Χρήστης:Chris Vassiliadis/πρόχειρο
Περιηγητισμός και ταξίδια στην πρώιμη Βυζαντινή περίοδο (Η περίοδος του Μεσαίωνα στην Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία)
Πριν την περίοδο του μεσαίωνα οι περιηγητές ήταν κυρίως γεωγράφοι και ιστορικοί όπως ο Όμηρος, Ηρώδοτος, ο Στράβωνας. Ο τελευταίος έξησε μεταξύ 63π.Χ~24 μ.Χ, συνέγραψε 17 βιβλία με τίτλο τα Γεωγραφικά. Τα βιβλία αυτά βρίσκονται σε καλή κατάσταση στην βιλιοθήκη του πανεπιστημίου του Μιλάνου. Στο 7ο και 10ο βιβλίο του περιγράφει την Μακεδονία και Θράκη και Αιτωλία αντίστοιχα όπου μεταξύ άλλων χαρακτηριστικά αναφέρει μέσα στα κείμενά του δοξασίες και αντιλήψεις των κατοίκων που συνδέονταν με τις περιοχές που περιέγραφε (Strabo, 1924[1]· Κοραής, 1815: Μέρος 4ο[2]). Χαρακτηριστικά είναι τα ακόλουθα αποσπάσματα από τον Στράβωνα σχετικά με την περιοχή της Χαλκιδικής (Ζ’ Βιβλίο «Χρηστομάθειαι», 330) και τους κατοίκους της Αιτωλίας και Αθηνών (Χ3, Αιτωλία):
«[..] Η χερσόνησος Παλλήνη, στην οποία βρίσκεται ο ισθμός, η πόλη που παλαιότερα ονομαζόταν Ποτίδαια και τώρα Κασσάνδρεια, ονομαζόταν Φλέγρα παλαιότερα. Κάποτε κατοικούνταν από τους γίγαντες για τους οποίους λέγονται οι μύθοι, μια ασεβής και ανομία φυλή, την οποία ο Ηρακλής κατέστρεψε. Έχει τέσσερις πόλεις, Άφυτος, Μένδη, Σκιώνη, Σάνι [..]» και «[..]Όπως και σε όλες τις άλλες απόψεις, οι Αθηναίοι συνεχίζουν να είναι φιλόξενοι σε ξένα πράγματα, όπως και στη λατρεία των θεών, γιατί καλωσόρισαν τόσες πολλές ξένες τελετές που τους γελοιοποίησαν οι κωμικοί ποιητές και μεταξύ αυτών ήταν οι θρακικές και φρυγικές τελετές. [..]»
Στις απαρχές της εξιστόρισης γεγονότων –μπορούμε να εντοπίσουμε τα πρώτα στοιχεία στυλοβατών του λεγόμενου σημερινού «story telling» των γεωγραφικών προορισμών και των σύγχρονων τεχνικών προβολής και ανάδειξης τουριστικών προορισμών. Τα πρώτα στοιχεία σύζευξης χαρακτηριστικών της μυθοπλασίας και ιστορίας με την πραγματικότητα της εποχής, είχαν τεθεί την αρχαία, κλασσική και ρωμαϊκή περίοδο μέσα από κείμενα των πρώτων ιστοριογράφων και γεωγράφων. Μελετώντας τα κείμενα κατανοεί κανείς ότι κατά τον πρώϊμο Μεσαίωνα στην Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία υπήρχαν στον Ελλαδικό χώρο μεταξύ άλλων έργων οχυρώσεις των πόλεων με κάστρα τείχη και κατάλληλη τοιχοποιία για να διασφαλίζονται τα σημεία διαμονής, των κατοίκων και επισκεπτών, τα σημεία των λιμανιών και αγορών και ανάπτυξης εμπορικών δραστηριοτήτων των μετακινούμενων ταξιδιωτών, διπλωματών, εμπόρων, από τυχών επιδρομές βαρβάρων, παραβατικών και ταραχοποιών. Ο βυζαντινός λόγιος και ιστορικός Προκόπιος ο Καισαρεύς (Καισάρια της Παλαιστίνης) που έξησε κατά τα έτη 500~565 μ.Χ. στο έργο του έξι τόμων «Περί Κτισμάτων» αναφέρει και περιγράφει τα οικοδομικά έργα του Ιουστινιανού. Στο Δ’γ βιβλίο περιγράφει τις κατασκευές του Ιουστιανιανού (Dewing, 1940)[3]. Σημαντικό σύμφωνα με τον Προκόπιο είναι να διασφαλίζονται οι πόλεις της εποχής του που διέθεταν πλούτο και προσέλκυαν το ενδιαφέρον επισκεπτών και βαρβάρων επιδρομέων, χαρακτηριστικό είναι το κείμενο που ακολουθεί και αφορά το Βυζάντιο (Βιβλίο Δ’γ):
«[..]Οι άνθρωποι εκεί χτίζουν και κοσμούν τα προάστια τους, όχι μόνο για να καλύψουν τις πραγματικές ανάγκες της ζωής, αλλά επιδεικνύουν προκαλώντας αηδία την απεριόριστη πολυτέλεια και όλες τις άλλες κακίες που η δύναμη του πλούτου φέρνει όταν πρόκειται για τους ανθρώπους. Και συσσωρεύουν πολλά έπιπλα στα σπίτια τους και το καθιστούν σημείο όπου διατηρούν ακριβά αντικείμενα. Έτσι, όταν κάποιος από τους εχθρούς κατακλύζει ξαφνικά τη γη των Ρωμαίων, η ζημιά που προκαλείται εκεί είναι πολύ μεγαλύτερη από ό, τι σε άλλα μέρη και στη συνέχεια η περιοχή κατακλύζεται από ανεπανόρθωτες καταστροφές. [..]» .
