Μετάβαση στο περιεχόμενο

Χρήστης:Kentro Laografias

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών

Το Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας είναι ένα από τα δεκατέσσερα Eρευνητικά Kέντρα της Ακαδημίας Αθηνών, στην οποία εντάχθηκε από την ίδρυσή της (1926). H Ακαδημία Αθηνών είναι Nομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου και εποπτεύεται από το Yπουργείο Πολιτισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων.

Ιδρύθηκε το 1918 από τον Νικόλαο Γ. Πολίτη ως «Λαογραφικό Αρχείο», με αντικείμενο τη Λαογραφία δηλαδή «την περισυλλογήν πάσης της λαογραφικής ύλης και την δημοσίευσιν αυτής».

Σήμερα αποτελεί σημαντικό κέντρο τεκμηρίωσης του λαϊκού πολιτισμού με πλουσιότατο Αρχείο ανέκδοτου υλικού για όλες τις πτυχές του λαϊκού βίου και ειδική Βιβλιοθήκη. Πραγματοποιεί επιτόπιες έρευνες, ερευνητικά προγράμματα, εκδόσεις, συνέδρια, εκθέσεις, εκδηλώσεις και υποστηρίζει επιστημονικά πολιτιστικούς φορείς στην ελληνική περιφέρεια και μουσεία. Συνεργάζεται με ομοειδείς φορείς στην Ελλάδα και το Εξωτερικό. 

Ιστορία

Το Λαογραφικόν Αρχείον ιδρύθηκε το 1918.[1] Εμπνευστής και ιδρυτής του υπήρξε ο Νικόλαος Γ. Πολίτης[2] καθηγητής της ελληνικής Αρχαιολογίας και Μυθολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, «πατέρας» της Επιστήμης της Λαογραφίας στην Ελλάδα. Πρώτος Διευθυντής του Αρχείου υπήρξε ο Στίλπων Κυριακίδης.

Το 1926, με την ίδρυση της Ακαδημίας Αθηνών, το Λαογραφικόν Αρχείον μαζί με την Υπηρεσία του Ιστορικού Λεξικού της Ελληνικής Γλώσσης, την Εθνική Μουσική Συλλογή (ιδρύθηκαν το 1914) και άλλες υπηρεσίες υπάγεται στη δικαιοδοσία της.[3][4]

Το 1944 εγκρίθηκε από τη Σύγκλητο της Ακαδημίας Αθηνών ο πρώτος Κανονισμός Εργασιών του Λαογραφικού Αρχείου, τον οποίο συνέταξε ο Γεώργιος Μέγας, Διευθυντής του Αρχείου από το 1936.

Το 1966 το Λαογραφικόν Αρχείον, επί διευθύνσεως Γεωργίου Κ. Σπυριδάκη, μετονομάσθηκε σε Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας (Ν.Δ. 4545/1966). Με απόφαση της Συγκλήτου της Ακαδημίας Αθηνών το 1967 εγκρίθηκε νέος Κανονισμός Εργασιών του Κέντρου.

Το 1990 με τον νόμο Περί Έρευνας (Ν. 1894/1990) οι Συντάκτες, δηλαδή το επιστημονικό προσωπικό του Κέντρου εντάσσεται σε βαθμίδες Ερευνητών μετά από κρίση. Από το 1996 και εξής με τη βοήθεια ευρωπαϊκών Προγραμμάτων εκσυγχρονίζει τον τρόπο λειτουργίας του και ψηφιοποιεί το πλούσιο αρχειακό υλικό του (χειρόγραφα, έντυπα, φωτογραφίες, μουσικές και κινηματογραφικές καταγραφές, αντικείμενα μουσειακής συλλογής). Το Κέντρο Λαογραφίας αποτελεί κέντρο τεκμηρίωσης του λαϊκού πολιτισμού, φορέα έρευνας και βήμα θεωρητικού και μεθοδολογικού προβληματισμού που απηχεί την πολλαπλότητα της κοινωνικής πραγματικότητας και τις ερευνητικές ιδιαιτερότητες της Ελληνικής Λαογραφίας.

Το αρχείο του περιλαμβάνει πλούσιο πρωτογενές ανέκδοτο και έντυπο λαογραφικό υλικό, μουσικές καταγραφές και ηχογραφήσεις, φωτογραφίες και κινηματογραφήσεις, για όλες τις εκφάνσεις του λαϊκού πολιτισμού ως προς τον πνευματικό και υλικό βίο, το οποίο άρχισε να συγκεντρώνεται από τα τέλη του 19ου αιώνα.

