Προβολή πηγαίου κώδικα για τη σελίδα Βιβλικός κανόνας

{{Χριστιανισμός}}
{{Αγία Γραφή}}
'''Βιβλικός κανόνας''' ονομάζεται η συλλογή των βιβλίων που ο [[Ιουδαϊσμός]] και ο [[Χριστιανισμός]] θεωρούν ιερά και θεόπνευστα.

==Ο όρος ''κανόνας''==
Η αρχαία ελληνική λέξη ''κανών'' δηλώνει κάθε ευθεία ράβδο που χρησιμεύει για ευθυγράμμιση, το όργανο που χρησιμοποιείται για τη χάραξη ευθειών γραμμών (χάρακας) και μεταφορικά καθετί που χρησιμεύει ως μέτρο, πρότυπο, κριτήριο ή μια γενική αρχή. Έτσι, τα βιβλία ''του Κανόνα'', εφόσον πιστεύεται ότι περιέχουν τον αποκεκαλυμμένο θείο λόγο, αποτελούν το μέτρο της πίστεως και της ζωής του θρησκεύοντος ανθρώπου και τον γνώμονα για την ευθυγράμμιση του θρησκευτικού του φρονήματος.

==Οι διάφοροι κανόνες==
Υπάρχουν διαφορές μεταξύ του κανόνα των Ιουδαίων και του κανόνα των Χριστιανών αλλά και διαφορές μεταξύ των χριστιανικών δογμάτων όσον αφορά τα βιβλία που ανταποκρίνονται στα πρότυπα της κανονικοποίησης. Τα διαφορετικά κριτήρια και η διαδικασία κανονικοποίησης για καθεμία από τις θρησκευτικές κοινότητες ορίζει το τι θεωρούν τα μέλη της κοινότητάς τους ως [[Αγία Γραφή]].

Ο κάθε κανόνας ακολούθησε μια μακροχρόνια και πολύπλοκη πορεία, η οποία, ιδιαίτερα για τα βιβλία της [[Παλαιά Διαθήκη|Παλαιάς Διαθήκης]], δεν είναι σε όλες τις φάσεις της με βεβαιότητα γνωστή. Στην [[Καινή Διαθήκη]] αλλά και στην εκκλησιαστική γραμματεία του [[3ος αιώνας|3ου αιώνα]] μ.Χ., ο όρος ''κανών'' δηλώνει την επίσημη παράδοση, διδασκαλία, κ.λπ., η οποία ρυθμίζει την πίστη και τη ζωή των χριστιανών. Από τον [[4ος αιώνας|4ο αιώνα]] ο ίδιος όρος χρησιμοποιείται και για τη δήλωση της [[Αγία Γραφή|Αγίας Γραφής]] ως μέτρου και κριτηρίου της χριστιανικής πίστης και ζωής. Αργότερα η λέξη ''κανών'' πήρε τη σημασία της συλλογής, του καταλόγου των βιβλίων της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης.

Ενώ τα 27 βιβλία που αποτέλεσαν την ''Καινή Διαθήκη'' έγιναν δεκτά από τη χριστιανοσύνη στο σύνολό της (για την απαρίθμηση των βιβλίων που περιέχει, βλ. λήμμα [[Καινή Διαθήκη]]), δεν έγινε όμως το ίδιο με την ''Παλαιά Διαθήκη,'' για την οποία οι παρακάτω όροι προσδιορίζουν την αποδοχή ή μη ενός βιβλίου και τη θέση του γενικότερα μέσα στη λειτουργική ζωή της κάθε θρησκευτικής κοινότητας:

* ''Κανονικά''<ref>«Η Εκκλησία περί των κανονικών βιβλίων α) Φρονεί ότι είνε αλάθητα. Δια την Εκκλησίαν είνε βιβλία αλάθητα, μηδεμίαν ανακρίβειαν και μηδέν λάθος ή ψεύδος περιέχοντα περί την σωτήριον αλήθειαν [...] αλλά και περί πάντα άλλα είνε αλάθητα [...] β) Τα αλάθητα βιβλία του Κανόνος είνε ιδιαιτέρως και θεόπνευστα. Τούτο είνε αποκλειστικόν προσόν των κανονικών βιβλίων κατά το φρόνημα της Εκκλησίας. Το γνώρισμα του αλάθητου είνε προσόν αρνητικόν, ενώ το του θεοπνεύστου είνε θετικόν. Ο λόγος ο εν τη Γραφή είνε λόγος του Θεού, απαράλλακτος, ακριβής, αναλλοίωτος. [...] Τα κανονικά βιβλία έγραψε κατ' ουσίαν το Πνεύμα το άγιον χρησιμοποιήσαν τους ιερούς συγγραφείς ως όργανα. [...] Αντλεί το δόγμα τς η Εκκλησία εκ των κανονικών. Ουδέν άλλο βιβλίον είνε πηγή του δόγματός της, εφ' όσον ουδέν είνε θεόπνευστον. Είνε δε τα κανονικά βιβλία υποχρεωτικαί δια τους Χριστιανούς πηγαί του εκκλησιαστικού δόγματος, ακατάκριτα, απαραβίαστα, ανώτερα πάσης κριτικής. Όποιος Χριστιανός αμφισβητεί έστω και ένα νόημα των κανονικών βιβλίων, κανονικώς αποκόπτεται εκ της Εκκλησίας. Πάντες οφείλουν να δέχωνται πάντα τα νοήματα και δόγματα του Κανόνος αναντιρρήτως, εφ' όσον θέλουν να είναι Χριστιανοί. [...] Ο Κανών είνε δια την Εκκλησίαν ο γνώμων της πίστεως, και ό,τι προσκρούει εις αυτόν δεν είνε δυνατόν να αποτελέση στοιχείον της ιεράς παραδόσεως και της πράξεως της Εκκλησίας. Έξω του Κανόνος δεν υπάρχει άλλη αποκάλυψις της θείας αλήθειας, και αύται δε αι οικουμενικαί Σύνοδοι αποφαίνονται πάντοτε μόνον ερμηνευτικώς και ουδέποτε εισηγητικώς, πάντοτε δηλαδή ερμηνεύουν, ουδέποτε αποκαλύπτουν κάτι νέον». (''Εισαγωγή εις την Καινήν Διαθήκην'', Στέργιος Σάκκος, Διδάκτωρ Θεολογίας και καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Β' Έκδοσις, Θεσσαλονίκη, 1984, σελ. 16, 17).

Όπως τονίζει ο δογματολόγος Ν. Ματσούκας, ειδικά για τους Ορθοδόξους:

:«Ποτέ οι πατέρες δεν χώρισαν Αγία Γραφή και Παράδοση. Απλούστατα τα βιβλία της Αγίας Γραφής αποτελούν τους εκλεκτούς και εύχυμους καρπούς της παραδοσιακής ζωής. Δεν μπορούν ν' απομονωθούν με κανέναν τρόπο....Η Αγία Γραφή είναι ένα από τα πρωταρχικά και εκλεκτά μνημεία αυτής της παραδοσιακής ζωής. Οι νεότερες αντιλήψεις λοιπόν που επισημαίνουν δυό πηγές, ως Αγία Γραφή και Παράδοση, είναι κυρίως αποτέλεσμα του ανταγωνισμού μεταξύ Προτεσταντισμού και Ρωμαιοκαθολικισμού....Ευθύς εξαρχής πρέπει να απορριφθεί ως εσφαλμένη η άποψη, η οποία είναι σαφώς χρωματισμένη με προτεσταντικές αντιλήψεις, ότι η θεοπνευστία είναι μια έκτακτη ενέργεια του Αγίου Πνεύματος, για να γράψουν οι ιεροί συγγραφείς τα κανονικά βιβλιά, ώστε αυτά να 'ναι ο ασφαλής οδηγός της μετέπειτα Εκκλησίας. Η άποψη αυτή έχει και την ακραία κατάληξη ότι τα κείμενα γράφτηκαν καθ' υπαγόρευση του Αγίου Πνεύματος, και επομένως είναι θεόπνευστα κατά γράμμα.» (Ματσούκας Νίκος, ''Δογματική και Συμβολική Θεολογία'', τόμ. Α', Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 2000, σελ. 184-187).

