Ομαδοσυνεργατική μάθηση

Μορφές

Η επίσημη ομαδοσυνεργατική μάθηση δομείται, διευκολύνεται και παρακολουθείται από τον εκπαιδευτικό διαρκώς και χρησιμοποιείται στην εργασία για την επίτευξη των στόχων της ομάδας (π.χ. στην ολοκλήρωση μίας ενότητας). Κάθε εκπαιδευτικό υλικό ή ανάθεση εργασίας μπορεί να προσαρμοστεί σε αυτόν τον τύπο μάθησης. Οι ομάδες μπορούν να αποτελούνται από 2-6 άτομα και ποικίλουν ανάλογα με τη διάρκεια συζητήσεων που διαρκούν είτε λίγα λεπτά είτε μία ολόκληρη περίοδο. Οι τύποι στρατηγικών της επίσημης ομαδοσυνεργατικής μάθησης περιλαμβάνουν:

• Την τεχνική Jigsaw (συνεργατικής συναρμολόγησης)

• Ανάθεση εργασιών που εμπλέκουν την ομάδα στη λύση ενός προβλήματος και στην λήψη αποφάσεων

• Εργαστήρια ή πειράματα

• Ομότιμη επανεξέταση έργου (π.χ. επεξεργασία δοκιμίου)

Έχοντας την εμπειρία και αναπτύσσοντας δεξιότητες από αυτό το είδος μάθησης, συχνά διευκολύνεται η άτυπη και η τυπική μάθηση. Οι δραστηριότητες Jigsaw είναι θαυμάσιες διότι ο μαθητής αναλαμβάνει το ρόλο του δασκάλου σε ένα θέμα που του δίνεται και είναι υπεύθυνος να διδάξει το συγκεκριμένο θέμα σε έναν συμμαθητή του. Η ιδέα είναι ότι αν οι μαθητές είναι σε θέση να διδάξουν κάτι, τότε έχουν ήδη μάθει το υλικό.

Η άτυπη ομαδοσυνεργατική μάθηση συνδυάζει την ομαδική με την παθητική μάθηση εφιστώντας την προσοχή στο υλικό μέσα από μικρές ομάδες σε όλο το μάθημα ή με συζητήσεις στο τέλος του μαθήματος, και συνήθως εμπλέκει ομάδες των δύο (π.χ. συζητήσεις ένας προς έναν). Αυτές οι ομάδες είναι συχνά προσωρινές και μπορούν να αλλάξουν από μάθημα σε μάθημα (πολύ αντίθετα στην επίσημη μάθηση όπου δύο μαθητές μπορεί να είναι στην ίδια ομάδα στο εργαστήριο κατά τη διάρκεια ολόκληρου του εξαμήνου, συνεισφέροντας ο ένας στην επιστημονική γνώση του άλλου).

Οι συζητήσεις συνήθως έχουν τέσσερα στοιχεία που συμπεριλαμβάνουν την διατύπωση απαντήσεων σε ερωτήσεις που τίθενται από τον εκπαιδευτικό, την ανταλλαγή απαντήσεων σε ερωτήσεις που τέθηκαν με έναν συνεργάτη, ακούγοντας τις απαντήσεις του συνεργάτη τους στην ίδια ερώτηση και δημιουργώντας μία βελτιωμένη απάντηση. Αυτή η μορφή μάθησης επιτρέπει στον μαθητή να επεξεργάζεται, να κατανοεί και να διατηρεί περισσότερες πληροφορίες.

Στην ομαδοσυνεργατική μάθηση, αυτές οι ομάδες συνομηλίκων συναθροίζονται για μεγάλα χρονικά διαστήματα (π.χ. κατά τη διάρκεια ενός έτους ή αρκετών χρόνων όπως στο λύκειο ή στις μετα-λυκειακές σπουδές), για να βελτιώσουν και να συνεισφέρουν ο ένας στη γνώση του άλλου για ένα θέμα μέσα από συχνές ουσιώδεις συζητήσεις, ενθαρρύνοντας ο ένας τον άλλον και υποστηρίζοντας την ακαδημαϊκή και προσωπική επιτυχία των μελών της ομάδας.

