Κεντρικό Γραφείο Ασφαλείας του Ράιχ

Ο επικεφαλής του RSHA Ράινχαρντ Χάιντριχ

Ο αντικαταστάτης του Χάιντριχ, μετά τη δολοφονία του, στην κεφαλή του RHSA Ερνστ Κάλτενμπρουνερ

Το Κεντρικό Γραφείο Ασφαλείας του Ράιχ (Reichssicherheitshauptamt -RSHA) ήταν η βασική οργάνωση αστυνόμευσης στη Ναζιστική Γερμανία. Υπαγόταν απευθείας στην SS και τον ηγέτη της Χάινριχ Χίμλερ και από την έναρξη λειτουργίας της ως τη δολοφονία του, το 1942, επικεφαλής της ήταν ο Ράινχαρντ Χάιντριχ. Το 1942 αντικαταστάθηκε από τον Ερνστ Κάλτενμπρουνερ, που παρέμεινε επικεφαλής ως τη λήξη του Πολέμου και τη διάλυσή της. Σκοπός της οργάνωσης ήταν "η εξόντωση όλων των εχθρών του Ράιχ μέσα και έξω από τα σύνορά του".

Η απαρχή

Η δημιουργία μιας αστυνομικής μη στρατιωτικής δύναμης ήταν από τους πρώτους στόχους των εθνικοσοσιαλιστών. Η πρώτη σοβαρή απόπειρα δημιουργίας της έγινε στην Πρωσία, που τότε περιλάμβανε την πρωτεύουσα Βερολίνο και αρκετές μεγάλες πόλεις. Στις 26 Απριλίου 1933 ο Χέρμαν Γκέρινγκ, ενεργώντας ως υπουργός εσωτερικών της Πρωσίας, δημιούργησε το "Κρατικό Γραφείο Μυστικής Αστυνομίας" (Geheimes Staatspolizeiamt - Gestapa), το οποίο μεταξελίχθηκε στην "Κρατική Μυστική Αστυνομία" (Geheime Staatspolizei - Gestapo). Η Πρωσική αυτή υπηρεσία απαρτιζόταν αρχικά από τους ένστολους αστυνομικούς της Αστυνομίας τήρησης της τάξης (Ordnungpolizei - Orpo) και τους με πολιτικά αστυνομικούς δίωξης του ποινικού εγκλήματος (Kriminalpolizei – Kripo), στην οποία υπαγόταν και η "πολιτική αστυνομία" (Staatspolizei – Stapo). Τα δύο τελευταία τμήματα συνενέωθηκαν και σχημάτισαν τη Γκεστάπο, της οποίας επικεφαλής τοποθετήθηκε ο Ρούντολφ Ντιλς (Rudolf Diels).

Παράλληλα, ο Χίμλερ φρόντισε να δημιουργήσει, αρκετά πριν την άνοδο των Ναζί στην εξουσία, υπηρεσίες "ασφαλείας" μέσα στις δύο βασικές οργανώσεις του κόμματος, την SA και την SS. Ειδικότερα για την SS δημιούργησε, το 1931, την υπηρεσία SD (Sicherheitsdienst) - υπηρεσία ασφαλείας, επικεφαλής της οποίας ο Χίμλερ είχε τοποθετήσει τον Ράινχαρντ Χάιντριχ, ο οποίος κατείχε παράλληλα και το αξίωμα του επικεφαλής του τμήματος VI της Βαυαρικής αστυνομίας (της οποίας ηγείτο ο Χίμλερ από τις 9 Μαρτίου 1933). Σκοπός της SD ήταν να επιτηρεί τους αντιπάλους των εθνικοσοσιαλιστών, να παρέχει προστασία στα ηγετικά κλιμάκια του Κόμματος και να εντοπίζει - αντιμετωπίζει πιθανούς κινδύνους στο εσωτερικό του. Κατά το χρονικό διάστημα 1933 - 34 ο Χίμλερ σταδιακά απέκτησε τον έλεγχο στις τοπικές αστυνομίες των γερμανικών κρατιδίων, με εξαίρεση την Πρωσία, η οποία παρέμενε στη δικαιοδοσία του Γκέρινγκ. Στις 20 Απριλίου ο Ντιλς απομακρύνθηκε από τη θέση του και ο Χίμλερ έγινε ο ηγέτης μιας ενοποιημένης δύναμης ασφαλείας, της SD, η οποία αποτελούσε τη μοναδική υπηρεσία ασφαλείας για το Κόμμα. Αντίθετα με τις υπόλοιπες αστυνομικές υπηρεσίες, τις λειτουργικές δαπάνες των οποίων κάλυπτε το δημόσιο, η SD χρηματοδοτούνταν αποκλειστικά από το Κόμμα.