πρβλ. Ξεξάκης Νικόλαος, ''Προλεγόμενα εις την Ορθόδοξον Δογματικήν'', Αθήνα 2000, σελ. 92: 

:«Η ορθόδοξος θεολογία απορρίπτει εν πολλοίς την κατά γράμμα θεωρίαν περί της θεοπνευστίας της Αγίας Γραφής, θεωρούσα αυτήν απαράδεκτον και εσφαλμένην...Την κατά γράμμα αυτήν θεωρίαν υπεστήριζαν οι Προτεστάνται.»</ref> ή ''Πρωτοκανονικά''
* ''Δευτεροκανονικά''<ref>«Δευτεροκανονικά ή αναγινωσκόμενα καλούνται εν τη Ορθοδόξω εκκλησία τα εκ του παλαιστίνου μεν κανόνος ελλείποντα, εν τω αλεξανδρινώ όμως περιλαμβανόμενα, κανονικά βιβλία και τεμάχια». (Αθανασίου Π. Χαστούπη, ''Εισαγωγή εις την Παλαιάν Διαθήκην'', εν Αθήναις 1986, σελ. 434)</ref> ή ''Αναγιγνωσκόμενα''<ref>«Η αδιαίρετη χριστιανική Εκκλησία, κάνοντας χρήση και των δευτεροκανονικών, εξέφραζε τη πίστη της στην ισοτιμία τους με τα πρωτοκανονικά [...] Αυτό βεβαιώνεται και από το γεγονός ότι στη Μετάφραση των Ο' τα βιβλία αυτά δεν επέχουν θέση παραρτήματος, ώστε να σχηματίζεται η εντύπωση ότι βρίσκονται σε δεύτερη μοίρα, αλλά τοποθετούνται αδιακρίτως μεταξύ των πρωτοκανονικών. Και τούτο διότι, ως ισότιμα και ισόκυρα με τα πρωτοκανονικά, των οποίων τις θείες αλήθειες συμπληρώνουν, περιλαμβάνονται, όπως και εκείνα, στις πηγές της θεολογίας της Π. Διαθήκης». (Σταύρου Ε. Καλαντζάκη, ''Εισαγωγή στην Παλαιά Διαθήκη'', Πουρναράς, Θεσ/νίκη 2006, σελ. 125-126)</ref> ή ''Αντιλεγόμενα''<ref>«Δεν πρόκειται όμως —προς άρση τυχόν παρεξηγήσεων— για αντιδιαστολή που αφορά στη θεοπνευστία και το κανονικό κύρος τους άλλα απλώς στο περιεχόμενό τους. Αφού με τα «κανονιζόμενα» η Εκκλησία ευαγγελίζεται το μήνυμα της καινής κτίσεως δια του Χριστού, ενώ με τα «αναγινωσκόμενα» καλλιεργεί την ευσέβεια για την αποδοχή του μηνύματος αυτού. Τα βιβλία αυτά προέρχονται από τη μεταξύ 2ου και 1ου αι. π.Χ. χρονική περίοδο και ανήκουν σε διάφορα γραμματολογικά είδη, όπως ιστοριογραφία, διηγηματογραφία, επιστολογραφία, ποίηση και σοφιολογία. Ως προς τη θέση και την αξία των Δευτεροκανονικών βιβλίων στη συνείδηση των πιστών μαρτυρούν κυρίως το [[Ταλμούδ]] στην παλαιστινή ιουδαϊκή παράδοση και η «Μετάφραση των Ο'» στην αντίστοιχη ελληνιστική. Η χρήση από το Ταλμούδ του περιεχομένου τους για διδακτικούς σκοπούς, ο υπομνηματισμός τους και η ανάγνωση ορισμένων εξ αυτών σε ιουδαϊκές εορτές δείχνουν τη μεγάλη εκτίμηση των ραββίνων προς αυτά. Ανάλογη εκτίμηση και σεβασμό απελάμβανε από τους ελληνιστές ιουδαίους και η "Μετάφραση των Ο'", η οποία, αν και τα εμπεριείχε, θεωρούνταν απ' αυτούς ισόκυρη με το εβραϊκό της πρωτότυπο». (Σταύρου Ε. Καλαντζάκη, ''Εισαγωγή στην Παλαιά Διαθήκη'', Πουρναράς, Θεσ/νίκη 2006, σελ. 126-127)</ref> ή ''Μη κανονικά''<ref>«Μη κανονικά δε βιβλία εισί τα εν τω Ιερώ Κώδηκι της Βίβλου ευρισκόμενα μεν, και εύχρηστα εν τη Εκκλησία, αλλά μη ισοτιμούμενα τοις κανονικοίς και θεοπνεύστοις. Ήτοι η βίβλος του Τωβίτ, της Ιουδείθ, της Σοφίας Σολομώντος, της Σοφίας Ιησού Υιού Σιράχ, το δεύτερον και τρίτον βιβλίον του Έσδρα, τα τρία βιβλία των Μακκαβαίων, και τινα χωρία ευρισκόμενα εν ταις κανονικαίς βίβλοις». (Αρχιμανδρίτου Αντωνίου, ''Δογματική της Ορθοδόξου Καθολικής και Ανατολικής Εκκλησίας'', 1856, σ. 23) «Εκτός δε τούτον εισί πάλιν έτερα παλαιά βιβλία, της αυτής παλαιάς διαθήκης, ού κανονιζόμενα μεν, αναγινωσκόμενα δε μόνοις τοις κατηχουμένοις ταύτα». ([[Αθανάσιος ο Πάριος]], ''Επιτομή είτε Συλλογή των Θείων της Πίστεως Δογμάτων'', 1806, σ. 23)</ref>
* ''[[Απόκρυφα]]''<ref>Σε αντίθεση με τα βιβλία του Κανόνα ή αλλιώς ''κανονικά'' βιβλία, βρίσκονται τα λεγόμενα «[[Απόκρυφα]]», κείμενα θρησκευτικού περιεχομένου που έχουν αποκλεισθεί από την [[Αγία Γραφή]] των Χριστιανών.</ref>
* ''Ψευδεπίγραφα''

===Ο Ιουδαϊκός ή Παλαιστινιακός κανόνας===
Ο κανόνας αυτός ονομάζεται και ''παλαιστινιακός'' (παλαιστίνος) από τον τόπο προέλευσης του, την [[Παλαιστίνη (ιστορική περιοχή)|Παλαιστίνη]]. Πληροφορίες σχετικές με τον κανόνα αυτόν έχουμε από την [[Παλαιά Διαθήκη]], από την [[Καινή Διαθήκη]] και τα συγγράμματα των [[Εκκλησιαστικοί Πατέρες|πατέρων]] και εκκλησιαστικών συγγραφέων, καθώς επίσης από τα έργα των ιουδαίων λογίων [[Φίλων]]α και [[Ιώσηπος|Ιωσήπου]] και από την αποκαλυπτική και [[Ταλμούδ|ταλμουδική]] γραμματεία.

Ο ιουδαϊκός ή παλαιστίνος κανόνας κλείνει για τον Ιουδαϊσμό το [[90 μ.Χ.]], κατά τη [[Ραββίνος|ραββινική]] [[Σύνοδος της Ιάμνειας|σύνοδο της Ιάμνειας]] της Παλαιστίνης και οριστικοποιείται '''με 24 κανονικά βιβλία''' (όπως μνημονεύονται στο ''Ταλμούδ''), και επικρατεί έκτοτε μεταξύ των ιουδαίων.