Οι σύγχρονες ερευνητικές συγκυρίες με την προσέγγιση των επιστημονικών πεδίων της Λαογραφίας, της Εθνολογίας και της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, η δυνατότητα συντήρησης και ψηφιοποίησης του πολύτιμου υλικού του με τη βοήθεια ευρωπαϊκών προγραμμάτων, η μεταστέγαση του (2002) στο νεοκλασικό κτήριο το οποίο εξασφάλισε η δωρεά του Ιδρύματος Λίλιαν Βουδούρη συνέβαλαν στην βελτίωση ερευνητικών δυνατοτήτων του Κέντρου.

Κτήριο

Η μεταστέγαση του Κέντρου Λαογραφίας κρίθηκε απαραίτητη το 1995 προκειμένου να επιτευχθεί η αναδιοργάνωσή του, ιδιαίτερα με την πραγματοποίηση ευρωπαϊκού Προγράμματος εκσυγχρονισμού του (Ε.Π.Ε.Α.Ε.Κ.). Η διευθύντρια Αικατ. Πολυμέρου-Καμηλάκη εισήγαγε στην Εφορευτική Επιτροπή το θέμα της μεταστέγασης του Κέντρου και τα μέλη της απεφάσισαν ομόφωνα να το προωθήσουν στη Διοίκηση της Ακαδημίας. Με συντονισμένες ενέργειες του τότε Προέδρου της Εφορευτικής Επιτροπής Ακαδημαϊκού M. Παλλαντίου, του επόπτη του Kέντρου Ακαδημαϊκού Παν. Λιγομενίδη, του τότε Προέδρου της Ακαδημίας αειμνήστου Γιάγκου Πεσμαζόγλου και της διευθύντριας, το ΄Ιδρυμα Λίλιαν Βουδούρη με μια γενναία χορηγία εξασφάλισε νέα στέγη για το Κέντρο Λαογραφίας στο νεοκλασικό κτήριο στην οδό Ηπίτου 3. Το κόστος της ανακαίνισης του κτηρίου καλύφθηκε από την Ακαδημία Αθηνών και τη χορηγία της εταιρείας Θεμελιοδομή Α.Ε.

Στο πλαίσιο του το οποίο αναλυτικότερα περιλαμβάνει τα εξής υποέργα:

Αρχείο Χειρογράφων

To Αρχείο Χειρογράφων αποτελείται από ανέκδοτα κατά κύριο λόγο χειρόγραφα στα οποία περιέχονται πληροφορίες ποικίλης λαογραφικής ύλης. Προέρχονται από επιτόπιες έρευνες των συντακτών – ερευνητών ή εξωτερικών συνεργατών του Κέντρου και φίλων της Λαογραφίας. Τα παλαιότερα χειρόγραφα του Λαογραφικού Αρχείου είναι εκείνα της Ύλης Πολίτου (με ανεξάρτητη αρίθμηση 1-3.149), ορισμένα από τα οποία χρονολογούνται από τις αρχές του 19ου αιώνα. Ο εμπλουτισμός του Αρχείου και η επεξεργασία των χειρογράφων του εντάσσονται στο αρχειακό έργο του Κέντρου. Στο πλαίσιο κυρίως ευρωπαϊκών προγραμμάτων (Έργο «Δημιουργία Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης του Λαϊκού Πολιτισμού», Επιχειρησιακού Προγράμματος «Κοινωνία της Πληροφορίας», 2004-2008) το Κέντρο πραγματοποίησε ψηφιοποίηση των χειρογράφων του Αρχείου (Κατάλογος χειρογράφων).

Εθνική Μουσική Συλλογή

Στο Λαογραφικό Αρχείο δημιουργήθηκε το Μουσικό Τμήμα στο οποίο έχει συγχωνευθεί από το 1927 η Εθνική Μουσική Συλλογή, ιδρυμένη το 1914 (Νόμος 432) «προς διάσωσιν και περισυλλογήν των ασμάτων, των χορών και των μουσικών οργάνων του ελληνικού λαού».