Το 1939 ο Χίμλερ αποφάσισε να ενοποιήσει την SD και την Ασφάλεια της Αστυνομίας (Sicherheitspolizei, SiPo). Η SiPo απαρτιζόταν από την Γκεστάπο (μυστική κρατική αστυνομία) και την Kripo (Kriminalpolizei, ποινική αστυνομία). Η νέα υπηρεσία ονομάστηκε Reichssicherheitshauptamt, Κεντρικό Γραφείο Ασφαλείας του Ράιχ (RSHA). Επικεφαλής της τοποθετήθηκε ο Ράινχαρντ Χάιντριχ. Το 1942, ύστερα από συντονισμένη από εκπαιδευμένους στη Βρετανία Τσέχους αντάρτες, ο Χάιντριχ δολοφονήθηκε. Την ηγεσία του RSHA αρχικά ανέλαβε ο ίδιος ο Χίμλερ, για να τοποθετήσει, τον Ιανουάριο του 1943, τον Ερνστ Κάλτενμπρουνερ], ο οποίος διατήρησε τη θέση ως το τέλος του Πολέμου, χωρίς, ωστόσο, να επιδείξει ούτε το ζήλο ούτε τις ικανότητες του δολοφονημένου προκατόχου του.

Οργάνωση

Ως κεντρική υπηρεσία, η RSHA ήλεγχε όλα τα επίσημα όργανα και υπηρεσίες της αστυνομίας, τόσο της κανονικής (ένστολης) όσο και μυστικής, του Γ' Ράιχ. Για τους σκοπούς χάριν των οποίων δημιουργήθηκε διέθετε πληθώρα τμημάτων, γραφείων, οργάνων και υπομονάδων, με άλλα λόγια αποτελούσε την πεμπτουσία της γραφειοκρατίας. Βασική της πηγή ισχύος ήταν η αποκαλούμενη "προστατευτική επιτήρηση" (Schutzhaft), δηλ. ο προληπτικός εγκλεισμός: κάποιος ύποπτος μπορούσε να σταλεί σε στρατόπεδο συγκέντρωσης χωρίς δίκη και χωρίς καμία δυνατότητα υπεράσπισης. Με τον τρόπο αυτό η ηγεσία του RSHA διέθετε απεριόριστη εξουσία.

Σύσκεψη υπό τον Χίμλερ: Μύλερ, Χάιντριχ, Νέμπε, Χούμπερ. Νοέμβριος 1939

Το 1940, ένα έτος μετά την επίσημη ίδρυσή του, το RSHA απαρτιζόταν από επτά άλλα, κάτω από αυτό, "γραφεία" (Ämter):