Τα βιβλία αυτά είναι τα εξής: 
{{div col|colwidth=15em}}
# ''Στην αρχή''
# ''Και αυτά τα ονόματα''
# ''Και εκάλεσε''
# ''Και είπε''
# ''Αυτοί οι λόγοι''
# ''Ιησούς''
# ''Κριτές''
# ''Σαμουήλ''
# ''Βασιλέων''
# ''Ησαΐας''
# ''Ιερεμίας''
# ''Ιεζεκιήλ''
# ''Δωδεκαπρόφητο''
# ''Ρουθ''
# ''Ψαλμοί''
# ''Ιώβ''
# ''Παροιμίες''
# ''Εκκλησιαστής''
# ''Άσμα''
# ''Θρήνοι''
# ''Δανιήλ''
# ''[[Βιβλίο Εσθήρ|Εσθήρ]]''
# ''Έσδρας''  και ''Νεεμίας''
# ''Χρονικά''
{{div col end}}

Στις νεώτερες έντυπες εκδόσεις του εβραϊκού κειμένου, τα βιβλία έχουν διαφορετική αρίθμηση και αναλύονται περαιτέρω σε '''39''', ενώ παρουσιάζουν την παρακάτω τριμερή διαίρεση (ήδη γνωστή από τα μέσα περίπου του 2ου αι. π.Χ.):

Μέρος 1ο '''–''' '''[[Πεντάτευχος]] ή Νόμος (''Torah'').''' Η ονομασία «Νόμος» για τα 5 βιβλία του πρώτου μέρους του κανόνα, γνωστά ως [[Πεντάτευχος]], σχετίζεται με τη διδασκαλία, που δόθηκε από τον Θεό στους ανθρώπους για να ρυθμίζει τη διαγωγή τους.

Μέρος 2ο '''–''' '''Προφήτες (''Nebi'im'').''' Οι ''Προφήτες'' διακρίνονται σε ''προγενέστερους'' και ''μεταγενέστερους'', δύο συλλογές βιβλίων με περιεχόμενο ιστορικό και προφητικό αντίστοιχα. Η ονομασία «Προφήτες», ανταποκρίνεται ακριβέστερα στο περιεχόμενο των μεταγενέστερων προφητών, εκτείνεται όμως και σ' εκείνο των προγενέστερων, επειδή αντανακλά την παράδοση της προφητικής αυθεντίας.

Μέρος 3ο '''–''' '''Αγιόγραφα (''Kethubim'').''' Ο όρος «Αγιόγραφα» είναι κάπως ακαθόριστος και δεν είναι γνωστό αν πρέπει να εξηγηθεί με την έννοια ότι τα βιβλία που απαρτίζουν το τρίτο μέρος του κανόνα διαφοροποιούνται από τα βιβλία του ''Νόμου'' και των ''Προφητών'', επειδή κατά το μεγαλύτερο μέρος τους, "εγράφονταν" μόνο, αντίθετα μ' εκείνα που διαβάζονταν στη [[Συναγωγή]]. Τα ''Αγιόγραφα'' αποτελούνται από έναν αριθμό ανεξάρτητων βιβλίων, που αντιπροσωπεύουν μια ποικιλία φιλολογικών ειδών (λυρική ποίηση, γνωμικός λόγος, αφήγηση, ιστορία, αποκάλυψη) με διάφορα θρησκευτικά ενδιαφέροντα (λατρεία, σοφία, θεοδικία, ηθικολογία, παρηγοριά κλπ.).
{| class="wikitable sortable"
! colspan="2" |Μέρος 1ο
! colspan="2" |Μέρος 2ο
! colspan="2" |Μέρος 3ο
|-
! colspan="2" |'''[[Πεντάτευχος]]'''
'''ή Νόμος''' (''Torah'')
! colspan="2" |'''Προφήτες'''
(''Nebi'im'')
! colspan="2" |'''Αγιόγραφα'''
(''Kethubim'')
|-
|1.
|''Στην αρχή''
! colspan="2" |Προγενέστεροι
|27.
|''[[Ψαλμός|Ψαλμοί]]''
|-
|2.
|''Και αυτά τα ονόματα''
|6.
|''Ιησούς''
|28.
|''Ιωβ''
|-
|3.
|''Και εκάλεσε''
|7.
|''Κριταί''
|29.
|''Παροιμίαι''
|-
|4.
|''Και είπε''
|8.
|''Σαμουήλ Α΄''
|30.
|''Ρουθ''
|-
|5.
|''Αυτοί οι λόγοι''
|9.
|''Σαμουήλ Β΄''
|31.
|''[[Άσμα Ασμάτων]]''
|-
|
|
|10.
|''Βασιλείς Α΄''
|32.
|''[[Εκκλησιαστής]]''
|-
|
|
|11.
|''Βασιλείς Β΄''
|33.
|''Θρήνοι''
|-
|
|
! colspan="2" |Μεταγενέστεροι
|34.
|''[[Εσθήρ (Παλαιά Διαθήκη)|Εσθήρ]]''
|-
|
|
|12.
|''Ησαΐας''
|35.
|''Δανιήλ''
|-
|
|
|13.
|Ιερεμίας
|36.
|''Έσδρας (Β)''
|-
|
|
|14.
|''Ιεζεκιήλ''
|37.
|''Νεεμίας''
|-
|
|
|15.
|''Ωσηέ''
|38.
|''Χρονικά Α΄''
|-
|
|
|16.
|''Ιωήλ''
|39.
|''Χρονικά Β΄''
|-
|
|
|17.
|''Αμώς''
|
|
|-
|
|
|18.
|''Οβδιού''
|
|
|-
|
|
|19.
|''Ιωνάς''
|
|
|-
|
|
|20.
|''Μιχαίας''
|
|
|-
|
|
|21.
|''Ναούμ''
|
|
|-
|
|
|22.
|''Αβακκούμ''
|
|
|-
|
|
|23.
|''Σοφονίας''
|
|
|-
|
|
|24.
|''Αγγαίος''
|
|
|-
|
|
|25.
|''Ζαχαρίας''
|
|
|-
|
|
|26.
|''Μαλαχίας''
|
|
|}

===Ο Ελληνικός ή Αλεξανδρινός Κανόνας===
Ο κανόνας αυτός ονομάζεται «ελληνικός» από τη γλώσσα στην οποία είναι γραμμένος και «αλεξανδρινός» από τον τόπο προέλευσης του. Η [[Μετάφραση των Εβδομήκοντα|ελληνική μετάφραση των Εβδομήκοντα (Ο')]] σημείωσε την εμφάνιση του κανόνα αυτού, η οποία μεταφράστηκε με βάση το πρωτότυπο εβραϊκό κείμενο της [[Παλαιά Διαθήκη|Παλαιάς Διαθήκης]] στην [[Αλεξάνδρεια (Αιγύπτου)|Αλεξάνδρεια]] για να καλύψει τις θρησκευτικές ανάγκες των ελληνιστών Ιουδαίων. Η μετάφραση αυτή συνθέτει τον ομώνυμο «κανόνα των Ο'», που δεν είναι άλλος από τον ελληνικό ή αλεξανδρινό. Περιλαμβάνει επιπρόσθετα βιβλία πέρα από εκείνα του ''Ιουδαϊκού Κανόνα'' —τα περιεχόμενα του οποίου ήταν τα μόνα αποδεκτά ως θεόπνευστα από την αρχαιότερη Ιουδαϊκή κοινότητα της Παλαιστίνης και χρησιμοποιήθηκαν κατά κόρον από τον Ιησού Χριστό και τους συγγραφείς της Καινής Διαθήκης.

Αποτελείται από 49 βιβλία, 39 ''πρωτοκανονικά'', που είναι αυτά ακριβώς του ιουδαϊκού ή παλαιστίνου κανόνα, και 10 ''δευτεροκανονικά'' ή ''αναγινωσκόμενα'' ή ''αντιλεγόμενα'', όπως χαρακτηρίζονται. Λόγω της αριθμητικής αυτής υπεροχής τω 10 βιβλίων, είναι γνωστός και ως ''ευρύτερος'' κανόνας, σε αντίθεση με τον ιουδαϊκό που ονομάζεται ''στενός''.