Το 1939 απέκτησε το απαραίτητο «δια τας φωνοληψίας» μηχάνημα, το οποίο, λόγω των εθνικών περιπετειών και, παρά τις προσπάθειες του τότε Διευθυντή Γεωργίου Μέγα «δια την χρήσιν και την καταγραφήν των δημωδών μελωδιών», χρησιμοποιήθηκε μετά το 1950, όταν το Λαογραφικό Αρχείο απέκτησε ειδικό μουσικό «συντάκτη». Το Κέντρο διαθέτει μουσικές καταγραφές από το 1952 και εξής σε μεγάλο αριθμό ταινιών και κασετών (περίπου 30.000 ώρες), οι οποίες ψηφιοποιούνται σταδιακά στο πλαίσιο ειδικών προγραμμάτων αλλά και των τακτικών εργασιών του στον χώρο του Μουσικού Εργαστηρίου «Μενέλαος Παλλάντιος» του Κέντρου. Το 2005 με δωρεά της κ. Ελένης Ντάλα περιήλθε στο Κέντρο η Συλλογή μουσικών καταγραφών σε ογδόντα κυλίνδρους από κερί καθώς και το μοναδικό μουσικό όργανο «παναρμόνιο» του αειμνήστου μουσικού - μουσικολόγου Κωνσταντίνου Ψάχου. Με αφορμή τη δωρεά αυτή πραγματοποιήθηκε ειδική επιστημονική ημερίδα (δημοσιεύτηκαν τα πρακτικά).

Εθνική Δισκοθήκη

Το 1966 συγκροτήθηκε στο Κέντρο δια νόμου (4545) η Εθνική Δισκοθήκη, στην οποία κατατίθενται από τις δισκογραφικές εταιρείες δίσκοι δημοτικής και λαϊκής μουσικής. Σήμερα η δισκοθήκη διαθέτει 13.000 περίπου δίσκους βινυλίου εις διπλούν και μεγάλο αριθμό δίσκων πυκνής εγγραφής (CD) και εμπλουτίζεται συνεχώς με νέο υλικό από τις εταιρείες παραγωγής και ιδιώτες.

Μουσειακή Συλλογή

Η Μουσειακή Συλλογή Λαογραφικών Αντικειμένων, η οποία σήμερα αριθμεί περίπου 1200 αντικείμενα, συγκροτήθηκε το 1939. Η Συλλογή αποτελείται από αγροτικά εργαλεία, σκεύη, ενδυμασίες, αντικείμενα κεραμικής, μουσικά όργανα κ.ά. Η συλλογή εμπλουτίστηκε από νέες προσφορές, μεταξύ των οποίων το μοναδικό μουσικό όργανο « μικρό Παναρμόνιο» του Κωνσταντίνου Ψάχου, τα αντικείμενα της Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρείας, μέρος των οποίων εκτίθεται στο «Κέντρο Λαϊκής Τέχνης και Παράδοσης»(οικία Αγγελικής Χατζημιχάλη) του Δήμου Αθηναίων και  αντικείμενα της Συλλογή του Εθνολόγου Νίκου Παπαγεωργίου (τάματα, μουσικά όργανα, διακοσμημένα αυγά). Τα αντικείμενα της Μουσειακής Συλλογής καταγράφονται σε ειδικές ηλεκτρονικές Βάσεις Δεδομένων. Έχουν συντηρηθεί και εκτίθενται κατ’ επιλογήν στη μόνιμη έκθεση του κτηρίου του Κέντρου.  

Φωτογραφικό Αρχείο

Το Κέντρο διαθέτει πλουσιότατο φωτογραφικό υλικό, του οποίου ο όγκος υπολογίζεται σε 40.000 φωτογραφίες ενταγμένες κατά κύριο λόγο στα χειρόγραφα των συλλογέων και των ερευνητών από τις επιτόπιες έρευνές τους, καθώς και αρνητικά (φιλμς). Το φωτογραφικό αρχείο εμπλουτίζεται συνεχώς από τις αποστολές των ερευνητών, αλλά και αξιόλογες δωρεές, όπως εκείνη της κ. Ελένης-Φαίης Σταμάτη (1.600 φωτογραφίες) και εκείνη του Δημητρίου Καλούσιου (7.000 τεκμήρια σε ψηφιακή μορφή). Στο πλαίσιο ειδικών προγραμμάτων αλλά και των τακτικών εργασιών του Κέντρου πραγματοποιείται η ψηφιοποίηση και ηλεκτρονική αρχειοθέτηση του φωτογραφικού υλικού και η τοποθέτησή του σε ειδικές φωτοθήκες με σκοπό την πλήρη ανάπτυξη του Αρχείου.