• Amt Ι (ανθρώπινοι πόροι). Διεκπεραίωνε διοικητικής φύσεως εργασίες και ήταν υπεύθυνο για τους πράκτορες εντός και εκτός Γερμανίας καθώς και για την εκπαίδευση συνεργατών. Επικεφαλής αρχικά ο νομικός, αντιστράτηγος των SS (Obergruppenführer) Δρ. Βέρνερ Μπεστ (Werner Best). Αντικαταστάθηκε το 1940 από τον ταξίαρχο των SS (Brigadeführer) Μπρούνο Στρέκενμπαχ (Bruno Streckenbach).
• Amt ΙΙ (οργάνωση, διοίκηση, νομοθεσία). Υπεύθυνο για τον εκπατρισμό των "εχθρών του Κράτους" και των Εβραίων καθώς και της κατάσχεσης των περιουσιών των συλλαμβανομένων / εξοριζομένων. Ήταν επίσης το τμήμα που ανέλαβε την κατασκευή των ειδικών οχημάτων μέσα στα οποία εκτελούνταν - με τα αέρια της εξάτμισης - ομαδικά οι Εβραίοι στα στρατόπεδα εξόντωσης. Επικεφαλής ο συνταγματάρχης των SS (Standartenführer) Χανς Νόκεμαν (Hans Nockemann).
• Amt III (Υπηρεσία εσωτερικής ασφαλείας). Η υπηρεσία συλλογής πληροφοριών εντός Γερμανίας: συνέλεγε και αξιοποιούσε τις αναφορές των πολυάριθμων "υποτμημάτων" της (Leitstellen), αξιολογούσε την επίδραση των διοικητικών μέτρων στον πληθυσμό και εξέφραζε απόψεις περί της πολιτικής αξιοπιστίας πολιτών. Οι απόψεις αυτές λαμβάνονταν σοβαρά υπόψη σε περιπτώσεις προαγωγών και μεταθέσεων στους τομείς της οικονομίας, της διοίκησης και των επιστημών. Ηγέτης της ο υποστράτηγος των SS 9Gruppenführer) Ότο Όλεντορφ (Otto Ohlendorf).
• Amt ΙV (Γκεστάπο). Αρχηγός της ο Χάινριχ Μύλερ (SS-Gruppenführer Heinrich Müller). Επικεφαλής του τμήματος IV (Referat IV B4) που υπαγόταν σε αυτήν ήταν ο Άντολφ Άιχμαν, ένας από τους βασικούς αρχιτέκτονες της Τελικής λύσης και του Ολοκαυτώματος. Αυτό το τμήμα είχε την εξουσία της "προστατευτικής επιτήρησης" και την ευθύνη δίωξης όλων των πραγματικών ή υποθετικών αντιπάλων του καθεστώτος: πολιτικοί όλων των Κομμάτων, ιερείς όλων των χριστιανικών (και μη) δογμάτων, Εβραίοι και "μη αρεστοί" πολίτες στέλνονταν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης χωρίς να απαιτείται καμία αιτιολόγηση και χωρίς δυνατότητα υπεράσπισης από πλευράς συλλαμβανομένων.
• Amt V, (Kriminalpolizei (Kripo). Η υπηρεσία αυτή κάλυπτε όλα τα μη πολιτικά και ποινικώς κολάσιμα αδικήματα, όπως φόνους, ληστείες, βιασμούς, εμπρησμούς κτλ. Επικεφαλής ο SS-Gruppenführer Άρτουρ Νέμπε (Arthur Nebe). Η υπηρεσία αυτή καταδίωκε επίσης τους Ρομά και τις άλλες αθιγγανικές φυλές ενώ είχε αναλάβει και τις διαδικασίες του προγράμματος ευθανασίας Τ-4.
• Amt VI, (Υπηρεσία εξωτερικής ασφαλείας). Υπηρεσία επιφορτισμένη με κατασκοπευτικές / αντικατασκοπευτικές δραστηριότητες στρατιωτικών ή, κυρίως μη στρατιωτικών ζητημάτων. Αρχικά επικεφαλής ήταν ο SS-Brigadeführer Χάιντς Γιοστ (Heinz Jost), ο οποίος αντικαταστάθηκε από τον SS-Brigadeführer Βάλτερ Σέλενμπεργκ (Walter Schellenberg).
• Amt VII (Υπηρεσία γραπτών τεκμηρίων, παρωνύμιο "Weltanschauliche Forschung", "φιλοσοφική έρευνα"). Υπηρεσία υπεύθυνη επί ιδεολογικών θεμάτων, δηλαδή της αντισημιτικής και αντι-τεκτονικής προπαγάνδας, της καταγραφής της κοινής γνώμης και της απήχησης που τύχαιναν σε αυτήν οι ενέργειες των εθνικοσοσιαλιστών. Επικεφαλής ο διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης και καθηγητής των Πανεπιστημίων του Κένιγκσμπεργκ και του Βερολίνου, καθηγητής Φραντς Ζιξ (Franz Six).

Το 1944 όλες οι υπηρεσίες αστυνόμευσης και κατασκοπείας, περιλαμβανομένων και των αντίστοιχων στρατιωτικών υπηρεσιών, υπάχθηκαν στο RSHA. Το RSHA διαλύθηκε και επίσημα στις 8 Μαΐου 1945.

Πηγές

Βιβλία

• Ντελαρύ, Ζακ (1984). Ιστορία της Γκεστάπο. Μετάφραση: Φούλα Χατζιδάκη. Αθήνα: Θεμέλιο. 

• Koehl, Robert Lewis (1983). The Black Corps: The Structure and Power Struggles of the Nazi SS. Μάντισον: University of Wisconsin Press. ISBN 978-0299091903. 

• Reitlinger, Gerald (1989). The SS: Alibi of a Nation, 1922-1945. Βοστώνη: Da Capo Press. ISBN 978-0306803512. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 1 Δεκεμβρίου 2015. 

Διαδίκτυο

• «The Police State» (html). deathcamps.org. 

• «The Evolution, Stracture and Membership of the RHSA» (html). Holocaust Research Project. 

Πρόσθετη βιβλιογραφία

• Gellately, Robert (1990). The Gestapo and German Society: Enforcing Racial Policy, 1933-1945. Οξφόρδη: Oxford University Press. doi:10.1093/acprof:oso/9780198228691.001.0001. ISBN 978-0198228691. 

• Hilberg, Raul (2003). The Destruction of the European Jews. I-III (3η έκδοση). Νιού Χέιβεν (Κονέκτικατ): Yale University Press. ISBN 978-0300095579. 

• Lumsden, Robin (2002). A Collector's Guide to Allgemeine SS. Μπέρμιγχαμ: Ian Allan Publishing. ISBN 978-0711029057. 

• Krausnick Helmut, Martin Broszat κ.άλ. (1973). Anatomy of the SS State. Σέντ Άλμπανς (Χέρτφορσαϊρ): Paladin Press. ISBN 978-0586080283. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Topographie des Terrors. Ιστότοπος του ομώνυμου Ιδρύματος που, μεταξύ άλλων, δημιούργησε τη μόνιμη έκθεση στην άλλοτε έδρα των SS, Γκεστάπο και RSHA (Βερολίνο, Wilhelm- und Prinz-Albrecht-Straße).