Ο ελληνικός ή αλεξανδρινός κανόνας είναι κι αυτός τριμερής και οι τρεις συλλογές βιβλίων, κατανέμονται με βάση το φιλολογικό χαρακτήρα και το περιεχόμενο τους:

Μέρος 1ο '''–''' '''Ιστορικά''' (βιβλία 23)

Μέρος 2ο '''–''' '''Ποιητικά - Διδακτικά''' (βιβλία 7)

Μέρος 3ο '''–''' '''Προφητικά''' (βιβλία 19)
{| class="wikitable"
! colspan="2" |Μέρος 1ο
! colspan="2" |Μέρος 2ο
! colspan="2" |Μέρος 3ο
|-
! colspan="2" |'''Ιστορικά'''
! colspan="2" |'''Ποιητικά - Διδακτικά'''
! colspan="2" |'''Προφητικά'''
|-
|1.
|''Γένεσις''
|24.
|''[[Ψαλμός|Ψαλμοί]]''
! colspan="2" |Μικροί προφήτες
|-
|2.
|''Έξοδος''
|25.
|''Παροιμίαι''
|31.
|''Ωσηέ''
|-
|3.
|''Λευιτικόν''
|26.
|''Ιώβ''
|32.
|''Αμώς''
|-
|4.
|''Αριθμοί''
|27.
|''[[Εκκλησιαστής]]''
|33.
|''Μιχαίας''
|-
|5.
|''Δευτερονόμιον''
|28.
|''[[Άσμα Ασμάτων]]''
|34.
|''Ιωήλ''
|-
|6.
|''Ιησούς του Ναυή''
|29.
|''Σοφία Σολομώντος''
|35.
|''Οβδιού''
|-
|7.
|''Κριταί''
|30.
|''[[Σοφία Σειράχ]]''
|36.
|''Ιωνάς''
|-
|8.
|''Ρουθ''
|
|
|37.
|''Ναούμ''
|-
|9.
|''Α΄ Βασιλειών''
|
|
|38.
|''Αββακούμ''
|-
|10.
|''Β΄ Βασιλειών''
|
|
|39.
|''Σοφονίας''
|-
|11.
|''Γ΄ Βασιλειών''
|
|
|40.
|''Αγγαίος''
|-
|12.
|''Δ΄ Βασιλειών''
|
|
|41.
|''Ζαχαρίας''
|-
|13.
|''Α΄ Παραλειπομένων''
|
|
|42.
|''Μαλαχίας''
|-
|14.
|''Β΄ Παραλειπομένων''
|
|
! colspan="2" |Μεγάλοι προφήτες
|-
|15.
|''Α΄ Έσδρας''
|
|
|43.
|''Ησαΐας''
|-
|16.
|''Β΄ Έσδρας''
|
|
|44.
|''Ιερεμίας''
|-
|17.
|''Νεεμίας''
|
|
|45.
|''Βαρούχ''
|-
|18.
|''Τωβίτ''
|
|
|46.
|''Θρήνοι''
|-
|19.
|''Ιουδίθ''
|
|
|47.
|''Επιστολή Ιερεμίου''
|-
|20.
|''[[Βιβλίο Εσθήρ|Εσθήρ]]''
|
|
|48.
|''Ιεζεκιήλ''
|-
|21.
|''Α΄ Μακκαβαίων''
|
|
|49.
|''Δανιήλ''
|-
|22.
|''Β΄ Μακκαβαίων''
|
|
|
|
|-
|23.
|''Γ΄ Μακκαβαίων''
|
|
|
|
|}
Τα 10 βιβλία του ελληνικού ή αλεξανδρινού κανόνα που ονομάζονται ''δευτεροκανονικά'' είναι τα ακόλουθα:
{| class="wikitable"
! colspan="2" |'''Ιστορικά'''
! colspan="2" |'''Ποιητικά - Διδακτικά'''
! colspan="2" |'''Προφητικά'''
|-
|1.
|''Α΄ Έσδρας''
|7.
|''Σοφία Σολομώντος''
|9.
|''Βαρούχ''
|-
|2.
|''Τωβίτ''
|8.
|''[[Σοφία Σειράχ]]''
|10.
|''Επιστολή Ιερεμίου''
|-
|3.
|''Ιουδίθ''
|
|
|
|
|-
|4.
|''Α΄ Μακκαβαίων''
|
|
|
|
|-
|5.
|''Β΄ Μακκαβαίων''
|
|
|
|
|-
|6.
|''Γ΄ Μακκαβαίων''
|
|
|
|
|}

==Ο Κανόνας της Χριστιανικής Εκκλησίας==
{{Χριστιανισμός}}

===Η σημασία του===
Ο πρώιμος Χριστιανισμός είχε στη διάθεσή του τις ''Γραφές'', δηλαδή των σύνολο των βιβλίων των Ιουδαϊκών/Εβραϊκών Γραφών που αργότερα ονομάστηκαν «Παλαιά Διαθήκη». Η κατανόησή τους όσον αφορά τον [[Ιησούς Χριστός|Ιησού Χριστό]] βασίζονταν στο κήρυγμα των [[Απόστολοι|Αποστόλων]] και τις ''Γραφές''. Τα κείμενα που συνέγραψαν οι Απόστολοι ήδη από τον πρώτο αιώνα έπαιζαν καθοριστικό ρόλο στη λειτουργία των χριστιανικών εκκλησιών. Αν και η [[Καινή Διαθήκη]] δεν αναφέρεται επίσημα σε μια συγκεκριμένη μορφή κανόνα, το γεγονός ότι οι συγγραφείς της Κ.Δ. παρέθεταν και χωρία από τα δευτεροκανονικά βιβλία, δείχνει ότι πολύ νωρίς η Εκκλησία καθιέρωσε δικά της κριτήρια για τον Κανόνα της Π.Δ. ανεξάρτητα από το Ιουδαϊσμό. Ο [[Ιησούς Χριστός|Ιησούς]] και οι απόστολοι, που γνώριζαν και μεταχειρίζονταν ως θεόπνευστες, στο σύνολο τους σχεδόν, τις ιερές γραφές της Π. Διαθήκης, δεν άφησαν καμιά σχετική με την έκταση του Κανόνα ή τον περιορισμό του, μαρτυρία. 

Ήδη στα τέλη του [[1ος αιώνας|1ου αιώνα]] συγγράμματα όπως τα [[Ευαγγέλια]] και οι επιστολές του [[Απόστολος Παύλος|αποστόλου Παύλου]] είχαν ευρεία κυκλοφορίας και αποτελούσαν το κεντρικό σημείο αναφοράς της χριστιανικής πίστης. Ως τα τέλη του [[2ος αιώνας|2ου αιώνα]] είχε παγιωθεί ένα σύνολο ιερών γραφών οι οποίες κατείχαν αξιωματικό κύρος —το μεγαλύτερο μέρος εκείνων που θεωρούνται σήμερα δεκτά στον κανόνα της «Καινής Διαθήκης». Σταδιακά πλήθαιναν οι αναφορές σε αυτά τα συγγράμματα, τα οποία θεωρούνταν όλο και περισσότερο ως χριστιανικές ''Γραφές''.

Η εμφάνιση του κανόνα σε μεγάλο βαθμό προήλθε από την προσπάθεια να διαχωριστούν οι γνήσιες από τις ψευδείς διδασκαλίες. Ήδη, κατά τον 2ο αιώνα, ο [[Ειρηναίος]], ανέφερε ότι ομάδες [[Γνωστικοί|Γνωστικών]] είχαν πλάσει και χρησιμοποιούσαν «<span lang="grc" dir="ltr">''ἀμύθητον πλῆθος ἀποκρύφων καὶ νόθων γραφῶν''</span>»<ref>Ειρηναίος ''Κατά Αιρέσεων'' 1,20,1 [1.12.1]</ref>. Ταυτόχρονα, πρωτο-ορθόδοξοι χριστιανοί συγγραφείς παρέθεταν από ένα πλήθος πηγών πέρα από βιβλία που περιλήφθηκαν στον Βιβλικό κανόνα, και τα οποία αργότερα χαρακτηρίστηκαν ως «νόθα» ή «[[απόκρυφα]]».

Όσον αφορά τον χειρισμό των «δευτεροκανονικών» βιβλίων της Π.Δ που δεν περιλαμβάνονταν στην Ιουδαϊκή Βίβλου, δεν υπήρξε ομοφωνία. Οι επίσημες εκκλησιαστικές αποφάσεις δεν έδωσαν τελικά λύση στο θέμα. Η σύνοδος της Λαοδικείας ([[365]]) δέχεται το στενό «Ιουδαϊκό» κανόνα ενώ αντίθετα η σύνοδος της Ιππώνος ([[393]]) και οι δύο της Καρθαγένης ([[397]] και [[418]]), που την επικυρώνουν, προτιμούν τον ευρύτερο. Έτσι, το θέμα του κανόνα της Π. Διαθήκης, στην αδιαίρετη εκκλησία δεν θα βρει τελικά τη λύση του.