Η τυπική ομαδοσυνεργατική μάθηση (π.χ. μία μακροπρόθεσμη ομαδική μελέτη) είναι αποτελεσματική για την εκμάθηση πολύπλοκων θεμάτων κατά τη διάρκεια του προγράμματος σπουδών ή του εξαμήνου και καθιερώνει το ενδιαφέρον, υποστηρίζοντας τις σχέσεις συνομηλίκων, που με τη σειρά της παρακινεί και ενδυναμώνει τη δέσμευση του μαθητή απέναντι στην εκπαίδευση της ομάδας, ενώ παράλληλα παρατηρείται ενίσχυση της αυτοεκτίμησης και της αυτο-αξίας. Επίσης, η ομαδοσυνεργατική προσέγγιση κάνει τους μαθητές υπεύθυνους για την εκπαίδευση των μελών της ομάδας τους σε περίπτωση που κάποιο μέλος απουσιάζει από το μάθημα. Αυτό είναι αποδοτικό και σε προσωπικό αλλά και σε κοινωνικό επίπεδο.

Τον Δεκέμβριο του 2011 έγινε διαθέσιμη στο κοινό μία ειδική έκδοση της εφημερίδας Co-operative Studies πάνω στο θέμα της ομαδοσυνεργατικής μάθησης. Εκδόθηκε από τον Maureen Breeze. Η έκδοση περιείχε 14 άρθρα τα οποία συντάχθηκαν από θεωρητικούς και πρακτικούς της ομαδοσυνεργατικής μάθησης. Στους αρθρογράφους συμπεριλαμβάνονται οι Alan Wilkins (Ομαδοσυνεργατική μάθηση: ένα συναφές πλαίσιο), Nigel Rayment (Ομαδοσυνεργατική μάθηση: αξίες στην πράξη), Wendy Jolliffe (Ομαδοσυνεργατική μάθηση: καθιστώντας την εργασία στην τάξη) και Nick Matthews (Διδάσκοντας για τους υποστηρικτές της Ομαδοσυνεργατικής μάθησης στο πανεπιστήμιο του Ηνωμένου Βασιλείου University Business School)

Στοιχεία

Οι Brown & Ciuffetelli Parker (2009) και Siltala (2010) συζητούν τα 5 βασικά και ουσιώδη στοιχεία της ομαδοσυνεργατικής μάθησης:

1. Θετική αλληλεξάρτηση

1.1. Οι μαθητές πρέπει να συμμετέχουν ολοκληρωτικά και να προωθούν την προσπάθεια εντός της ομάδας

1.2. Κάθε μέλος της ομάδας έχει μία εργασία/ρόλο/ευθύνη και επομένως πρέπει να πιστεύει ότι είναι υπεύθυνο τόσο για την δική του μάθηση όσο και για των υπόλοιπων από την ομάδα του.

2. Πρόσωπο με πρόσωπο προαγωγική αλληλεπίδραση

2.1. Τα μέλη προάγουν το ένα την επιτυχία του άλλου

2.2. Οι μαθητές εξηγούν ο ένας στον άλλον τι έχουν μάθει ή μαθαίνουν και αλληλοβοηθούνται με κατανόηση και αποπεράτωση των εργασιών.

3. Ατομική και ομαδική ευθύνη

3.1. Κάθε μαθητής πρέπει να αποδεικνύει τη γνώση του περιεχομένου που μελετάται

3.2. Κάθε μαθητής είναι υπεύθυνος για την μάθηση την εργασία του, εξαλείφοντας, επομένως, την Κοινωνική οκνηρία

4. Κοινωνικές δεξιότητες

4.1. Κοινωνικές δεξιότητες που πρέπει να διδαχθούν για να πραγματοποιηθεί επιτυχώς η ομαδοσυνεργατική μάθηση

4.2. Οι δεξιότητες περιλαμβάνουν την αποτελεσματική επικοινωνία, τις διαπροσωπικές και τις ομαδικές δεξιότητες

• Ηγεσία

• Λήψη αποφάσεων

• Οικοδόμηση εμπιστοσύνης

• Επικοινωνία

• Ικανότητες διαχείρισης των συγκρούσεων

5. Ομάδα επεξεργασίας

5.1. Κάθε τόσο οι ομάδες πρέπει να αξιολογούν την αποδοτικότητά τους και να αποφασίζουν πως μπορεί να βελτιωθεί

Προκειμένου οι μαθητές να βελτιωθούν σημαντικά, δυο χαρακτηριστικά πρέπει να παρουσιάζονται:

1. Κατά τον σχεδιασμό των εργασιών της ομαδοσυνεργατικής μάθησης και της ανταμοιβής, πρέπει να αναγνωρίζονται η ατομική υπευθυνότητα και η ευθύνη. Τα άτομα πρέπει να γνωρίζουν ακριβώς ποιες είναι οι ευθύνες τους και ότι λογοδοτούν απέναντι στην ομάδα τους ώστε να καταφέρουν να φτάσουν τους στόχους τους.

