Χρήστης:Kleomang
Βασικό χαρακτηριστικό της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας είναι το γεγονός ότι οι πρακτικές και οι δράσεις της αποστασιοποιούνται από τον καπιταλισμό και το κράτος.[1] Η θεωρία της Silvia Federici, λοιπόν, επιχειρεί να αποδομήσει τις πτυχές του καπιταλισμού από τη σκοπιά του φύλου. Έχοντας ως βάση το νοικοκυριό και την απλήρωτη γυναικεία αναπαραγωγική εργασία, η συγγραφέας υποστήριξε ότι η εμφάνιση του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής σήμανε την απαξίωση της κοινωνικής θέσης των γυναικών. [2]
Ο όρος αναπαραγωγική εργασία, σύμφωνα με την ίδια[3], δεν αναφέρεται μόνο στην πράξη της γέννησης αλλά συμπεριλαμβάνει και όλες αυτές τις καθημερινές δραστηριότητες οι οποίες είναι απαραίτητες για την αναπαραγωγή της ίδιας της ζωής: πρωτίστως, συμπεριλαμβάνει τις «δουλειές του σπιτιού», όπως για παράδειγμα, το μαγείρεμα, το καθάρισμα, το πλύσιμο των ρούχων και των πιάτων αλλά και την ανατροφή των παιδιών. Επιπροσθέτως, ο όρος αυτός αφορά και την φροντίδα του περιβάλλοντος καθώς και άλλες δραστηριότητες που αναπαράγουν τον πολιτισμό και την γνώση.
Στο νέο χρηματικό καθεστώς που επέβαλλε ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής κατά την διάρκεια του 19ου αι., μόνο η παραγωγή για την αγορά θεωρείτο δραστηριότητα που παρήγαγε αξία, ενώ η αναπαραγωγή των εργατών έπαψε να θεωρείται καν εργασία. [4]Συνεπώς, η οικονομική σημασία της αναπαραγωγικής εργασιακής δύναμης έγινε αόρατη ∙ μετατράπηκε σε κάτι, που όχι μόνο είναι «φυσικό» να κάνουν οι γυναίκες, αλλά αντλούν και ευχαρίστηση από αυτό.[5] Η λειτουργία επομένως των γυναικών ως άμισθων εργαζόμενων στον οικιακό χώρο οδηγεί στον έμφυλο καταμερισμό εργασίας, στην διαφοροποίηση των εμπειριών ανδρών-γυναικών και στην διάκριση δημόσιας και ιδιωτικής σφαίρας.[6]
Λαμβάνοντας τα παραπάνω υπόψη, γίνεται κατανοητό ότι ο χώρος της ΚΑΟ και το έργο της Federici μοιράζονται πολλά κοινά στοιχεία. Η σημαντικότερη ομοιότητα είναι η προσπάθεια ανάδειξης των ποικίλων οικονομικών δραστηριοτήτων στην αγορά. Με την «μεταφορά του παγόβουνου» των Gibson -Graham[7] τονίζεται ότι ναι μεν η συμβατική έμμισθη απασχόληση είναι το εμφανές, αλλά κάτω από αυτό υπάρχει ένα μεγάλο σύνολο αόρατων οικονομιών, όπως η αναπαραγωγική εργασία των γυναικών, το οποίο θεωρείται υποδεέστερο. Άρα, στόχος και των δύο προσεγγίσεων είναι η έμφαση στο γεγονός ότι στην οικονομία δεν υπάρχει μόνο η έμμισθη απασχόληση και ότι αξία εν τέλει δεν έχει μόνο η συμβατική εργασιακή σχέση εργοδότη-εργαζόμενου. Αξία, τόσο για το πλαίσιο της Κοινωνικής Αλληλέγγυας Οικονομίας όσο και για τις γυναίκες, οι οποίες επωμίζονται το μεγαλύτερο μέρος της «οικιακής εργασίας» έχει η συλλογικότητα, η ελευθερία, η ισότητα και να νιώθουν τα ίδια τα άτομα ευχαρίστηση μέσα από οποιαδήποτε ενασχόληση.
