Σλος Χάρτχαϊμ
Συντεταγμένες: 48°16′52″N 14°06′50″E / 48.28111°N 14.11389°E
| Σλος Χάρτχαϊμ | |
|---|---|
 | |
 | |
| Είδος | σατώ, γεωργικό κτίριο[1] και μουσείο |
| Αρχιτεκτονική | Αναγέννηση |
| Διεύθυνση | Hartheim 1[1] και Schlossstraße 1, 4072 Alkoven[2] |
| Γεωγραφικές συντεταγμένες | 48°16′52″N 14°6′50″E |
| Διοικητική υπαγωγή | Αλκόφεν[1] |
| Χώρα | Αυστρία[1] |
| Βραβεία | Österreichisches Museumsgütesiegel[3] |
| Προστασία | προστατευόμενο μνημείο[1] |
| Ιστότοπος | |
| Επίσημος ιστότοπος | |
 Πολυμέσα | |
| δεδομένα (π) | |
Το Σλος (κάστρο) Χάρτχαϊμ είναι κτίσμα, το οποίο, κατά την περίοδο από τον Μάιο του 1940 έως τον Αύγουστο του 1941, χρησιμοποιήθηκε ως εγκατάσταση για την εκτέλεση του προγράμματος Ευθανασίας Τ-4 για την εξόντωση των πνευματικά ασθενών στην Ναζιστική Γερμανία.
Θέση, Ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το Σλος Χάρτχαϊμ βρίσκεται στο χωριό Αλκόφεν (Alkoven), κοντά στο Λιντς της Αυστρίας και σχετικά κοντά στο Στρατόπεδο συγκέντρωσης Μαουτχάουζεν-Γκούζεν. Το αρχικό κτίσμα χρονολογείται από τον 9ο αιώνα, ενώ τη σημερινή μορφή του έλαβε κατά το τέλος του 16ου αιώνα από τον Γιάκομπ φον Χαγκ (Jakob von Hag).[4] Από το 1793 το κτίσμα πέρασε στην ιδιοκτησία της πριγκηπικής οικογένειας Στάρεμμπεργκ (Starhemberg). Ο Πρίγκηπας Καμίλο Στάρεμμπεργκ (Camillo Furst Starhemberg), το 1898, το δώρισε στην φιλανθρωπική οργάνωση Άνω Αυστρίας (Landes wohltatigkeitsverein in Oberosterreich), η οποία εγκατέστησε σε αυτό ένα οίκο στέγασης παιδιών που έπασχαν από κρετινισμό, ιδιωτία ή άλλες πνευματικές ή σωματικές παθήσεις. Μπορούσε να στεγάσει περίπου 200 παιδιά, την φροντίδα των οποίων είχαν αναλάβει καλογραίες του τάγματος των Αγίων Βικεντίου και Παύλου.
Στέγαση του Τ-4
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Όταν τέθηκε σε εφαρμογή το Πρόγραμμα Ευθανασίας T-4, το Σλος Χάρτχαϊμ ήταν από τα πρώτα οικήματα που επιλέχθηκαν ως εγκατάσταση για την εφαρμογή του. Δημιουργήθηκε ένας θάλαμος αερίων, διαστάσεων 5,8 μ x 3,8 μ. και ύψους 2,7 μ. Όπως σε όλα τα ανάλογα ιδρύματα, ήταν καμουφλαρισμένος σε λουτρό και μπορούσε να χωρέσει περίπου 150 άτομα. Κατασκευάσθηκαν, επίσης, δύο (τουλάχιστον) κρεματόρια, ένα στην ανατολική πλευρά της εσωτερικής αυλής και ένα στην ίδια την αυλή. Τα γραφεία της διοίκησης στεγάστηκαν στους επάνω ορόφους, ενώ ο χώρος εξόντωσης βρισκόταν, όπως προαναφέρθηκε, στο ισόγειο. Στην δυτική πλευρά του κτηρίου κατασκευάσθηκε, επίσης, μια ξύλινη προέκταση, η οποία χρησίμευε ως χώρος πρώτης υποδοχής των "ασθενών". Ο χώρος αυτός είχε κατασκευασθεί με τέτοιο τρόπο, ώστε η άφιξή τους να περνά απαρατήρητη από τους διερχόμενους ή τους γείτονες.