Κινηματογραφικό Αρχείο

Το 1962 ιδρύθηκε από τον τότε Διευθυντή Γ. Κ. Σπυριδάκη το Tμήμα Κινηματογραφικών Θεμάτων του λαϊκού πολιτισμού, το οποίο στη συνέχεια εμπλούτισε ο ερευνητής Γ. Ν. Αικατερινίδης. Το αρχείο διαθέτει 82 κινηματογραφήσεις λαογραφικών θεμάτων σε ταινίες των 16mm. Από τη δεκαετία του 1980 χρησιμοποιήθηκαν από τους ερευνητές κατά τις επιτόπιες έρευνες βιντεοκάμερες, ενώ σήμερα χρησιμοποιούνται ψηφιακές κάμερες. Οι ταινίες των 16 mm., είναι υπό ψηφιοποίηση ώστε να βελτιωθεί η πρόσβαση σε αυτές. Θέματα από το κινηματογραφικό υλικό του Κέντρου έχουν προβληθεί, είτε αυτόνομα είτε ενσωματωμένα σε κινηματογραφικά ντοκιμαντέρ σε πολλές περιστάσεις, από την Ελληνική Τηλεόραση. 

Βιβλιοθήκη

Από τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του Λαογραφικού Αρχείου άρχισε να συγκροτείται η ειδική λαογραφική Βιβλιοθήκη του. Μεταπολεμικά συστηματοποιήθηκε η οργάνωσή της και εμπλουτίστηκε με βάση κυρίως τα επιστημονικά ενδιαφέροντα και τις ερευνητικές ανάγκες των ερευνητών του. Πρόκειται για μια ειδική επιστημονική, μη δανειστική Βιβλιοθήκη, η οποία είναι πρωτίστως στη διάθεση των ερευνητών του Κέντρου, αλλά και των ειδικών επιστημόνων, μεταπτυχιακών φοιτητών και άλλων μελετητών, που την επισκέπτονται για τις έρευνές τους. Διαθέτει 40.000 και πλέον λήμματα, μεταξύ των οποίων υπάρχουν σπάνιες λαογραφικές και άλλες εκδόσεις του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ού αιώνα.

Η Βιβλιοθήκη εμπλουτίζεται συνεχώς και ενημερώνεται συστηματικά με αγορές και δωρεές βιβλίων, περιοδικών, ανατύπων και άλλων εντύπων, ελληνικών και ξένων. Σήμερα η πρόσβαση στο έντυπο υλικό της βιβλιοθήκης είναι εφικτή και μέσω του ηλεκτρονικού καταλόγου (OPAC) της Ακαδημίας Αθηνών.

Όσον αφορά τα δημοσιεύματα του Κέντρου μεγάλο μέρος τους είναι διαθέσιμα στο σύνολο τους σε ψηφιακή μορφή από το διαδίκτυο. Επίσης στην ιστοσελίδα του Κέντρου Λαογραφίας διατίθενται σε ψηφιακή μορφή σπάνια πλέον λαογραφικά βιβλία και μελέτες.

Ημέρες και ώρες λειτουργίας αναγνωστηρίου: Δευτέρα - Τρίτη – Τετάρτη – Πέμπτη - Παρασκευή, 9.00–14.00. Τηλ.: 210 3664768

e-mail: folklibr@academyofathens.gr

Εκδοτικές σειρές

Λαογραφικές αποστολές (επιτόπια έρευνα)

Την καταγραφή των λαογραφικών φαινομένων άρχισε πριν από έναν περίπου αιώνα ο ιδρυτής της Λαογραφίας Νικόλαος Πολίτης. Η «Ύλη Πολίτου» αποτελεί την πρώτη συλλογή χειρογράφων του Κέντρου.

Έκτοτε έχει συγκροτηθεί ο θησαυρός των χειρογράφων, ο οποίος εμπλουτίζεται συνεχώς με τις τακτικές ή «επ’ ευκαιρία» αποστολές των ερευνητών του Κέντρου για επιτόπια έρευνα, με ετήσιους διαγωνισμούς συλλογής υλικού, με ειδικά ερωτηματολόγια αλλά και με προσφορά στοιχείων από φίλους της Λαογραφίας.

