Το λάθος

Το λάθος, εξώφυλλο της 1ης έκδοσης
Συγγραφέας	Αντώνης Σαμαράκης
Τίτλος	Το λάθος
Γλώσσα	Ελληνική
Μορφή	Μυθιστόρημα
δεδομένα ()

Το λάθος είναι αστυνομικό - ψυχολογικό μυθιστόρημα του Αντώνη Σαμαράκη, το οποίο κυκλοφόρησε το Νοέμβριο του 1965.

Πλοκή

Ένας πολίτης θεωρείται από την Ασφάλεια ως ύποπτος για συνωμοτική κίνηση κατά του Καθεστώτος. Το μόνο άτομο που θα μπορούσε να επιβεβαιώσει την ενοχή του είναι νεκρό, δολοφονήθηκε από πράκτορες του Καθεστώτος. Έτσι ένα μυαλό σκέφτεται «το Σχέδιο», θα δώσουν την ευκαιρία στον ύποπτο να νομίσει πως μπορεί να δραπετεύσει, σε μια τέτοια περίπτωση αποδεικνύεται αυτομάτως η ενοχή του. Στο Σχέδιο λαμβάνουν μέρος δύο κεντρικά πρόσωπα, πράκτορες του Καθεστώτος: ένας ανακριτής, που είναι απόλυτα έμπιστος του Καθεστώτος, καθώς και ένας πράκτορας που τον αποκαλούν «μάνατζερ». Σε αυτό το Σχέδιο περιλαμβάνεται η μεταφορά του υπόπτου οδικώς και στην συνέχεια ακτοπλοϊκώς στο Κεντρικό όπου θα τον ανακρίνουν. Κατά τη διάρκεια της διαδρομής με το αμάξι όμως, ένα υποτιθέμενο πρόβλημα παρουσιάζεται στο αυτοκίνητο, έτσι ο ανακριτής μαζί με τον ύποπτο θα αναγκαστούν να μείνουν σε ένα ξενοδοχείο ενώ ο μάνατζερ υποτίθεται βρίσκεται στο συνεργείο αυτοκινήτων.

Ο ανακριτής θα προτείνει στον ύποπτο να βγουν για μια βόλτα στην πόλη, ώστε να του δοθεί η «ευκαιρία» να δραπετεύσει. Ο ύποπτος δεν κάνει καμία τέτοια προσπάθεια λόγω του φόβου που τον διακατέχει. Όταν πια γυρίσουν στο ξενοδοχείο στον ύποπτο θα δοθεί μια μοναδική ευκαιρία να δραπετεύσει όταν ο ανακριτής εγκλωβιστεί για λίγο στην τουαλέτα λόγω της σφηνωμένης πόρτας που δημιούργησε το απότομο ρεύμα αέρα ενός παραθύρου. Ο ύποπτος τότε κάνει το μοιραίο λάθος να επιχειρήσει να ξεφύγει κρυφά από τον ανακριτή. Εκείνη τη στιγμή ο ανακριτής, αυτός ο φανατικός του Καθεστώτος, συνειδητοποιεί ότι του ήταν αδύνατον να παραδώσει τον άνθρωπο με τον οποίο είχε περάσει έστω και λίγες απλές καθημερινές ανθρώπινες στιγμές. Μία μία πέρασαν από μπροστά του οι εικόνες της βόλτας που έκαναν μαζί, το ποδόσφαιρο που έπαιξαν με τα παιδιά, οι κοπέλες που γνώρισαν και πήγαν μαζί τους στην πλαζ, η βόλτα στο λούνα παρκ κ.α..

Με παρατεταμένο όμως πια και το όπλο του ανωτέρου (μάνατζερ) απέναντι πλέον και στους δύο, συνειδητοποίησε ότι σ' αυτό το τέλειο σχέδιο, αυτό που είχε προβλεφθεί στην Ειδική Υπηρεσία της Ασφάλειας με κάθε λεπτομέρεια και είχε υπολογισθεί με μαθηματική ακρίβεια, σ' αυτό το Καθεστώς που χωρίζει τους ανθρώπους σ' εκείνους που είναι μαζί του και σ' εκείνους που δεν είναι, υπάρχει ένα κρίσιμο, ένα μοιραίο λάθος.

Αποδοχή και κριτική

Το βιβλίο γνώρισε μεγάλη επιτυχία όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε δεκάδες άλλες χώρες, καθώς μεταφράστηκε σε συνολικά 31 γλώσσες, ενώ δέχθηκε εξαιρετική κριτική στο σύνολο των χωρών αυτών. Για Το λάθος, ο Αντώνης Σαμαράκης τιμήθηκε με δύο λογοτεχνικά βραβεία: στην Ελλάδα με το βραβείο των «12» (1966) και στη Γαλλία με το Μεγάλο Βραβείο Αστυνομικής Λογοτεχνίας (1970). Με βάση το μυθιστόρημα γυρίστηκε το 1975 ταινία στη Γαλλία από τους Ζαν-Κλωντ Καριέρ και Πέτερ Φλέισμαν, με τον τίτλο La faille.

Ο Έντουϊν Τζάχιελ, καθηγητής συγκριτικής λογοτεχνίας, συνέκρινε το μυθιστόρημα με αντίστοιχα έργα των Κάφκα, Κέστλερ και Όργουελ. Ο Απόστολος Σαχίνης,επισημαίνει το μήνυμα ανθρωπιάς που κομμίζει με το πεζογράφημά του αυτό ο Σαμαράκης, «τη νίκη του ανθρώπου πάνω στις σκοτεινές δυνάμεις του ολοκληρωτισμού. [...] είναι μια έμμεση καταδίκη του δεσποτισμού και της δικτατορίας». Στις αρετές του έργου, επισημαίνει ο Σαχίνης, τη ζωντάνια, τη ζωηρότητα, την ευρηματικότητα, τις επινοήσεις, αλλά στα μειονεκτήματα: τη σπασμωδικότητα, το προσχεδιασμένο, το μηχανικό στην αφήγηση και το σχηματικό των ηρώων του. Η αστυνομική πλοκή υποβαθμίζει τους ανθρώπινους χαρακτήρες του έργου με τα συναισθήματα και τα πάθη τους.

Πηγές

• Αντώνης Σαμαράκης, Το λάθος, Εκδόσεις Ελευθερουδάκη, 41η έκδ., Αθήνα 1991.
• Απόστολος Σαχίνης, Μεσοπολεμικοί και μεταπολεμικοί πεζογράφοι, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα, 1985, σελ.121-125.