===Η διαμόρφωσή του===

Οι κανόνες βέβαια για να οργανωθούν φαίνεται ότι έθεταν κάποια κριτήρια, όπως α) να είναι αποδεδειγμένα αποστολικά κείμενα, β) το περιεχόμενό των βιβλίων να μην αντιτίθεται στις αποστολικές διδαχές και γ) να χρησιμοποιούνται στην τακτική λατρεία από μεγάλο μέρος των κατά τόπους εκκλησιών.

Τρεις σύνοδοι ασχολήθηκαν με το ζήτημα του Κανόνα της Καινής Διαθήκης, της Λαοδίκειας, της Ρώμης και Γ΄ Καρθαγένης, ενώ η πρώτη γνωστή αναφορά του πλήρη κανόνα της Καινής Διαθήκης εμφανίζεται σε μια επιστολή του [[Αθανάσιος Αλεξανδρείας|Αγίου Αθανασίου]] προς τις τοπικές εκκλησίες προς τα τέλη του [[4ος αιώνας|4ου αιώνα]]. Η καταγραφή και η συνεπής αναπαραγωγή των αποδεκτών χριστιανικών συγγραμμάτων δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Ο πρώτος γνωστός μεγάλος κανόνας ήταν ο [[Μουρατόρειος κανόνας]] που συντάχθηκε κατά το τέλος του [[2ος αιώνας|2ου αιώνα]] και περιείχε όλα τα κανονικά και μη κανονικά βιβλία. Κανόνες που καταγράφονται από τον Ειρηναίο και τον [[Τερτυλλιανός|Τερτυλλιανό]], ενώ ο δεύτερος κάνει διάκριση μεταξύ κανονικών και νόθων (''De pudicita'' 10). Ο [[Ευσέβιος Καισαρείας]] στο ''Βίο του [[Μέγας Κωνσταντίνος|Μεγάλου Κωνσταντίνου]]''<ref>4,34, 36-37</ref> αναφέρει τον γενικώς αναγνωριζόμενο κανόνα της Καινής Διαθήκης.

==Κανόνες κατά θρήσκευμα==
Παρατίθενται στη συνέχεια οι βασικοί Κανόνες κατά θρήσκευμα.

===Παλαιά Διαθήκη: Κανόνες Ιουδαίων, Προτεσταντών, Ρωμαιοκαθολικών και Ορθοδόξων===

{| border="1" cellpadding="2" cellspacing="2"
|-
! ''Ιουδαϊκό [[Τανάκ]]''<br>
! Προτεσταντική Παλαιά Διαθήκη
! Καθολική Παλαιά Διαθήκη
! aligh="center" | Ορθόδοξη Παλαιά Διαθήκη
|- align="center"
| colspan="4" rowspan="1" | ''[[Τορά]] ή Πεντάτευχος''
|-
| align="center" bgcolor="#ccccff" | [[Γένεση|Στην Αρχή<br>(Εν αρχή)]]<br>(''Μπερεσίθ'')
| colspan="3" align="center" bgcolor="#ccccff" | [[Γένεση]]
|-
| align="center" bgcolor="#ccccff" | [[Έξοδος|[Αυτά δε είναι τα] Ονόματα<br>(Και ταύτα τα Ονόματα ή Ονόματα)]]<br>(''Βεέλε Σεμώθ'' ή ''Σεμώθ'')
| colspan="3" align="center" bgcolor="#ccccff" | [[Έξοδος]]
|-
| align="center" bgcolor="#ccccff" | [[Λευιτικό|Και Κάλεσε<br>(Και Εκάλεσε)]]<br>(''Βαγικρά'')
| colspan="3" align="center" bgcolor="#ccccff" | [[Λευιτικό]]
|-
| align="center" bgcolor="#ccccff" | [[Βιβλίο των Αριθμών|Στην Έρημο<br>(Εν τη Ερήμω ή Και Ελάλησε)]]<br>(''Μπεμιδμπάρ'' ή ''Βαγεδαββέρ'')
| colspan="3" align="center" bgcolor="#ccccff" | [[Βιβλίο των Αριθμών|Αριθμοί]]
|-
| align="center" bgcolor="#ccccff" valign="top" | [[Δευτερονόμιο|[Αυτοί Eίναι οι] Λόγοι<br>(Ούτοι οι Λόγοι ή Λόγοι)]]<br>(''Παρσά Ντεβαρίμ'', ''Έλλε Χαδεβαρίμ'' ή ''Χαδεβαρίμ'')
| colspan="3" align="center" bgcolor="#ccccff" valign="top" | [[Δευτερονόμιο]]
|-
| colspan="4" rowspan="1" align="center" bgcolor="#ffffff" | <br>
<div align="center">''[[Νεβιίμ]] ή Προφήτες''</div>
|-
|
| colspan="3" align="center" bgcolor="#ffffff" | <div align="center">''Ιστορικά βιβλία''</div>
|-
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλίο του Ιησού του Ναυή|Ιησούς]]
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλίο του Ιησού του Ναυή|Ιησούς του Ναυή]]
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλίο του Ιησού του Ναυή|Ιησούς του Ναυή]]
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλίο του Ιησού του Ναυή|Ιησούς του Ναυή]]
|-
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλίο των Κριτών|Κριτές]]
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλίο των Κριτών|Κριτές]]
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλίο των Κριτών|Κριτές]]
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλίο των Κριτών|Κριτές]]
|-
| align="center" bgcolor="#ffffff" | 

| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλίο της Ρουθ|Ρουθ]]
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλίο της Ρουθ|Ρουθ]]
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλίο της Ρουθ|Ρουθ]]
|-
| rowspan="2" align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλία Σαμουήλ|Σαμουήλ]]
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλία Σαμουήλ|1 Σαμουήλ]]
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλία Σαμουήλ|1 Σαμουήλ]]
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλία Σαμουήλ|1 Σαμουήλ]]
|-
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλία Σαμουήλ|2 Σαμουήλ]]
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλία Σαμουήλ|2 Σαμουήλ]]
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλία Σαμουήλ|2 Σαμουήλ]]
|-
| rowspan="2" align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλία Βασιλέων|Βασιλέων]]
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλία Βασιλέων|1 Βασιλέων]]
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλία Βασιλέων|1 Βασιλέων]]
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλία Βασιλέων|1 Βασιλέων]]
|-
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλία Βασιλέων|2 Βασιλέων]]
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλία Βασιλέων|2 Βασιλέων]]

| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλία Βασιλέων|2 Βασιλέων]]<br>
|-
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλίο Ησαΐα|Ησαΐας]]
| colspan="3" rowspan="3" valign="top" | &nbsp;
|-
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλίο Ιερεμία|Ιερεμίας]]
|-
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλίο Ιεζεκιήλ|Ιεζεκιήλ]]
|-
| colspan="1" rowspan="31" | 

| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλία Χρονικών|1 Χρονικών]]
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλία Χρονικών|1 Χρονικών]]
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλία Χρονικών|1 Χρονικών]]
|-
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλία Χρονικών|2 Χρονικών]]
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλία Χρονικών|2 Χρονικών]]
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλία Χρονικών|2 Χρονικών]]
|-
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλίο Έσδρα|Έσδρας]]
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλίο Έσδρα|Έσδρας]]
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλίο Έσδρα|2 Έσδρας]]
|-
| valign="top" | <br> || valign="top" | <br>
| align="center" bgcolor="#ffcc99" valign="top" | [[1 Έσδρας]]<sup>[[#Υποσημειώσεις|6]]</sup><br>
|-
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλίο Νεεμία|Νεεμίας]]
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλίο Νεεμία|Νεεμίας]]
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλίο Νεεμία|Νεεμίας]]
|-
| colspan="1" rowspan="2" | <br>
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλίο Τωβίτ|Τωβίτ]]<sup>[[#Υποσημειώσεις|1]]</sup>
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλίο Τωβίτ|Τωβίτ]]<sup>[[#Υποσημειώσεις|1]]</sup>
|-
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλίο Ιουδίθ|Ιουδίθ]]<sup>[[#Υποσημειώσεις|1]]</sup>
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλίο Ιουδίθ|Ιουδίθ]]<sup>[[#Υποσημειώσεις|1]]</sup>
|-
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλίο Εσθήρ|Εσθήρ]]
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλίο Εσθήρ|Εσθήρ]]<sup>[[#Υποσημειώσεις|2]]</sup>
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[Βιβλίο Εσθήρ|Εσθήρ]]<sup>[[#Υποσημειώσεις|2]]</sup>
|-
| rowspan="2" bgcolor="#ffffff" valign="top" | 

| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[1 Μακκαβαίων]]<sup>[[#Υποσημειώσεις|1]]</sup>,
<sup>[[#Notes|5]]</sup>
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[1 Μακκαβαίων]]<sup>[[#Υποσημειώσεις|1]]</sup>,
<sup>[[#Notes|5]]</sup>
|-
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[2 Μακκαβαίων]]<sup>[[#Υποσημειώσεις|1]]</sup>,
<sup>[[#Notes|5]]</sup>
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[2 Μακκαβαίων]]<sup>[[#Υποσημειώσεις|1]]</sup>,
<sup>[[#Notes|5]]</sup>
|-
| rowspan="2" colspan="2" bgcolor="#ffffff" | &nbsp;
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | [[3 Μακκαβαίων]]<sup>[[#Υποσημειώσεις|6]]</sup>
|-
| align="center" bgcolor="#ffcc99" | 
|- align="center"
| colspan="3" rowspan="1" | ''Βιβλία Σοφίας''<br>
|-
| align="center" bgcolor="#99ff99" | [[Βιβλίο Ιώβ|Ιώβ]]
| align="center" bgcolor="#99ff99" | [[Βιβλίο Ιώβ|Ιώβ]]
| align="center" bgcolor="#99ff99" | [[Βιβλίο Ιώβ|Ιώβ]]
|-
| align="center" bgcolor="#99ff99" | [[Ψαλμοί]]
| align="center" bgcolor="#99ff99" | [[Ψαλμοί]]
| align="center" bgcolor="#99ff99" | [[Ψαλμοί]]
|-
| align="center" bgcolor="#ffffff" | &nbsp;
| align="center" bgcolor="#ffffff" | &nbsp;
| align="center" bgcolor="#99ff99" | 
|-
| align="center" bgcolor="#99ff99" | [[Βιβλίο Παροιμιών|Παροιμίες]]
| align="center" bgcolor="#99ff99" | [[Βιβλίο Παροιμιών|Παροιμίες]]
| align="center" bgcolor="#99ff99" | [[Βιβλίο Παροιμιών|Παροιμίες]]
|-
| align="center" bgcolor="#99ff99" | [[Εκκλησιαστής]]
| align="center" bgcolor="#99ff99" | [[Εκκλησιαστής]]
| align="center" bgcolor="#99ff99" | [[Εκκλησιαστής]]
|-
| align="center" bgcolor="#99ff99" | [[Άσμα Σολομώντος (Άσμα Ασμάτων)]]
| align="center" bgcolor="#99ff99" | [[Άσμα Σολομώντος (Άσμα Ασμάτων)]]
| align="center" bgcolor="#99ff99" | [[Άσμα Σολομώντος (Άσμα Ασμάτων)]]
|-
| colspan="1" rowspan="2" | 

| align="center" bgcolor="#99ff99" | [[Βιβλίο Σοφίας Σολομώντος|Σοφία]]<sup>[[#Υποσημειώσεις|1]]</sup>
| align="center" bgcolor="#99ff99" | [[Βιβλίο Σοφίας Σολομώντος|Σοφία Σολομώντος]]<sup>[[#Υποσημειώσεις|1]]</sup>
|-
| align="center" bgcolor="#99ff99" | [[Σοφία Σειράχ]]<sup>[[#Υποσημειώσεις|1]]</sup>
| align="center" bgcolor="#99ff99" | [[Σοφία Σειράχ]]<sup>[[#Υποσημειώσεις|1]]</sup>
|-
| colspan="2" rowspan="1" valign="top" | 

| align="center" bgcolor="#99ff99" valign="top" | 
|- align="center"
| colspan="3" rowspan="1" | ''[[Μεγάλοι Προφήτες]]''
|-
| align="center" bgcolor="#ff99ff" valign="top" | [[Βιβλίο Ησαΐα|Ησαΐας]]
| align="center" bgcolor="#ff99ff" valign="top" | [[Βιβλίο Ησαΐα|Ησαΐας]]
| align="center" bgcolor="#ff99ff" valign="top" | [[Βιβλίο Ησαΐα|Ησαΐας]]
|-
| align="center" bgcolor="#ff99ff" | [[Βιβλίο Ιερεμία|Ιερεμίας]]
| align="center" bgcolor="#ff99ff" | [[Βιβλίο Ιερεμία|Ιερεμίας]]
| align="center" bgcolor="#ff99ff" | [[Βιβλίο Ιερεμία|Ιερεμίας]]
|-
| align="center" bgcolor="#ff99ff" | [[Βιβλίο Θρήνων|Θρήνοι]]
| align="center" bgcolor="#ff99ff" | [[Βιβλίο Θρήνων|Θρήνοι]]
| align="center" bgcolor="#ff99ff" | [[Βιβλίο Θρήνων|Θρήνοι]]
|-
| <br>
| align="center" bgcolor="#ff99ff" | [[Βιβλίο Βαρούχ|Βαρούχ]]<sup>[[#Υποσημειώσεις|1]]</sup>,<sup>[[#Υποσημειώσεις|3]]</sup>
| align="center" bgcolor="#ff99ff" | [[Βιβλίο Βαρούχ|Βαρούχ]]<sup>[[#Υποσημειώσεις|1]]</sup>,<sup>[[#Υποσημειώσεις|3]]</sup>
|-
| colspan="2" rowspan="1" valign="top" | <br>