Οι ολιγάριθμοι συντάκτες/ερευνητές που προσέφεραν τις υπηρεσίες τους στο Κέντρο από την ίδρυσή του μέχρι σήμερα ανταποκρίθηκαν στους πολλαπλούς σκοπούς του, συχνά υπό αντίξοες οικονομικές και υλικοτεχνικές συνθήκες και χωρίς τη βοήθεια εξειδικευμένου προσωπικού και κατέγραψαν τις κατά τόπους εκδηλώσεις του λαϊκού πολιτισμού με συνεντεύξεις, ηχογραφήσεις, φωτογραφήσεις, κινηματογραφήσεις, αποτυπώσεις, συμμετοχική παρατήρηση κ.λπ.

Επιστημονικά Συνέδρια και ημερίδες (επιλογή)

Μουσεία και εκθέσεις (επιλογή)

Το Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών αναπτύσσει μια νέα μουσειακή πολιτική προσφέροντας το επιστημονικό υπόβαθρο και συμμετέχοντας στον σχεδιασμό και τη δημιουργία εξειδικευμένων τοπικών μουσείων στην περιφέρεια στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του για την έρευνα, μελέτη και προβολή του λαϊκού πολιτισμού ακολουθώντας την αρχή της ανταποδοτικότητας προς αυτούς που αποτελούν τη βάση του γνωστικού του αντικείμενου.

Εκπαίδευση

Το Κέντρο Λαογραφίας στο πλαίσιο της συνεργασίας του με τους εκπαιδευτικούς από την ίδρυσή του έως σήμερα έχει δημιουργήσει και διαθέσει λεπτομερή εγχειρίδια επιτόπιας έρευνας τα οποία έχουν χρησιμοποιήσει ευρύτατα οι εκπαιδευτικοί για τις ανάγκες τους. Επίσης έχει δημιουργήσει ψηφιακές εκπαιδευτικές εφαρμογές και ειδικά εκπαιδευτικά βιβλία με λαογραφική θεματολογία.

Σύλλογοι

Το Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών στο πλαίσιο των γενικότερων ενδιαφερόντων του για τους φορείς του λαϊκού πολιτισμού, έχει δημιουργήσει βάση δεδομένων σχετικά με τα πατριδοτοπικά-λαογραφικά σωματεία (συλλόγους, εταιρείες, ομοσπονδίες κ.λπ.) που δραστηριοποιούνται σε ολόκληρο τον ελλαδικό χώρο. Σκοπός της δημιουργίας της βάσης είναι να εμπλουτισθεί και να είναι προσβάσιμη στο ευρύτερο κοινό μέσω της ιστοσελίδας του Κέντρου.

Επικοινωνία

Διεύθυνση: Oδός Ηπίτου 3, 105 57 ΑΘΗΝΑ

Τηλ.: 210 3318042, 210 3318043 Γραμματεία: 210 3664751, -752 Θυρωρείο: 210 3664753 Fax: 210 3313418, 210 3664735 E-mail: keel@academyofathens.gr URL: http://www.kentrolaografias.gr http://www.academyofathens.gr

Παραπομπές - σημειώσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

ΠΗΓΕΣ

Πρακτικά της Ακαδημίας Αθηνών, 1-88 (1926-2013).

Επετηρίς του Λαογραφικού Αρχείου /Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, τόμ. 1-33 (1939 κ.ε.).

Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας: Ιστορικό, Προγράμματα Ανάπτυξης, Eκσυγχρονισμός, (3η έκδοση αναθεωρημένη, Aθήνα 2006 [Kείμενα: Aικ. Πολυμέρου – Kαμηλάκη, Επιμέλεια: Ε. Καραμανές]).

Αικατερίνη Πολυμέρου-Καμηλάκη, Ανάπτυξη Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης του Λαϊκού Πολιτισμού στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Κοινωνία της Πληροφορίας», Αθήνα 2008, σ. 24.

Ο Νικόλαος Γ. Πολίτης και το Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας – Πρακτικά Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου (Μέγαρον Ακαδημίας Αθηνών, 4-7 Δεκεμβρίου 2003), Αικατερίνη Πολυμέρου-Καμηλάκη (γεν. επιμ.), Παρασκευάς Ποτηρόπουλος (επιμ. ύλης), Παναγιώτης Καμηλάκης (επιστ.-φιλολογ. επιμ.), Δημοσιεύματα του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών αρ. 23, Αθήνα 2012, σ. 1192 [τόμ. Α, σ. 1-646, τόμ. Β΄, σ. 647-1192]

Aikaterini Polymerou-Kamilaki, Evangelos Karamanes, «National Ethnology Reports. Folklore Studies in Greece», International Society for Ethnology and Folklore Newsletter, November 2014, vol. 12, no 2, σ. 12-16.