Επιπλέον, βασική μέριμνα των δύο θεωρήσεων είναι να προάγουν την ισοτιμία των σχέσεων. Οι γυναίκες στην Ελλάδα, ιδιαίτερα μετά την οικονομική κρίση του 2008, συμμετέχουν σε αντισυμβατικές πολιτικές δράσεις και δίκτυα κοινωνικής αλληλεγγύης ∙ δημιουργούν δομές μακριά από τον κρατικό μηχανισμό και συνεπώς από την δημόσια- ανδρική σφαίρα δράσης. [8] Η αναπαραγωγική εργασία, σε αυτό το πλαίσιο λειτουργίας, παύει να αποτελεί ιδιωτική υπόθεση, τα ζητήματα της καθημερινότητας αναδεικνύονται και το προσωπικό γίνεται πολιτικό. Έτσι, οι γυναίκες, μέσω της συμμετοχής τους σε εναλλακτικού τύπου οικονομικές δραστηριότητες, αποκτούν ισχύ και εναντιώνονται στην πατριαρχία, η οποία αποτελεί τον θεμέλιο λίθο του καπιταλισμού. [9]
Τέλος, τόσο ο χώρος της ΚΑΟ όσο και το έργο της Federici οραματίζονται έναν διαφορετικό κόσμο. Το πρώτο βήμα για την επίτευξη αυτού του στόχου, σύμφωνα με τις Gibson-Graham, είναι η επανεξέταση του διαφορετικού έξω από δυαδικές και ιεραρχικές δομές, όπως άνδρας-γυναίκα, δημόσιος-ιδιωτικός, ισχυρός-αδύναμος. Με την ανάδειξη λοιπόν εναλλακτικών πρακτικών, παύουν ορισμένες να θεωρούνται αδιαπραγμάτευτες και δεδομένες, τα νοήματα αλλάζουν και η συμβατική ταυτότητα της οικονομίας αποδομείται. [10]Η παραμελημένη κοινότητα γίνεται ηθικός και πολιτικός χώρος αποφάσεων, όπου σημασία έχει η συλλογική δράση και η αλληλεπίδραση του τοπικού επιπέδου με όλα τα υπόλοιπα. [11]Ομοίως, η Federici ισχυρίζεται ότι η λύση είναι η επανάκτηση του ελέγχου πάνω στις υλικές συνθήκες της παραγωγής των ανθρώπινων όντων και η δημιουργία νέων μορφών συνεργασίας για την φροντίδα των ηλικιωμένων και των αρρώστων, την ανατροφή των παιδιών και την φροντίδα του οικοσυστήματος. [12]Υπό αυτό το πρίσμα, οι άνθρωποι θα είναι σε θέση να κατανοήσουν την βαθιά σχέση που υπάρχει μεταξύ του νοικοκυριού, της έμμισθης απασχόλησης, του περιβάλλοντος, του πολιτισμού και της γνώσης. Για να μπορέσουμε λοιπόν να ζήσουμε σε έναν κόσμο από κοινού χωρίς φύλο, θα πρέπει η ίδια η θεώρηση και ο τρόπος ύπαρξης του κόσμου να αλλάξει ριζικά.[13]
[1] Κάρολος- Ιωσήφ Καβουλάκος και Γιώργος Γριτζάς, Εναλλακτικοί οικονομικοί και πολιτικοί χώροι Κοινωνικά κινήματα και χωρική ανάπτυξη, ΣΕΑΒ, Αθήνα, 2015, σελ. 16.
[2] Silvia Federici, Ο κάλιμπαν και η μάγισσα: γυναίκες, σώμα και πρωταρχική συσσώρευση, μτφρ Ίρια Γραμμένου, Λία Γυιόκα, Παναγιώτης Μπίκας, Λουκής Χασιώτης, Εκδόσεις των ξένων, Θεσσαλονίκη, 2011, σελ. 21.
[3] Silvia Federici, The means of Reproduction, Interview with Silvia Federici by Lisa Rudman and Marcy Rein, Race, Poverty and The environment, 19 (2), 2012, σελ. 55.
[4] Silvia Federici, Ο κάλιμπαν…, σελ. 113.
[5] Silvia Federici, Wages Against Housework, Falling Wall Press and the Power of Women Collective, Bristol, 1975.
[6] Silvia Federici, Ο κάλιμπαν…, σελ. 158.
[7] Κάρολος-Ιωσήφ Καβουλάκος και Γιώργος Γρίτζας, Εναλλακτικοί….., σελ. 78.
[8] Yota Papageorgiou, Vasiliki Petousi, Gender resilience in times of economic crisis: Findings from Greece, Partecipazione e Conflitto, 11(1), 2018, σελ. 145-174.
[9] Silvia Federici, Ο κάλιμπαν…, σελ. 20.
[10] Κάρολος-Ιωσήφ Καβουλάκος και Γιώργος Γρίτζας, Εναλλακτικοί….., σελ. 78-79.
[11] Κάρολος-Ιωσήφ Καβουλάκος και Γιώργος Γρίτζας, Εναλλακτικοί….., σελ. 82.
[12] Silvia Federici, Ο κάλιμπαν…, σελ. 18.
[13] David Bollier, Κοινά: Μια σύντομη εισαγωγή, Angelus Novus, Αθήνα, 2016, σελ. 144.