Σαϊτοπόλεμος

Ο σαϊτοπόλεμος είναι έθιμο το οποίο αναβιώνει στη Μεσσηνία κάθε Πάσχα.

Οι σαΐτες κατασκευάζονται από χαρτόνι δημιουργώντας έναν κύλινδρο και στην συνέχεια γεμίζονται από μείγμα μπαρουτιού και πετρελαίου, με αποτέλεσμα να βγαίνει μια έντονη φλόγα με δυνατό θόρυβο.

Ενώ επικρατεί η άποψη ότι οι σαΐτες χρησιμοποιήθηκαν από τους Μεσσήνιους κατά την Ελληνική Επανάσταση, στην πραγματικότητα κάτι τέτοιο δεν αποδεικνύεται από καμία πηγή και είναι μια επινόηση ώστε να προσδώσει "επαναστατικό" κύρος στο έθιμο. Γραπτές αναφορές έχουμε για το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα όπου αναφέρεται ότι οι σαϊτομάχοι κατέληγαν στον ποταμό Νέδοντα και επιδείδονταν στον σαϊτοπόλεμο που συχνά μετατρέπονταν σε πραγματικό πόλεμο με πυρά :«Οι σαϊτολόγοι με φεσάκια στην κεφαλή και με κάπες ανταρτικές, έχοντας ανηρτημένους ντορβάδες γεμάτους από σαΐτες και με την σάλπιγγα και τον μασαλά, κατά την νύκτα πήγαιναν κατ' ενορίας παρά τον ποταμόν Νέδοντα, όπου εκεί δινόταν η μάχη, που πολλές φορές κατέληγε σε αληθινή με τα όπλα» («Καλαμάτα – Οδοιπορικό σε πλατείες και δρόμους της πόλης», σελ. 68, Αναστασία Μηλίτση – Νίκα, Χριστίνα Θεοφιλοπούλου – Στεφανούρη, ΓΑΚ – Αρχεία Νομού Μεσσηνίας. 2016 [β΄ έκδοση]).[1] [2] Αρχειοθετήθηκε 2019-05-06 στο Wayback Machine.

Το έθιμο έχει καθιερωθεί να γίνεται την Κυριακή του Πάσχα στην Καλαμάτα και στη Μεσσήνη . Εδώ και πλέον ένα αιώνα δεν είχε αναφερθεί κανένας τραυματισμός ή θάνατος ατόμου που παρακολουθούσε τον σαϊτοπόλεμο, παρά μόνο κάποιοι ελάχιστοι τραυματισμοί (εγκαύματα) των ίδιων των σαϊτολόγων. Λανθασμένα επικρατεί η άποψη ότι υπήρχαν ακρωτηριασμοί από την χρήση σαίτας. Οι όποιοι ακρωτηριασμοί συνέβησαν από εκρήξεις βαρελότων, που συχνά τα ρίχνουν θεατές ή ακόμα και άτομα που βρίσκονται στα μπουλούκια των σαΐτολόγων.

Για πολλές δεκαετίες ο σαϊτοπόλεμος διεξάγονταν σε χωμάτινα γήπεδα με περίφραξη και έτσι ο θεατής έβλεπε το έθιμο με ασφάλεια.Τα γήπεδα βρίσκονταν σε λαϊκές γειτονιές σχετικά στα όρια της πόλης με δύσκολη πρόσβαση ειδικά για άτομα που δεν ξέρουν την πόλη της Καλαμάτας. Η ραγδαία τουριστική προβολή της Καλαμάτας αναπόφευκτα παρέσυρε και τον σαϊτοπόλεμο όπου με την συγκυρία του πλαστικού χλοοτάπητα στα γήπεδα που φιλοξενούσαν κάποτε τον σαϊτοπόλεμο, το έθιμο μεταφέρθηκε στο κέντρο της πόλης στο κεντρικό δημοτικό πάρκινκ του Νέδοντα όπου ο θεατής ήταν αφύλαχτος. Η μεταφορά δικαιολογήθηκε επίσης από τον Δήμο και από το γεγονός ότι στις αρχές του αιώνα το έθιμο γινόταν στο κέντρο της πόλης.

Ο σαϊτοπόλεμος σήμερα περνάει μια κρίσιμη καμπή και πρέπει να αναθεωρηθεί ο τόπος διεξαγωγής και γενικώς οι όροι διεξαγωγής, καθώς το Πάσχα του 2019 (28/4/19) έχασε την ζωή του ένας 53χρονος εικονολήπτης που κατέγραφε το έθιμο, από μια σαϊτα που έφυγε από τα χέρια ενός σαϊτομάχου.

Για τον θάνατο του εικονολήπτη Κώστα Θεοδωρακάκη από σαΐτα, στον σαϊτοπόλεμο της Καλαμάτας ανήμερα το Πάσχα του 2019, καταδικάστηκαν από το Τριμελές Πλημμελειοδικείο Καλαμάτας ο τέως δήμαρχος Καλαμάτας και νυν (2022) περιφερειάρχης Πελοποννήσου Παναγιώτης Νίκας, ο αντιδήμαρχος (τότε δημοτικός σύμβουλος) Νίκος Μπασακίδης, και ο 65χρονος καπετάνιος του μπουλουκιού όπου έφυγε η σαΐτα.[3]

Πηγές

• Χρήστος Ζερίτης και ο Σύλλογος Σαϊτολόγων Δήμου Καλαμάτας «Ο σαϊτοπόλεμος – Το ζεϋμπέκικο της φωτιάς», εκδ.Το Αντίδοτο

• Καγκελάρης, Ν. (2013), Βασίλη Κωνσταντόπουλου Στοιχεία Λαϊκού πολιτισμού μέσα από την αφήγησή του, Αθήνα, Βιβλιοεπιλογή, σσ.41-43 [4]