Απευχή

Απευχή ονομάζεται το αντίθετο της ευχής. Οι απευχές λεγόμενες και «αποτροπές» θεωρούνται λαογραφικά ως συγγενείς με τις ευχές και τις κατάρες που λέγονται κυρίως αποτρεπτικά, κατά των τελευταίων, είτε με διάφορα επιφωνήματα, οι απλούστερες εξ αυτών, είτε και με ολόκληρες προτάσεις, που καταλήγουν τελικά σ΄ ευχή.

Συνηθέστερα οι απευχές λέγονται σε αναφορές κακών ειδήσεων, σε προσπάθεια να θεωρηθούν αυτές ψευδείς, απίστευτες, ή σε αποτροπή κάποιας κακής αναφοράς έτσι ώστε αυτές να μείνουν απραγματοποίητες, (να μη πιάσουν). Πολλές φορές όμως απευχές λέγονται και σε μορφή όρκου ή και ως κατάρες σε περίπτωση που συμβαίνει το αντίθετο, προκειμένου έτσι να τονισθεί η ειλικρίνεια του λόγου. Συνηθέστερες απευχές που χρησιμοποιεί ο ελληνικός λαός είναι:

• «μακριά από (ε)μας», «στα όρη και στα παραρά», «κτύπα ξύλο», όπως και επί προσωπικού επιπέδου «αϊ να μου χαθείς», ή «αϊ χάσου» κ.λπ. όπου στη περίπτωση αυτή ανάλογα με τα συμφραζόμενα μπορεί να είναι και κατάρα.

Οι δε εκφράσεις «Κύριε Ελέησον», «Παναγιά πρόφτασε!», ή «Παναγιά μου βόηθα!» ή «Χριστός και Παναγιά», «Θεός φυλάξοι», «Χριστέ μου τα πάθη σου», ή «Χριστός κι Απόστολος», «Ήμαρτον», «Έλεος» κ.λπ. αποτελούν ταυτόχρονα θρησκευτική επίκληση θείας αποτρεπτικής δύναμης που δημιουργήθηκε από το θρησκευτικό συναίσθημα. Τέτοιου είδους απευχές απαντώνται από την αρχαιότητα σ΄ όλους τους λαούς της Γης, όλων των θρησκευμάτων, εκτός των άθεων.

Ιδιαίτερη κατηγορία απευχών είναι επίσης οι παρακάτω:

• «Μακριά απ΄ εδώ», ή «μακριά από ΄δω», ή «έξω από ΄δω», ή «όξω από ΄δω» που λέγονται στο άκουσμα του Σατανά ή κάποιας σοβαρής ασθένειας. Όπως επίσης:
• «κλούβια κι άπιαστα να γίνουν» που λέγεται ιδιαίτερα σε εφιαλτικά όνειρα,

Πολλές φορές συμβαίνει οι απευχές να συνοδεύονται και από διάφορες χαρακτηριστικές κινήσεις ή ενέργειες «μαγικές» προς ενίσχυση της θελημένης αποτροπής, όπως είναι το σταυροκόπημα, το φτύσιμο στο έδαφος, το κτύπημα του χεριού σε ξύλο, το σταύρωμα της κοιλιάς, (επί εγκύων), ή του στόματος με τη συμπληρωματική φράση "θου Κύριε φυλακή τω στόματί μου..." κ.λπ.

Απευχές χρησιμοποιούσαν και οι αρχαίοι Έλληνες, όπως για παράδειγμα η σύγχρονη «στα όρη, στ΄ άγρια βουνά και στ΄ αγριοπέλαγο» που λέγεται προς αποτροπή της κατάρας «κακός άνεμος να σε μάσει» ή «που να σε ραίνει η θάλασσα» (λέγεται στη Νάξο και σ΄ άλλα Κυκλαδονήσια, με την ερμηνεία "να θαλασσοπνίγεσαι"), ανάγονται στην εποχή του Ομήρου ( Ιλιάδα Ζ-314-350), όπως και στον Ορφικό ύμνο προς την Άρτεμη.
Παρόμοιες απευχές απαντώνται επίσης και ως επωδές στα νεότερα ελληνικά δημοτικά τραγούδια:

"Μα τον Άγιο Σπυρίδωνα

μα τον Άγιο Παντελεήμονα

ξορκάω το κονάκι

να πάει στα όρη στα βουνά

στης Παναγιάς το γάλα" (= στον ουρανό, στο Γαλαξία).

Πηγές

• "Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια Δρανδάκη" τομ.Ε΄, σελ.100