2. Όλα τα μέλη της ομάδας πρέπει να εμπλέκονται ώστε η ομάδα να ολοκληρώσει το έργο της. Προκειμένου αυτό να επιτευχθεί, κάθε μέλος πρέπει να έχει μία εργασία για την πραγματοποίηση της οποίας είναι υπεύθυνα όλα τα μέλη της ομάδας.

Τεχνικές

Υπάρχει μεγάλος αριθμός διαθέσιμων τεχνικών της ομαδοσυνεργατικής μάθησης. Κάποιες από αυτές τις τεχνικές της ομαδοσυνεργατικής μάθησης συνδυάζουν τους φοιτητές, ενώ άλλες αποτελούνται από μικρές ομάδες των τεσσάρων ή πέντε μαθητών. Εκατοντάδες τεχνικές έχουν δημιουργήσει τις δομές τους, ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν από οποιοδήποτε εκπαιδευτικό περιεχόμενο. Εύκολες δομές που μπορούν να εφαρμοστούν είναι οι Think- Pair- Share (Σκέψου- Συνεργάσου- Μοιράσου), Think- Pair- Write (Σκέψου- Μοιράσου- Γράψε), μία παραλλαγή του Round Robin, όπως και η Reciprocal Teaching Technique. Από τις πιο γνωστές τεχνικές της ομαδοσυνεργαστικής μάθησης είναι η Jigsaw (Συνεργατική Συναρμολόγηση), η Jigsaw II (Συνεργατική Συναρμολόγηση II) και η Reverse Jigsaw (Αντίστροφη Συνεργατική Συναρμολόγηση).

Think- Pair- Share (Σκέψου- Συνεργάσου- Μοιράσου)

Αρχικά αναπτύχθηκε από τον Frank T. Lyman (1981). Η τεχνική αυτή επιτρέπει στους μαθητές να θέτουν ερωτήσεις ή προβλήματα σιωπηλά. Οι μαθητές μπορούν να γράφουν τις σκέψεις τους ή απλά να παραθέτουν τις εμπνεύσεις τους. Όταν ζητηθεί από έναν μαθητή να συνεργαστεί με έναν ομότιμο συμμαθητή του συζητήσουν τις ιδέες του και στην συνέχεια ακούει εκείνος τις ιδέες του συμμαθητή του. Συνεργάζονται μέσω του διαλόγου και ο δάσκαλος επιζητεί στην συνέχεια απαντήσεις από όλη την ομάδα.

Jigsaw (Συνεργατική συναρμολόγηση/ Τεχνική παζλ)

Οι μαθητές είναι μέλη σε δύο ομάδες: η αρχική ομάδα και η εμπειρογνώμων ομάδα. Στην ανομοιογενή αρχική ομάδα, ανατίθεται στον κάθε μαθητή ένα διαφορετικό θέμα. Μόλις ένα θέμα προσδιοριστεί, οι μαθητές φεύγουν από την αρχική ομάδα και μετακινούνται στην ομάδα με τους υπόλοιπους μαθητές, όπου του ανατίθεται ένα από τα θέματα τους. Στην νέα ομάδα που βρίσκονται, οι μαθητές μαθαίνουν το περιεχόμενο μαζί, πριν επιστέψουν στην αρχική τους ομάδα. Μόλις επιστρέψουν στην αρχική τους ομάδα, καθένας από τους μαθητές είναι υπεύθυνος να διδάξει ή να αναθέσει το θέμα που είχε αναλάβει.

