Οιδίποδας (Βολταίρου)

Ο Οιδίπους' ή Οιδίποδας (γαλλικά: Oedipe) είναι μια τραγωδία από τον Γάλλο δραματουργό και φιλόσοφο Βολταίρο που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1718. Ήταν η πρώτη του παράσταση και το πρώτο λογοτεχνικό έργο για το οποίο χρησιμοποίησε το ψευδώνυμο Βολταίρος (το πραγματικό του όνομα ήταν Φρανσουά Μαρί Αρουέ). Κατά την προσαρμογή της τραγωδίας του Σοφοκλή «Οιδίπους Τύραννος», ο Βολταίρος προσπάθησε να εξορθολογίσει την πλοκή και τα κίνητρα των χαρακτήρων του. Σε μια επιστολή του το 1719 ανέφερε ότι του φάνηκε απίθανο ότι η δολοφονία του Λάιου δεν είχε διερευνηθεί προηγουμένως και ότι θα έπαιρνε του Οιδίποδα τόσο καιρό να κατανοήσει το χρησμό. Ο Βολταίρος προσθέτει μια δευτερευουσα πλοκή που αφορά την αγάπη του Φιλοκτήτη για την Ιοκάστη. Επίσης, μειώνει την ανάδειξη του θέματος της αιμομιξίας.

Ο Βολταίρος το ολοκλήρωσε το 1717 κατά τη διάρκεια της εντεκάμηνης φυλάκισης του. Έκανε πρεμιέρα στις 18 Νοεμβρίου 1718 στην Comédie-Française, κατά την πρώτη περίοδο της εξορίας του στο Châtenay-Malabry. Ο Quinault-Dufresne έπαιξε τον Οιδίποδα, και η Charlotte Desmares, την Ιοκάστη. Ο αντιβασιλέας ήταν παρών στην πρεμιέρα και συνεχάρη το Βολταίρο για την επιτυχία του. Ο αντιβασιλέας φημολογούταν πολύ καιρό ότι είχε μια αιμομικτική σχέση με την μεγαλύτερη κόρη του, Marie Louise Elisabeth d'Orléans, Δούκισσα του Μπερρύ. Ο Βολταίρος είχε συλληφθεί και σταλεί στη Βαστίλη το Μάιο του 1717, μετά την αφήγηση σε έναν πληροφοριοδότη της αστυνομίας ότι η Δούκισσα ήταν έγκυος και είχε απομονωθεί στο κάστρο της στη La Muette, μέχρι την παράδοσή της. Οι φήμες της αιμομικτικής σχέσης του Φίλιππου με την κόρη του είχε κάνει την παράσταση του Αρουέ αμφιλεγόμενη πολύ πριν να είχε παιχτεί. Η ειρωνεία είναι ότι στην πρεμιέρα παραβρέθηκε επίσης η Δούκισσα του Μπερρύ η οποία είχε εισέλθει με βασιλικό στυλ συνοδευόμενη από τις κυρίες της αυλής και τους φύλακές της. H κόρη του αντιβασιλέα δεν μπορούσε πλέον να κρύψει την κατάσταση της και η φανερή εγκυμοσύνη της ενέπνευσε τα κακόβουλα σχόλια των σατυριστών ότι οι θεατές όχι μόνο θα έβλεπαν τον Οιδίποδα (τον αντιβασιλέα) και την Ιοκάστη (Μπερρύ) αλλά ίσως να ήταν μάρτυρες και στη γέννηση του Ετεοκλή. Η παρουσία της κακοφημισμένης πριγκίπισσας συνέβαλε έτσι στην επιτυχία του έργου. Η παραγωγή έτρεξε για 45 παραστάσεις και έλαβε μεγάλη αναγνώριση που σηματοδότησε την έναρξη της επιτυχίας του Βολταίρου στη θεατρική του καριέρα. Αποτελούσε «τη μεγαλύτερη δραματική επιτυχία του δέκατου όγδοου αιώνα στη Γαλλία». Αναβιώθηκε στις 7 Μαΐου, 1723 με την Le Couvreur και τον Quinault-Dufresne και παρέμεινε στο ρεπερτόριο της Comédie-Française μέχρι 1852.

Σε μια επιστολή του το 1731 ο Βολταίρος έγραψε ότι όταν έγραψε το έργο ήταν «γεμάτος αναγνώσματα αρχαίων συγγραφέων [...] ήξερα πολύ λίγο για το θέατρο στο Παρίσι.»