Θα λέγαμε λοιπόν ότι στην περιοχή της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας εξακολουθούν κατά τη πρωϊμη περίοδο του Μεσαίωνα να βελτιώνονται και να αναπτύσσονται οι προσπάθειες για ειρήνη μέσω κατακτήσεων και διασφάλισης των περιοχών καθώς και μέσω της διπλωματίας. Οι Αυτοκράτορες δίνουν έμφαση στην ανάπτυξη των εσόδων που χρειάζονται για τη δημιουργία έργων και υποδομών. Σημαντικό σημείο αναφοράς αποτελεί και η εξασφάλιση κατάλληλου ανθρώπινου δυναμικού στη Διπλωματία, στο Δημόσιο, στον στρατό, στα τεχνικά έργα. Η Αυτοκρατορία κατά περιόδους λόγω, του εμπορίου που σε αυτό συντελούν οι υποδομές σε λιμάνια, των ασφαλέστερων μετακινήσεων ως αποτέλεσμα των υποδομών και διαθέσημων πληροφοριών που υπάρχουν για τα σημεία μετακίνησης και επίσκεψης· θέτει και συντηρεί σταδιακά τις πρώτες βάσεις για ανάπτυξη ασφαλών ταξιδιών μεταξύ δυτικών και ανατολικών επαρχιών της πρώην Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και των περιοχών που τις περιβάλλουν. Η γοργή ανάπτυξη των κτήσεων ενός νέου κατακτητή στην περιοχή επέφερε σταδιακά σημαντικές αλλαγές όσον αφορά το ρίσκο των μετακινήσεων και την ασφάλεια των μετακινούμενων εντός των ορίων της πρώην Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Χαρακτηριστικό είναι ότι η Κωνσταντινούπολη αποτελεί το Ανατολικό όριο της Ευρώπης και της Χριστιανοσύνης για περίπου μια χιλιετίδα λόγω των μοναδικής της οχύρωσης -λόγω των τειχών που την περιέβαλαν-, της διαπραγματευτικής ικανότητας και της δυνατότητάς της να αντιμετωπίζει τους εισβολείς. Τα ευρωπαϊκά κράτη και οι λαοί φιλοξένησαν τους νέους στην περιοχή ενοχλητικούς νομάδες, ακόμη και διαπραγματεύονταν και συνήψαν συμβάσεις μαζί τους. Η κινητικότητα του εμπορίου σταδιακά δημιούργησε προϋποθέσεις για την μετακίνηση πληθυσμών από την Ανατολή προς τη Δύση και το αντίστροφο. Ενδεικτικό παράδειγμα περιηγητικού έργου της μεσαιωνικής εποχής αποτελεί επίσης το υλικό συγγραφής που περιλαμβάνει επιστολές και ημερολόγια του εμπόρου και διπλωμάτη, Κυριάκου από την Αγκόνα (Cyriac of Ancona, Ciriaco de’ Pizzecolli) που έζησε μεταξύ 1391-1452 δηλαδή την περίοδο πριν την Άλωση της Κωνσταντινούπολης. Το έργο του αναφέρεται στα ταξίδια που πραγματοποίησε την εποχή εκείνη όπου περιγράφει μεταξύ άλλων και την κλασσική πολιτιστική κληρονομιά των αρχαίων χρόνων στους προορισμούς που επισκέπτονταν. Μεταξύ 1443-1449 πραγματοποίησε την τελευταία σειρά επισκέψεων ξεκινώντας από την Ιταλία και καταλήγοντας στο εσωτερικό της Ελλάδας, τα νησιά του Αιγαίου, την Μικρά Ασία (Ανατολία), την Θράκη, το Άγιο Όρος, την Κωνσταντινούπολη, τις Κυκλάδες και την Κρήτη (Bodnar & Foss, 2003)[4].
Απόσπασμα από το βιβλίο υπο δημοσίευση του Χρήστου Βασιλειάδη, Η Διαχείριση και το Μάρκετινγκ των Τουριστικών Προορισμών, 4η έκδοση Κεφάλαιο 1, Θεσσαλονίκη Εκδόσεις Καραγιώργος Bros.
- ↑ Strabo, (Translated by Horace Leonard Jones) (1924). Geography, Volume III: Books 6-7. USA: Loeb Classical Library 182. Cambridge, MA: Harvard University Press.
- ↑ Κοραής, Α. (1815). Στράβωνος Γεωγραφικών-Βιβλία Επτάκαιδέκα, (17) Εκδίδοντος και διορθούντος Α. Κοραή, φιλοτίμω των ομογενών Χίων, επ΄αγαθώ της Ελλάδος, Μέρος Πρώτον-Τέταρτον (PDF). Εν Παρισίοις: εκ της τυπογραφίας Ι.Μ. Εβεράρτου ΑΙΩΕ.
- ↑ Dewing, H.B. (Translated by H. B. Dewing, Glanville Downey) (1940). In Procopius. On Buildings. General Index. Loeb Classical Library 343. Cambridge: MA: Harvard University Press.
- ↑ Bodnar & Foss, E. W & C., (2003). Ciriaco, D’ Ancona, 1391-1452; Later Travels. USA: Harvard College- The I Tatti Renaissance Library. ISBN 0-674-00758-1.