| align="center" bgcolor="#ff99ff" | [[Επιστολή Ιερεμία]]<sup>[[#Υποσημειώσεις|1]]</sup>, <sup>[[#Υποσημειώσεις|8]]</sup>
|- align="center"
| bgcolor="#ff99ff" | [[Βιβλίο Ιεζεκιήλ|Ιεζεκιήλ]]
| bgcolor="#ff99ff" | [[Βιβλίο Ιεζεκιήλ|Ιεζεκιήλ]]
| bgcolor="#ff99ff" | [[Βιβλίο Ιεζεκιήλ|Ιεζεκιήλ]]
|- align="center"
| bgcolor="#ff99ff" | [[Βιβλίο Δανιήλ|Δανιήλ]]
| bgcolor="#ff99ff" | [[Βιβλίο Δανιήλ|Δανιήλ]]<sup>[[#Notes|4]]</sup>
| bgcolor="#ff99ff" valign="top" | [[Βιβλίο Δανιήλ|Δανιήλ]]<sup>[[#Υποσημειώσεις|4]]</sup>
|- align="center"
| colspan="3" rowspan="1" | ''[[Μικροί προφήτες]]''
|- align="center"
| bgcolor="#ffffcc" rowspan="12" colspan="1" | [[Μικροί Προφήτες]]
| bgcolor="#ffffcc" | [[Βιβλίο Ωσηέ|Ωσηέ]]
| bgcolor="#ffffcc" | [[Βιβλίο Ωσηέ|Ωσηέ]]
| bgcolor="#ffffcc" | [[Βιβλίο Ωσηέ|Ωσηέ]]
|- align="center"
| bgcolor="#ffffcc" | [[Βιβλίο Ιωήλ|Ιωήλ]]
| bgcolor="#ffffcc" | [[Βιβλίο Ιωήλ|Ιωήλ]]
| bgcolor="#ffffcc" | [[Βιβλίο Ιωήλ|Ιωήλ]]
|- align="center"
| bgcolor="#ffffcc" | [[Βιβλίο Αμώς|Αμώς]]
| bgcolor="#ffffcc" | [[Βιβλίο Αμώς|Αμώς]]
| bgcolor="#ffffcc" | [[Βιβλίο Αμώς|Αμώς]]
|- align="center"
| bgcolor="#ffffcc" | [[Βιβλίο Αβδιού|Αβδιού]]
| bgcolor="#ffffcc" | [[Βιβλίο Αβδιού|Αβδιού]]
| bgcolor="#ffffcc" | [[Βιβλίο Αβδιού|Αβδιού]]
|- align="center"
| bgcolor="#ffffcc" | [[Βιβλίο Ιωνά|Ιωνάς]]
| bgcolor="#ffffcc" | [[Βιβλίο Ιωνά|Ιωνάς]]
| bgcolor="#ffffcc" | [[Βιβλίο Ιωνά|Ιωνάς]]
|- align="center"
| bgcolor="#ffffcc" | [[Βιβλίο Μιχαία|Μιχαίας]]
| bgcolor="#ffffcc" | [[Βιβλίο Μιχαία|Μιχαίας]]
| bgcolor="#ffffcc" | [[Βιβλίο Μιχαία|Μιχαίας]]
|- align="center"
| bgcolor="#ffffcc" | [[Βιβλίο Ναούμ|Ναούμ]]
| bgcolor="#ffffcc" | [[Βιβλίο Ναούμ|Ναούμ]]
| bgcolor="#ffffcc" | [[Βιβλίο Ναούμ|Ναούμ]]
|- align="center"
| bgcolor="#ffffcc" | [[Βιβλίο Αββακούμ|Αββακούμ]]
| bgcolor="#ffffcc" | [[Βιβλίο Αββακούμ|Αββακούμ]]
| bgcolor="#ffffcc" | [[Βιβλίο Αββακούμ|Αββακούμ]]
|- align="center"
| bgcolor="#ffffcc" | [[Βιβλίο Σοφονία|Σοφονίας]]
| bgcolor="#ffffcc" | [[Βιβλίο Σοφονία|Σοφονίας]]
| bgcolor="#ffffcc" | [[Βιβλίο Σοφονία|Σοφονίας]]
|- align="center"
| bgcolor="#ffffcc" | [[Βιβλίο Αγγαίου|Αγγαίος]]
| bgcolor="#ffffcc" | [[Βιβλίο Αγγαίου|Αγγαίος]]
| bgcolor="#ffffcc" | [[Βιβλίο Αγγαίου|Αγγαίος]]
|- align="center"
| bgcolor="#ffffcc" | [[Βιβλίο Ζαχαρία|Ζαχαρίας]]
| bgcolor="#ffffcc" | [[Βιβλίο Ζαχαρία|Ζαχαρίας]]
| bgcolor="#ffffcc" | [[Βιβλίο Ζαχαρία|Ζαχαρίας]]
|- align="center"
| bgcolor="#ffffcc" | [[Βιβλίο Μαλαχία|Μαλαχίας]]
| bgcolor="#ffffcc" | [[Βιβλίο Μαλαχία|Μαλαχίας]]
| bgcolor="#ffffcc" | [[Βιβλίο Μαλαχία|Μαλαχίας]]
|- align="center"
| colspan="4" rowspan="1" bgcolor="#ffffff" | ''[[Κετουβίμ]] ή Συγγράμματα''<sup>[[Books of the Bible#Υποσημειώσεις|10]]</sup>
|- align="center"
| bgcolor="#ff6666" | [[Ψαλμοί]]
| colspan="3" rowspan="12" | <br>
|- align="center"
| bgcolor="#ff6666" | [[Βιβλίο του Ιώβ|Ιώβ]]
|- align="center"
| bgcolor="#ff6666" | [[Παροιμίες]]
|- align="center"
| bgcolor="#ff6666" | [[Άσμα Ασμάτων]]
|- align="center"
| bgcolor="#ff6666" | [[Βιβλίο Ρουθ|Ρουθ]]
|- align="center"
| bgcolor="#ff6666" | [[Βιβλίο των Θρήνων|Θρήνοι]]
|- align="center"
| bgcolor="#ff6666" | [[Εκκλησιαστής]]
|- align="center"
| bgcolor="#ff6666" | [[Βιβλίο Εσθήρ|Εσθήρ]]
|- align="center"
| bgcolor="#ff6666" | [[Βιβλίο Δανιήλ|Δανιήλ]]
|- align="center"
| bgcolor="#ff6666" | [[Βιβλίο Έσδρα|Έσδρας]]
|- align="center"
| bgcolor="#ff6666" | [[Βιβλίο του Νεεμία|Νεεμίας]]
|- align="center"
| bgcolor="#ff6666" | [[Βιβλία των Χρονικών|Χρονικών]]
|}

===Καινή Διαθήκη: Ο κοινός Χριστιανικός Κανόνας===

{| border="1" cellpadding="2" cellspacing="2"
|- align="center"
| valign="top" | ''Τα [[Ευαγγέλια]] (Καλά Νέα)''<br>
|- align="center"
| bgcolor="#ff9900" valign="top" | [[Ευαγγέλιο του Ματθαίου|Ματθαίος]]<br>
|- align="center"
| bgcolor="#ff9900" valign="top" | [[Ευαγγέλιο του Μάρκου|Μάρκος]]<br>
|- align="center"
| bgcolor="#ff9900" valign="top" | [[Ευαγγέλιο του Λουκά|Λουκάς]]<br>
|- align="center"
| bgcolor="#ff9900" valign="top" | [[Ευαγγέλιο του Ιωάννη|Ιωάννης]]<br>
|- align="center"
| valign="top" | ''Ιστορικό βιβλίο''
|- align="center"
| valign="top" bgcolor="#0099ff" | [[Πράξεις των Αποστόλων|Πράξεις]]<br>
|- align="center"
| valign="top" | ''Επιστολές του [[Απόστολος Παύλος|Παύλου]]''<br>
|- align="center"
| bgcolor="#ffff33" valign="top" | [[Επιστολή προς Ρωμαίους|Ρωμαίους]]<br>
|- align="center"
| bgcolor="#ffff33" valign="top" | [[Επιστολές προς Κορινθίους|1 Κορινθίους]]<br>
|- align="center"
| bgcolor="#ffff33" valign="top" | [[Επιστολές προς Κορινθίους|2 Κορινθίους]]<br>
|- align="center"
| bgcolor="#ffff33" valign="top" | [[Επιστολή προς Γαλάτες|Γαλάτες]]<br>
|- align="center"
| bgcolor="#ffff33" valign="top" | [[Επιστολή προς Εφεσίους|Εφεσίους]]<br>
|- align="center"
| bgcolor="#ffff33" valign="top" | [[Επιστολή προς Φιλιππησίους|Φιλιππησίους]]<br>
|- align="center"
| bgcolor="#ffff33" valign="top" | [[Επιστολή προς Κολοσσαείς|Κολοσσαείς]]<br>
|- align="center"
| bgcolor="#ffff33" valign="top" | [[Επιστολές προς Θεσσαλονικείς|1 Θεσσαλονικείς]]<br>
|- align="center"
| bgcolor="#ffff33" valign="top" | [[Επιστολές προς Θεσσαλονικείς|2 Θεσσαλονικείς]]<br>
|- align="center"
| bgcolor="#ffff33" valign="top" | [[Επιστολές προς Τιμόθεο|1 Τιμόθεο]]<br>
|- align="center"
| bgcolor="#ffff33" valign="top" | [[Επιστολές προς Τιμόθεο|2 Τιμόθεο]]<br>
|- align="center"
| bgcolor="#ffff33" valign="top" | [[Επιστολή προς Τίτο|Τίτο]]<br>
|- align="center"
| bgcolor="#ffff33" valign="top" | [[Επιστολές προς Φιλήμονα|Φιλήμονα]]<br>
|- align="center"
| valign="top" | ''Γενικές Επιστολές''<br>
|- align="center"
| bgcolor="#669966" valign="top" | [[Επιστολή προς Εβραίους|Εβραίους]]<sup>[[#Υποσημειώσεις|11]]</sup><br>
|- align="center"
| bgcolor="#669966" valign="top" | [[Επιστολή Ιακώβου|Ιακώβου]]<sup>[[#Υποσημειώσεις|11]]</sup><br>
|- align="center"
| bgcolor="#669966" valign="top" | [[Α' Επιστολή Πέτρου|1 Πέτρου]]<br>
|- align="center"
| bgcolor="#669966" valign="top" | [[Β' Επιστολή Πέτρου|2 Πέτρου]]<br>
|- align="center"
| bgcolor="#669966" valign="top" | [[Α' Επιστολή Ιωάννη|1 Ιωάννη]]<br>
|- align="center"
| bgcolor="#669966" valign="top" | [[Β' Επιστολή Ιωάννη|2 Ιωάννη]]<br>
|- align="center"
| bgcolor="#669966" valign="top" | [[Γ' Επιστολή Ιωάννη|3 Ιωάννη]]<br>
|- align="center"
| bgcolor="#669966" valign="top" | [[Επιστολή Ιούδα|Ιούδα]]<sup>[[#Υποσημειώσεις|11]]</sup><br>
|- align="center"
| valign="top" | ''Προφητικό βιβλίο''<br>
|- align="center"
| valign="top" bgcolor="#ff33ff" | [[Αποκάλυψη του Ιωάννη|Αποκάλυψη]]<sup>[[#Υποσημειώσεις|11]]</sup><br>
|}