Jigsaw II (Συνεργατική συναρμολόγηση ΙΙ/Τεχνική παζλ II)

Η μέθοδος jigsaw II (Συνεργατική Συναρμολόγηση II) αναπτύχθηκε από τον Robert Slavin (1980) και είναι μία παραλλαγή του jigsaw (Συνεργατική Συναρμολόγηση). Στην μέθοδο αυτή ανατίθεται στα μέλη της αρχικής ομάδας το ίδιο εκπαιδευτικό υλικό, αλλά ο καθένας επικεντρώνεται σε διαφορετικό τμήμα του υλικού. Κάθε μέλος πρέπει να γίνει εμπειρογνώμων στο τμήμα που έχει αναλάβει και να το διδάξει έπειτα στα υπόλοιπα μέλη της ομάδας του.

Reverse Jigsaw (Αντίστροφη συνεργατική συναρμολόγηση/τεχνική παζλ)

Η παραλλαγή δημιουργήθηκε από τον Timothy Hedeen (2003). Διαφέρει από την αρχική δομή της Συνεργατικής Συναρμολόγησης ως προς την διάρκεια που διαρκεί η διδασκαλία της δραστηριότητας. Στην τεχνική της Αντίστροφης Συνεργατική Συναρμολόγηση οι μαθητές από την ομάδα των εμπειρογνώμων διδάσκουν στην υπόλοιπη τάξη το περιεχόμενο που είχαν αναλάβει, επομένως είναι προτιμότερο για την αρχική ομάδα να διδαχθεί το περιεχόμενο με αυτόν τον τρόπο.

Reciprocal Teaching (Αμοιβαία Διδασκαλία)

Οι Brown και Paliscar ανέδειξαν την τεχνική της αμοιβαίας διδασκαλίας. Είναι μία ομαδοσυνεργατική τεχνική, η οποία επιτρέπει στους μαθητές να συνεργάζονται και να συμμετέχουν σε διαλόγους σχετικά με το κείμενο. Οι συνεργάτες αναλαμβάνουν με την σειρά τους να διαβάσουν και να θέσουν ερωτήσεις ο ένας στον άλλον, λαμβάνοντας άμεση ανατροφοδότηση. Ένα τέτοιο μοντέλο επιτρέπει στους μαθητές να χρησιμοποιούν σημαντικές μεταγνωστικές τεχνικές, όπως είναι η αποσαφήνιση, η ερώτηση, η πρόβλεψη και η σύνοψη. Αναδεικνύει την ιδέα, ότι οι μαθητές μπορούν να μάθουν αποτελεσματικά ο ένας από τον άλλον.

The Williams

Οι μαθητές συνεργάζονται ώστε να απαντήσουν σε ένα ερώτημα, το οποίο συνδέεται με τον εκπαιδευτικό στόχο του μαθήματος. Κάθε ομάδα έχει διαφορετικές ερωτήσεις, οι οποίες αυξάνουν την γνωστική ικανότητα και επιτρέπει στους μαθητές να προοδεύουν και να φτάσουν στον εκπαιδευτικό στόχο.

STAD (or Student- Teams- Achievements Divisions)

Οι μαθητές τοποθετούνται σε μικρά γκρουπ ή σε ομάδες. Η τάξη στο σύνολο της παρουσιάζει το μάθημα και στην συνέχεια οι μαθητές εξετάζονται. Τα άτομα βαθμολογούνται ως ομάδα. Παρόλα αυτά τα τεστ είναι ατομικά αλλά οι μαθητές ενθαρρύνονται στο να δουλέψουν μαζί, ώστε να βελτιώσουν την συνολική επίδοση της ομάδας.

Βιβλιογραφία

Johnson, D., Johnson, R., & Holubec, E. (1988). Advanced Cooperative Learning. Edin, MN: Interaction Book Company.

Journal of Co-operative Studies, December 2011, Volume 44, Number

Brown, H., & Ciuffetelli, D.C. (Eds.). (2009). Foundational methods: Understanding teaching and learning. Toronto: Pearson Education.

Siltala, R. (2010). Innovativity and cooperative learning in business life and teaching. University of Turku.

Siltala, R., Suomala, J., Taatila, V. & Keskinen, S. (2007). Cooperative Learning in Finland and in California during the innovation process. In Andriessen D. (Eds.) (2007). Intellectual Capital. Haarlem: Inholland University.

Brown, H., & Ciuffetelli, D.C. (Eds.). (2009). Foundational methods: Understanding teaching and learning, p. 507. Toronto: Pearson Education.