Η πρώτη εφαρμογή του σχεδίου στο Χάρτχαϊμ πραγματοποιήθηκε τον Μάιο του 1940: Θανατώθηκαν με αέριο 633 άτομα, τα οποία είχαν μεταφερθεί εκεί με τα γκρίζα λεωφορεία της "Gekrat",[5] τα οποία οδηγούσαν τέσσερεις οδηγοί από το προσωπικό του Προγράμματος. Όταν η διαδικασία θανάτωσης ολοκληρώθηκε και πριν αποτεφρωθούν τα πτώματα, αφαιρέθηκαν από αυτά όλα τα χρυσά δόντια που τυχόν είχαν. Την επίβλεψη του θαλάμου αερίου και, πολλές φορές, τον χειρισμό του, επέβλεπε ο Γιόζεφ Βαλάστα (Josef Vallasta). Το Ίδρυμα διευθυνόταν, ως προς τον ιατρικό του προσανατολισμό, από τον ψυχίατρο του Λιντς Δρα Ρούντολφ Λονάουερ (Rudolf Lonauer), με βοηθό τον Δρα Γκέοργκ Ρένο ( Georg Renno) από το Στρασβούργο. Αυτοί οι δύο ήσαν οι υπεύθυνοι για την εξόντωση των ασθενών. Διοικητικά το Ίδρυμα διευθυνόταν από τον Λοχαγό (της Αστυνομίας αρχικά, των SS αργότερα) Κρίστιαν Βιρτ (Christian Wirth), ο οποίος είχε την ευθύνη ολόκληρου του προσωπικού και της ασφάλειας του Ιδρύματος και επέβλεπε την εφαρμογή του Προγράμματος. Βοηθοί του ήταν οι Φραντς Στανγκλ και Φραντς Ραϊχλάιτνερ (Franz Reichleitner), επιθεωρητές της Αστυνομίας (Kripo).
Ο πληθυσμός της περιοχής, όμως, σύντομα άρχισε να υποπτεύεται ότι κάτι δεν πήγαινε καλά με το Ίδρυμα. Οι περίοικοι έβλεπαν τα γκρί λεωφορεία να μεταφέρουν στο Χάρτχαϊμ ασθενείς, όμως δεν έβλεπαν ποτέ κάποιους από αυτούς να αναχωρούν. Σύντομα, κάποιοι συνδύασαν την άφιξη του λεωφορείου με τον μαύρο καπνό που αναδυόταν λίγη ώρα μετά από την καπνοδόχο του κτηρίου. Φήμες άρχισαν να διαδίδονται στην περιοχή, ιδιαίτερα επειδή ο καπνός διέχεε στην ατμόσφαιρα οσμές καμένης σάρκας και καμένων μαλλιών. Η διοίκηση του Ιδρύματος αναγκάστηκε να εκδώσει ανακοίνωση ότι - δήθεν - στο κτήριο καιγόταν χρησιμοποιημένο μηχανέλαιο, ωστόσο η ανακοίνωση δεν έπεισε, αν και συνοδεύτηκε από την απειλή σύλληψης όποιου ισχυριζόταν το αντίθετο. Το Χάρτχαϊμ ακολούθησε την ίδια μοίρα με τα υπόλοιπα κέντρα ευθανασίας: Η λειτουργία τους ανεστάλη (επίσημα) στα τέλη Αυγούστου του 1941, ύστερα από διαταγή του ίδιου του Χίτλερ και αφού είχαν θανατωθεί εκεί περίπου 12.700 ασθενείς. Ωστόσο, το Χάρτχαϊμ συνέχισε να λειτουργεί ως κέντρο εξόντωσης, αυτή τη φορά όχι ασθενών στα πλαίσια του Τ-4, αλλά κρατουμένων από Στρατόπεδα συγκέντρωσης. Όπως ήταν φυσικό, οι πρώτοι κρατούμενοι μεταφέρθηκαν από το γειτονικό Μαουτχάουζεν, μερικοί, μάλιστα, είχαν οικειοθελώς προσφερθεί για την μεταφορά τους σε "άλλο στρατόπεδο, που έμοιαζε με σανατόριο". Θανατώθηκαν, έτσι, στο Χάρτχαϊμ Ρώσοι αιχμάλωτοι πολέμου, Εβραίοι, Μάρτυρες του Ιεχωβά και μουσουλμάνοι κρατούμενοι που μεταφέρονταν από το Νταχάου, το Γκρος-Ρόζεν και το Στρατόπεδο συγκέντρωσης Φλόσενμπεργκ. Ο συνολικός αριθμός των θυμάτων αυτών υπολογίζεται περίπου σε 20.000.[6]