Η [[Αιθιοπική Ορθόδοξη Εκκλησία]] περιλαμβάνει μερικά πρόσθετα βιβλία στο δικό της κανόνα της Καινής Διαθήκης: τα [[Ιωβηλαία]], το [[Βιβλίο του Ενώχ]], τον [[Ποιμένας του Ερμά|Ποιμένα του Ερμά]], την [[Επιστολές του Κλήμη|1 Κλήμη]], τις [[Πράξεις του Παύλου]] και κάποια ακόμη ιδιαίτερα Αιθιοπικά βιβλία. Υπάρχει αντιλογία ως προς το τι αποτελεί τον «κανόνα» σε αυτό το θρησκευτικό σώμα. Βλέπε [http://www.islamic-awareness.org/Bible/Text/Canon/ethiopican.html εδώ] και [http://www.islamic-awareness.org/Bible/Text/BibleTex.html#Ethiopic εδώ] (στην αγγλική) για περισσότερες πληροφορίες (οι ιστοσελίδες αυτές αποτελούν Μουσουλμανικές πηγές αντι-ιεραποστολικού χαρακτήρα).

====Υποσημειώσεις Πίνακα====
<div style="font-size: 85%">
<sup>1</sup> Αυτό το βιβλίο δεν περιλαμβάνεται στην Προτεσταντική Παλαιά Διαθήκη.<br>
<sup>2</sup> Η Καθολική και η Ορθόδοξη έκδοση του βιβλίου της Εσθήρ περιλαμβάνει 103 επιπρόσθετα εδάφια τα οποία δεν βρίσκονται στο αντίστοιχο βιβλίο του Προτεσταντικού κανόνα.<br>
<sup>3</sup> Στις Καθολικές Βίβλους, το βιβλίο του Βαρούχ περιλαμβάνεται ένα επιπρόσθετο έκτο κεφάλαιο που ονομάζεται ''Επιστολή Ιερεμία''. Το βιβλίο του Βαρούχ δεν περιλαμβάνεται στον Προτεσταντικό κανόνα της Παλαιάς Διαθήκης.<br>
<sup>4</sup> Στις Καθολικές και τις Ορθόδοξες Βίβλους, το βιβλίο του Δανιήλ περιλαμβάνει τρία επιπρόσθετα τμήματα που δεν περιέχονται στις Προτεσταντικές Βίβλους. Η [[Προσευχή του Αζαρία]] και ο [[Ύμνος των Τριών Παίδων]] περιλαμβάνεται μεταξύ των εδαφίων Δανιήλ 3:23 και 24. Η [[Σωσάννα (Βιβλίο του Δανιήλ)|Σωσάννα]] περιλαμβάνεται ως το 13ο κεφάλαιο του βιβλίου Δανιήλ. Ο [[Βήλ και ο Δράκων]] περιλαμβάνεται ως το 14ο κεφάλαιο του βιβλίου. Όλα αυτά δεν περιλαμβάνονται στην Προτεσταντική Παλαιά Διαθήκη.<br>
<sup>5</sup> Η [[Λατινική Βουλγάτα]] και η Καθολική [[Μετάφραση Ντουαί-Ρέιμς (Douay-Rheims)]] τοποθετούν το 1ο και 2ο Μακκαβαίων μετά από το βιβλίο του Μαλαχία αντί μετά από το [[βιβλίο της Εσθήρ]].<br>
<sup>6</sup> Αυτό το βιβλίο δεν περιλαμβάνεται στην Προτεσταντική αλλά ούτε και στην Καθολική Παλαιά Διαθήκη.<br>
<sup>8</sup> Η Ανατολική Ορθόδοξη Βίβλος περιέχει ως ξεχωριστά τα βιβλία Βαρούχ και Επιστολή Ιερεμία.<br>
<sup>10</sup>Αυτά τα βιβλία βρίσκονται μεταξύ των βιβλίων που οι Χριστιανικοί κανόνες θεωρούν ιστορικά ή βιβλία σοφίας.<br>
<sup>11</sup>Ο θρησκευτικός ηγέτης [[Μαρτίνος Λούθηρος]] ήθελε να αφαιρέσει αυτά τα βιβλία από τον κανόνα, αλλά αυτό δεν συνέβη τελικά. Παρόλα αυτά, στις [[Γερμανική γλώσσα|γερμανικές]] εκδόσεις της Βίβλου του Λούθηρου, αυτά τα βιβλία εμφανίζονται στο τέλος της Καινής Διαθήκης αντί στη σειρά που φαίνεται παραπάνω.
</div>

==Υποσημειώσεις==

<references />

==Βλέπε επίσης==

*[[Καινή Διαθήκη]]

==Βιβλιογραφία==
* ''Nelson's complete book of Bible maps & charts'', Nashville, Tenn.: Thomas Nelson, 1993
* ''The Outline Bible'', Tyndale House Publishers, 1999
* ''A survey of Old Testament introduction'', Moody Press, 3rd. ed. 1998
* ''The books of history'', Smith, J. E., College Press, 1995
* ''The Major Prophets'', Smith, J. E., College Press, 1992
* ''The Minor Prophets'', Smith, J. E., College Press, 1992
* ''The Pentateuch'' (2nd ed.), Smith, J. E., College Press, 1993
* ''The wisdom literature and Psalms'', Smith, J. E., College Press, 1996
* ''Εισαγωγή εις την Παλαιάν Διαθήκην'', Αθ. Π. Χαστούπη, Πανεπ. Αθηνών, 1986
* ''Εισαγωγή στην Παλαιά Διαθήκη'', Στ. Καλαντζάκη, Πουρνάρας, 1999
* ''Η Παλαιά Διαθήκη-Διάγραμμα Περιεχομένου'' Τόμος Α', Ι. Μούρτζιου, Πουρναράς, 1998
* ''Η Παλαιά Διαθήκη-Διάγραμμα Περιεχομένου'' Τόμος Β', Ι. Μούρτζιου, Πουρναράς, 2000
* ''Εισαγωγή εις την Καινήν Διαθήκην'', Στέργιος Σάκκος, Β' Έκδοσις, Θεσσαλονίκη, 1984

==Πρόσθετη ανάγνωση==
* [http://www.philologus.gr/2008-08-02-10-20-04/37/88-2009-02-01-20-33-58 ΒΙΒΛΙΚΟΣ ΚΑΝΩΝ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ], Βιβλικός κανόνας της ορθόδοξης χριστιανικής εκκλησίας, Κων.Σιαμάκης {{el}}
* [http://www.islamic-awareness.org/Bible/Text/Canon/canonages.html Αρχαίοι Κατάλογοι των Βιβλίων Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης], συνοπτική και εμπεριστατωμένη ανασκόπηση, {{en}}.
* [http://department.monm.edu/classics/Speel_Festschrift/sundbergJr.htm Η Παλαιά Διαθήκη της Πρώτης Εκκλησίας] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160414002426/http://department.monm.edu/classics/Speel_Festschrift/sundbergJr.htm |date=2016-04-14 }} (The Old Testament of the Early Church) {{en}}.

{{Χριστιανισμός-επέκταση}}

[[Κατηγορία:Βίβλος]]