρο - Πυκνόμετρο"
• "Αστρονομική συσκευή"
• "Βαρουλκός"
• "Γερανοί" (Αρπάγες)
• "Καταπέλτες"
• "Κάτοπτρα"
• "Κοχλίας ή έλιξ"
• "Οδόμετρο (δρομόμετρο)"
• "Πλανητάριον (σφαίρα)
• "Πολύσπαστον" (Βαρούλκο), "τρίσπαστο"
• "Σίφων"
• "Οστομάχιον" (επιτραπέζιο παιγνίδι το πρώτο παζλ)
• "Τηλεβόλον Αρχιμήδους"
• "Χαριστίων" (μοχλός)
• "Ωρολόγιο υδραυλικό"

Δείτε επίσης

• Παλίμψηστο του Αρχιμήδη

Εξωτερικές συνδέσεις

• Συνέδριο για τον Αρχιμήδη στις Συρακούσες
• Αρχιμήδης
• A fragment of Archimedes' Orrery (Italian and English versions)