Η τελευταία εξόντωση κρατουμένων έγινε στις 11 Δεκεμβρίου 1944. Ύστερα από αυτήν, άλλοι κρατούμενοι του Μαουτχάουζεν μεταφέρθηκαν εκεί και εργάστηκαν για την κατεδάφιση των εγκαταστάσεων του θαλάμου αερίων και των κρεματορίων. Το προσωπικό φρόντισε να καταστρέψει όλα τα σχετικά αρχεία, ωστόσο η Συμμαχική Επιτροπή Έρευνας ανακάλυψε στο Χάρτχαϊμ ένα μικρό κιβώτιο με στατιστικά στοιχεία, με βάση τα οποία καταβλήθηκε προσπάθεια προσδιορισμού του αριθμού των θυμάτων στο Ίδρυμα.
Σήμερα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το 1954 τα δωμάτια του κάστρου μετατράπηκαν προσωρινά σε διαμερίσματα προς ενοικίαση αλλά μόνο το 1969 κατασκευάσθηκε ένα μνημείο στα σημεία του κτηρίου που είχαν χρησιμοποιηθεί στις θανατώσεις των θυμάτων. Το 1995 δημιουργήθηκε ο Σύλλογος του Σλος Χάρτχαϊμ (Verein Schloss Hartheim) με στόχο την περαιτέρω διερεύνηση των γεγονότων που διαδραματίσθηκαν εκεί. Παράλληλα δημιούργησε στο κτήριο ένα μικρό μουσείο.
Πηγές, Αναφορές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Wiki Loves Monuments monuments database. 18 Αυγούστου 2017. tools
.wmflabs .org /heritage /api /api .php?action=search&format=json&srcountry=at&srlanguage=de&srid=4168. - ↑ www
.schloss-hartheim .at /index .php /info /kontakt. Ανακτήθηκε στις 14 Μαΐου 2021. - ↑ www
.museumsguetesiegel .at /shop /shop .php?detail=1255467007. Ανακτήθηκε στις 15 Μαρτίου 2020. - ↑ «Mauthausen Memorial». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Ιανουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 27 Νοεμβρίου 2008.
- ↑ Gekrat (Gemeinnützige Krankentransport GmbH, Φιλανθρωπικό Ίδρυμα Μεταφοράς Ασθενών), ελεγχόταν τότε απευθείας από την Καγκελαρία του Ράιχ
- ↑ Ιστοχώρος Έρευνας Ολοκαυτώματος[νεκρός σύνδεσμος]
Βιβλιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Nazi 'Euthanasia' Programs" στο Dieter Kuntz, ed., Michael Burleigh: Deadly Medicine: Creating the Master Race, United States Holocaust Memorial Museum/University of North Carolina Press, 2004. ISBN 0-8078-2916-1.
- Henry Friedlander: The Origins of Nazi Genocide. From Euthanasia to the Final Solution, University of North Carolina Press, Chapel Hill & London, 1995, ISBN 0-8078-2208-6.
- Ernst Klee: Euthanasie im NS-Staat. Die Vernichtung lebensunwerten Lebens, Frankfurt am Main 1983, ISBN 3-5962-4326-2 (στη γερμανική).
- Ernst Klee: Was sie taten. Was sie wurden, ISBN 3596243645 (στη γερμανική).